بهبود سیستم ایمنی بدن با تدابیر طب سنتی

رعایت تغذیه بر اساس مزاج، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. برخی طب سنتی ایرانی را با طب گیاهی مشابه می‌دانند در صورتی که تجویز گیاهان دارویی اختصاص به طب سنتی ایرانی ندارد و برخی نیز طب سنتی ایرانی را با حجامت، فصد و زالو انداختن یکی می‌دانند، در حالی که شاخص تفکیک طب سنتی ایرانی از سایر شاخه‌های پزشکی از نگاه خاصی که طب سنتی ایرانی به بدن دارد صورت می‌گیرد؛ بنابراین دارو‌ها و نحوه درمان در طب سنتی ایرانی شاخص تفکیک این طب از سایر علوم طبی نیست بلکه نگاه و رویکرد مزاجی و خلطی باعث این تفاوت است به‌ طوری که به آن، طب مزاجی یا طب اخلاطی نیز می‌گویند که بر اساس میزان حرارت و رطوبت یا مواد مختلف داخل بدن به شناسایی و درمان بیماری‌ها می‌پردازد.

سبک زندگی افراد مختلف، باید با هم متفاوت باشند چون مزاج آن‌ها متفاوت می‌باشند. مزاج افراد در ابتلا به انواع بیماری‌ها مؤثر است و اولین قدم در طب سنتی ایرانی چه برای حفظ سلامتی و چه درمان، تشخیص مزاج یا همان طبع افراد است. در طب سنتی ایرانی تجویز پزشک با توجه به مزاج هر فرد صورت می‌گیرد بنابراین دستورالعمل کلی برای همه در خصوص اصول سبک زندگی از جمله خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها وجود ندارد.

*سبک زندگی افراد مختلف، باید با هم متفاوت باشند چون مزاج آن‌ها متفاوت می‌باشند. مزاج افراد در ابتلا به انواع بیماری‌ها مؤثر است و اولین قدم در طب سنتی ایرانی چه برای حفظ سلامتی و چه درمان، تشخیص مزاج یا همان طبع افراد است

بر اساس دیدگاه طب سنتی ایرانی سیستم ایمنی بدن زمانی قوی می‌شود که بدن از نظر مزاجی متعادل باشد و برای حصول آن، لاجرم باید سبک زندگی مناسب مزاج رعایت شود. سبک زندگی متناسب با مزاج تنها به خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های متناسب با مزاج محدود نمی‌شود (به عنوان مثال محدود خوردن گرمیجات توسط افراد گرم مزاج در فصول گرم و بر عکس)، بلکه خواب و بیداری، حالات و رخدادهای روحی و روانی (استرس، غم و ...)، ورزش متعادل متناسب با مزاج، مناسب بودن هوا و محیط پیرامونی، و تنظیم ورودی‌ها و دفعیات بدن، همه و همه باید در بهترین حالت خود قرار بگیرند تا فرد سیستم ایمنی قوی‌ای به دست آورد.

گفتن این نکته ضروری است که رعایت همه این موارد با هم ما را به هدف می‌رساند و تنها رعایت کردن یک مورد نتیجه مورد نظر را حاصل نمی‌کند. برای به دست آوردن یک سیستم ایمنی قوی ما ناچاریم که سبک زندگی خود را بر اساس این اصول تنظیم کرده و به تعادل مزاج برسیم. باید مزاج شناخته شود و زندگی بر اساس مزاج تنظیم شود.

مثالی از این حقیقت، بیماری آنفلانزا است که برای سالیان متمادی ما با آن روبه رو بوده‌ایم. تمام افرادی که به نوع شدید آن مبتلا ‌شده و از بین رفته‌اند، بنا به گزارش‌های متعدد وزارت بهداشت، دارای ضعف سیستم ایمنی و بیماری زمینه‌ای (که آن نیز به سیستم ایمنی مربوط است) بوده‌اند و عمده تلاش علم پزشکی نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم در جهت تقویت سیستم ایمنی می‌باشد (ورزش، تغذیه سالم، برنامه‌های واکسیناسیون، اصلاح سبک زندگی، محیط و ....).

تصحیح سبک زندگی بر اساس مزاج و پذیرفتن آن به عنوان یک اصل، سیستم ایمنی قوی و کاهش احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها به خصوص بیماری‌های مرتبط با ضعف سیستم ایمنی، بیماری‌های ویروسی، سرطان‌ها و غیره را به دنبال دارد.

مهم‌ترین علت اینکه برخی افراد به بیماری‌های ویروسی مبتلا نمی‌شوند (با اینکه همه در معرض آن هستند) یا اینکه فقط افراد اندکی پس از ابتلا به فاز حاد می‌رسند و حتی جان خود را از دست می‌دهند، میزان قدرت و ضعف سیستم ایمنی شخص است.

