ناباروری، از علل تا درمان
ناباروری از جمله مسائلی است که زندگی خانوادگی افراد بسیار زیادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، این عارضه به‌عنوان بیماری شناخته شده و علل و راه‌های درمان مختلفی برای آن تعریف شده است.
از مهمترین تصمیم‌هایی که زوجین در زندگی می‌گیرند، اقدام به بچه‌دار شدن و تجربه حس پدر و مادر شدن است، اما برخی زوج‌ها در مسیر بچه‌دار شدن ممکن است با مشکلاتی روبرو شوند، ناباروری می‌تواند در این خانواده‌ها احساس ترس و نگرانی ایجاد کرده و گاهی بنیان خانواده را دچار مشکل کند.
در گذشته نه چندان دور تنها زنان را مسئول ناباروری می‌دانستد ولی هم اکنون می‌دانیم که ناباروری می‌تواند نتیجه وجود اختلال در مرد هم باشد. این مشکل ممکن است هم افرادی را که هیچ سابقه‌ای از بارداری ندارند و هم افرادی که سابقه‌ی بارداری و حتی فرزندآوری دارند را درگیر کند.
یک فلوشیپ نازایی، لاپاراسکوپی پیشرفته زنان و هیستروسکوپی در این خصوص به ایسنا می‌گوید: ناباروری یکی از مشکلات شایع در دنیا است که در گذشته میزان شیوع آن ۱۵ الی ۲۰ درصد گزارش شده بود اما اخیرا با توجه به آمارها شیوع آن به ۲۵ درصد افزایش یافته است.
ناباروری، علل و روش‌های درمان
علل ناباروری
دکتر شهلا دانایی در تشریح علل ناباروری ادامه می‌دهد: ناباروری علل متفاوتی دارد و می‌تواند از هر دو زوج باشد یعنی علاوه‌بر فاکتور مردانه و زنانه، فاکتورهای مشترک هم تاثیرگذار است و همچنین مسائل محیطی، ارثی و ژنتیکی در زوجین نیز بی‌تاثیر نیست.
او اضافه می‌کند: در مورد مسائل محیطی، فاکتورهای متعددی می‌تواند دخیل باشد؛ در مردان مسائل شغلی مانند ارتباط با مواد و رنگ‌های شیمیایی، مواد صنعتی، مواد پتروشیمی، مصالح ساختمانی، رنگ‌های صنعتی یا ارتباط با درجه حرارت بالا مانند نانواها و نشستن طولانی مدت در رانندگان در تحرک و شکل اسپرم اختلال ایجاد می‌کند.
دانایی می‌گوید: طبق تحقیقات آلودگی هوا و امواج رادیویی مانند امواج موبایل در کیفیت اسپرم و تا حدی در تخمدان‌ها تاثیرگذار است و علاوه بر این موارد سبک زندگی نیز بی‌تاثیر نیست؛ چاقی یکی از عوامل ناباروری است که سبب تحرک کم و ایستایی ناحیه بیضه و حرارت بالا می‌شود، ابتلای به واریکوسل یعنی وجود رگ‌های واریسی در بیضه نیز باعث ناباروری شده که عامل اختلال در شکل و عملکرد اسپرم است و در زنان هم چاقی یکی از عوامل ناباروری است که سبب اختلال در سیستم تخمدان، عدم تخمک گذاری طولانی مدت در تخمدان و افزایش هورمون مردانه می‌شود.
او بیان می‌کند: عامل بعدی سن زوجین است؛ یکی از مشکلات اصلی جوانان ما، ازدواج دیرهنگام است که این امر به دلیل سپری شدن سن باروری، ناباروری ایجاد می‌کند؛ سن باروری مناسب برای مردان زیر ۴۵ سال و برای زنان زیر ۳۵ سال است،چرا که بعد از این کیفیت تخمک کاهش یافته و احتمال نازایی و کمتر شدن باروری افزایش می‌یابد که البته تاثیر سن در زنان بیشتر از مردان است.
او یادآور می‌شود: عوامل ژنتیکی، بیماریهای ارثی و یک سری جراحی‌ها نیز در بروز ناباروری تاثیر گذار است، برای نمونه اگر یک دختر در سنین پایین به هر دلیلی دچار جراحی در تخمدان‌ها شود یا یک پسر در اثر ضربه به بیضه یا نهان بیضگی دچار اختلال شود، احتمال دارد در آینده درگیر ناباروری شود.
زنان و مردان به طور مساوی در ناباروری نقش دارند
این فلوشیپ نازایی اضافه می‌کند: اتهام نازایی به زنان، فرهنگ اشتباهی است که در جامعه ما رواج یافته است؛ گاها با مواردی روبرو می‌شویم که زوجین چندین سال در پی درمان نازایی هستند اما مرد حتی یک آزمایش از شرایط اسپرم خود انجام نداده و درمان‌های مختلفی در زمینه‌ی تخمدان‌ها انجام شده است و بعد چندین سال با آزمایش مرد متوجه می‌شویم که مشکل از مرد است.
او همچنین ادامه می‌دهد: ۴۰ درصد ناباروری از زنان، ۴۰ درصد مردان و ۲۰ درصد مشترک است، یعنی مردان و زنان درصد برابری از ناباروری را به خود اختصاص می‌دهند؛ برای ارزیابی زوجین نابارور باید مرد و زن را بررسی کرد، توصیه می‌شود زوجینی که تازه ازدواج کرده و یا حتی قصد فرزندآوری ندارند، آزمایش دهند تا از نظر باروری ارزیابی شوند که اگر هم مشکلی باشد، سریعا تشخیص داده شود تا مشکلات حل شود.
تمامی روش‌های پیشرفته درمان ناباروری در کشور ما انجام می‌شود
او با بیان اینکه تمامی درمان‌های ناباروری در کشور ما انجام می‌شود که نمونه‌ی آن IUI، IVF و میکرو اینجکشن است، اظهار می‌کند: اولین فرزند متولد شده از روش IVF اکنون ۴۶ سال دارد و در دهه‌های اخیر آمار تولد جنین به این روش افزایش یافته است؛ این کودکان به دلیل اینکه با درمان‌های تقویتی تولید می‌شوند از نظر هوشی و جسمی کاملا سالم بوده و میزان ناهنجاری‌های مربوطه در این کودکان نسبت به کودکان دیگر برابر و شاید هم کمتر است، چرا که زیر نظر مستقیم پزشک بوده و ناهنجاری‌ها سریعا تشخیص داده می‌شود.
او یادآور می‌شود: اگر شرایط مناسب باشد، درمان IVF موفقیت‌آمیز بوده و ۳۰ تا ۴۰ درصد جنین‌ها سالم متولد می‌شوند البته وضعیت اسپرم، کیفیت جنین و شرایط رحم و تخمدان نیز تاثیرگذار است.
هزینه‌های درمان ناباروری سرسام‌آور است
دانایی در رابطه با هزینه‌های درمان ناباروری می‌گوید: متاسفانه هزینه‌ی درمان‌های ناباروری به دلیل آمپول‌های گران قیمت و هزینه‌های بالای آزمایش‌های آن بسیار بالا بوده و قسمت اعظمی از آن را بیمه پوشش نمی‌دهد، بیمه تامین اجتماعی ۲۰ درصد پوشش داده و تنها بیمه‌ی نیروهای مسلح است که بالای ۹۹ درصد پوشش می‌دهد.
او با بیان اینکه هزینه درمان IVF بین ۱۵ الی ۲۰ میلیون تومان است، تاکید می‌کند: در گذشته ارز دولتی برای داروها تعلق می‌یافت اما اکنون ارز دولتی برای اکثر درمان‌های نازایی برداشته شده و هزینه آمپول‌ها در طول یکسال پنج الی شش برابر افزایش یافته است و باعث شده تا زوجین به دلیل هزینه‌های بالا، فرصت طلایی برای درمان نازایی را از دست بدهند؛ وام‌های حمایتی نیز داده می‌شود اما بسیاری از زوج‌ها را تحت پوشش قرار نمی‌دهد.