سبک زندگی سالم با رعایت شش اصل ضروری بر اساس طب سنتی ایرانی (سته ضروریه) سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و در نتیجه احتمال ابتلا به انواع بیماری کاهش می‌یابد و یا اینکه در صورت ابتلا، بیماری به شکلی خفیف خود را نشان دهد. یا حتی اگر بیماری بسیار کشنده باشد مانند کروناویروس، فرد جان سالم به در برد.

به بیانی می‌توان گفت که بنا نهادن اصول زندگی بر اساس مزاج شخصی، باعث قوی شدن سیستم ایمنی و به دنبال آن کاهش فعالیت ویروس‌ها در این بدن خواهد بود و کاهش احتمال ابتلا شدن به این بیماری‌ها را به دنبال خواهد داشت.

باوری غلط در این رابطه وجود دارد که خوردن گرمی‌ها و انواع دمنوش‌ها باعث جلوگیری از ابتلاء به سرماخوردگی یا سایر بیماری‌های ویروسی می‌شود. این توصیه برای همه نیست و بیشتر برای سرد مزاجان می‌باشد.

بنابراین گرم مزاجان باید در کل و نیز همه مزاج‌ها در ایام حاد سرماخوردگی (که علائم گرمی غالب است) از زیاده‌روی در مصرف مواد با مزاج گرم حتماً پرهیز کنند و از طرف دیگر، درجاتی از خنکی‌جات نیز استفاده کنند؛ البته خوردن بی‌رویه خنکی‌جات نیز توصیه نمی‌شود حتی به گرم‌مزاجان چراکه باعث انحراف مزاج به سمت سردی می‌شود.

حتی علایم سرماخوردگی در افراد با مزاج گرم و سرد متفاوت است؛ در مزاج گرم، شخص بیشتر علائمی چون تب بالا، خلط ته حلق زرد سوزاننده و روان، آبریزش بینی روان و سوزاننده را تجربه می‌کند اما در مزاج سرد، تب خفیف‌تر، خلط ته حلق و ترشحات سفید سبز سفت و چسبنده بوده، بدن درد بیشتر و علایم سوزش و خارش کمتر از مزاج گرم است. در مواردی سرماخوردگی با آلرژی اشتباه گرفته می‌شود، در آلرژی تشخیص مزاج توسط پزشک بسیار تعیین کننده است.

*بنا نهادن اصول زندگی بر اساس مزاج شخصی، باعث قوی شدن سیستم ایمنی و به دنبال آن کاهش فعالیت ویروس‌ها در این بدن خواهد بود و کاهش احتمال ابتلا شدن به این بیماری‌ها را به دنبال خواهد داشت

اگر فرد گرم مزاج آلرژی داشته باشد، پرهیز از مصرف سس‌های تند و مواد محرک و همچنین مصرف غذاهای ساده، آبپز و نوشیدن آبمیوه‌های با طبع خنک (پرتقال، لیمو شیرین، هندوانه و ...) توصیه می‌شود و در فرد سرد مزاج در کنار پرهیز از سردی‌جات

و موارد ترش آبکی، مصرف غذاهای کم حجم و پرانرژی تجویز می‌شود.

گاهی ترشحات پس از سرماخوردگی داخل بدن باقی‌مانده و عفونی می‌شود؛ این ترشحات خشک شده و به صورت مواد زائد در مجاری هوایی و خون باقی می‌ماند و مرتباً سیستم ایمنی بدن را تحریک به سرفه می‌کند و حتی گاهی باعث بروز آسم می‌شود؛ در طب سنتی ایرانی برای درمان این حالت، ماساژ دادن با برخی روغن‌ها مثل روغن بابونه روی ناحیه قفسه سینه یا گلو، استفاده از بخور برخی گیاهان دارویی همچون بابونه و آویشن و پرهیز غذایی بر اساس مزاج انجام می‌شود.

بعضی از گیاهان برای هر نوع مزاجی تأثیر مثبت دارند و به طور کلی گیاهان با مزاج گرم، سیستم تنفسی را تسکین می‌دهند و بلغم و رطوبت جمع شده را خارج کرده و خلط‌ آور هستند و مجاری هوایی را باز می‌کنند؛ مثلاً آویشن در درمان سرفه مفید است؛ بابونه و اکالیپتوس نیز جزء این دسته از گیاهان هستند.

عمل حجامت به پاکسازی خون، خون‌سازی و تقویت سیستم انعقاد خون در بدن کمک می‌کند و همچنین در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز مؤثر است. لازم به ذکر است که حجامت فقط در افراد با مزاج گرم و با تجویز پزشک باید انجام شود.

*د کتر سید مهد ی میرغضنفری : پزشک، دکتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی ؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش

*دکتر راحله حسنی ؛ دکترای تخصصی سیستماتیک گیاهی، پژوهشگرطب سنتی ایرانی