آمار ناباروری حتی در سنین پایین افزایش یافته است
این متخصص نازایی خاطرنشان می‌کند: در طی سال‌های اخیر آمار ناباروری افزایش یافته و حتی در سنین پایین ۲۵ الی ۳۵ ساله نیز شاهد آن هستیم؛ اگر زوجین کم سن و سال در طول یک سال رابطه جنسی بدون پیشگیری به نتیجه نرسند، نازا محسوب می‌شوند و در زوجین سن بالا نیز این دوره شش ماه است.
او همچنین بیان می‌کند: در حال حاضر مهمترین مسئله که باید با آن آشنا باشیم، حفظ باروری است و حتی زوجینی که ازدواج کرده و قصد باروری ندارند، پیشنهاد می‌کنم جنین را به روش IVF تولید و فریز کنند چرا که امکان نگهداری آن تا ۱۰ سال امکان پذیر است.
فریز تخمک و اسپرم، بهترین آینده نگری دختران و پسران سن بالا
دانایی ادامه می‌دهد: دختران یا پسران مجردی که فعلا ازدواج نکرده و به هر دلیلی شرایط سن ازدواج خوب را سپری کرده‌اند می‌توانند با فریز تخمک یا اسپرم آینده‌نگری کرده و از احتمال ناباروری خود جلوگیری کنند، همچنین به افرادی که سرطان دارند و شیمی درمانی می‌شوند، توصیه می‌کنم به این روش توجه جدی داشته باشند.
او اضافه می‌کند: فریز بافت تخمدان به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود که بافتی از تخمدان را برداشته و برای فرد نگه می‌داریم و در زمان مناسب آن را در محل قبلی کاشت می‌کنیم که این امر هیچ آسیبی ندارد.
او در ارتباط با روش فریز تخمک می‌گوید: در روش فریز تخمک فرد داروهای محرک تخمک‌گذاری را مصرف کرده و سپس جراحی می‌شود که در این روش احتمال آسیب به اندام جنسی دختر مجرد وجود دارد لذا قبل از انجام عمل از بیمار رضایت‌نامه می‌گیریم اما برای زنان متاهل هیچ آسیبی ندارد؛ این عمل دردناک بوده و حداقل هزینه‌ی آن ۱۵ میلیون تومان است و بیمه از آن حمایت نمی‌کند.
اهدای تخمک، اهدای زندگی به زوجین بیمار
دانایی اضافه می‌کند: یکی از روش‌های درمان نازایی، اهدای تخمک است و باید اطلاع رسانی مناسبی در این زمینه انجام شود چرا که تعدادی از زنان ما توانایی باروری دارند و می‌توانند از زوجین نازا حمایت کنند.
او ادامه می‌دهد: تخمدان‌های زنان زیر ۳۵ سال را با رضایت همسران آنها آزمایش کرده و در صورت نبود مشکل اهدای تخمک را انجام می‌دهیم که این امر برای جسم زنان مشکلی ندارد اما باندهای واسطه گری در کشور ما ایجاد شده و از گیرندگان تخمک هزینه اخذ می‌کنند لذا باید مسئولین پای کار آیند تا این موضوع مهم، خیر و کاملا قانونی به نحو احسن انجام شود.
او در خصوص دستگاه های پیشرفته در مسیر درمان نازایی متذکر می‌شود: دستگاه NGS دستگاهی پیشرفته است که برای بررسی ژنتیک پیش از تولد جنین کاربرد داشته و توانایی بالایی در تشخیص بیماریهای ژنتیکی پیش از تولد دارد تا با تشخیص بیماری‌ها سریعا مشکل را رفع کنیم، خوشبختانه این دستگاه در تبریز در مرکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی نیز موجود است.
دانایی توصیه می‌کند: همانگونه که می‌دانیم پیشگیری بهتر از درمان است، در هر برهه‌ی زمانی اگر این بیماری را شناسایی کنیم، موفق عمل کرده‌ایم لذا به زوجین و حتی دختران و پسران مجرد توصیه می‌کنیم، تست باروری دهند تا بیماریهای آنها سریعا تشخیص داده شود.