همه چیز درباره دوز چهارم واکسن کرونا
«آسترازنکا بهتر است یا سینوفارم یا واکسن‌های ایرانی؟» این شاید پرتکرارترین پرسش مربوط به واکسن کرونا از اولین روز آغاز واکسیناسیون تا همین الان باشد.
این روزها که مسئولان وزارت بهداشت بر تزریق دوز چهارم واکسن کرونا تاکید دارند و گفته شده که ارائه خدمات از نیمه‌های ماه مرداد منوط به دریافت دوز چهارم واکسن کروناست، پرسش‌های دیگری درباره بهترین زمان تزریق و گروه‌های اولویت‌دار پرسیده می‌شود. مسعود یونسیان، دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری کرونا به این پرسش‌ها پاسخ داده است.
*چه کسانی باید دوز چهارم واکسن کرونا را تزریق کنند؟
درخصوص اینکه چه کسانی باید دوز چهارم را بزنند و چه کسانی می‌توانند دوز چهارم را تزریق کنند یک تفاوتی باید قائل شد. تقریبا اکثر صاحبنظران معتقدند که سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی‌شان دچار نقصی هست که به خوبی به واکسن پاسخ نمی‌دهند، توصیه موکد می‌شود که دوز چهارم را بزنند. اما سایر افرادی که حداقل شش ماه از دوز سومشان گذشته است، بهتر است که واکسن بزنند یا نه، یک مقدار اختلاف سلیقه و اختلاف نظر وجود دارد. بعضی در دنیا معتقدند که اگر این گروه هم دوز چهارم بزنند، منافع قابل ملاحظه‌ای دارند و بعضی معتقدند که اگر دوز چهارم بزنند، ارزش افزوده‌ای نسبت به سه دوز واکسن قبلی ممکن است نداشته باشد. اما باید بپذیریم که نزدیک به همه جمعیت ما حداقل یکبار هرکدام آلوده به ویروس شدند و خود این آلودگی مثل یک واکسیناسیون عمل می‌کند، به ویژه در پیک اومیکرون که جمعیت بسیاری آلوده شدند. اما کشور ما توصیه کرده که همه افرادی که از سومین دوز واکسنشان شش ماه گذشته، دوز بعدی را بزنند.
*علت اینکه گفته می‌شود بعد از شش ماه باید اقدام به تزریق دوز چهارم واکسن کرد، چیست؟
بعد از شش ماه مشاهده شده که سطح آنتی بادی‌هایی که در گردش خون هستند، کاهش پیدا می‌کند البته این کاهش سطح آنتی بادی به معنای کاهش سطح ایمنی بدن نیست. به دلیل اینکه در ایمنی هم بحث آنتی بادی‌ها مطرح هستند و هم ایمنی سلولی که به این روش سنجیده نمی‌شود. نکته بعدی اینکه وقتی سطح پادتن‌ها پایین می‌آید یکسری سلول‌ها خاطره‌ای هستند که به محض مواجه آنتی بادی‌ها، پادتن‌ها را ترشح می‌کنند و هر پادتنی هم الزاما بیانگر ایمنی نیست، این پیچیدگی‌ها باعث می‌شود که درباره دوز چهارم اختلاف نظر وجود داشته باشد.
آیا می‌توان زودتر از شش ماه دوز چهارم واکسن را تزریق کرد؟
بله می‌شود و خطر و ضرری ندارد اما به هرحال پرت منابع است زیرا مطالعات به ما نشان داده که در مدت شش ماه ما افت قابل ملاحظه‌ای از سطح آنتی بادی‌ها را نداریم که نیاز باشد واکسن دیگری را هزینه کنیم.
*بهتر است چه واکسنی تزریق شود؟
همه واکسن‌های مورد تایید ما واکسن‌های کم عارضه‌ای هستند اما برای خانم‌های جوان این آسترازنکا می‌تواند به شکل نسبی کمی مختصرا عوارضش بالاتر باشد به خاطر همین به خانم‌های جوان توصیه می‌شود که سراغ گزینه‌های بعدی بروند. اما نکته‌ای که خیلی مهم است در انتخاب واکسن این است که همه واکسن‌هایی که در سبد واکسیناسیون کشور ما قرار دارند و مجوزهای ملی و بین‌المللی خودشان را دریافت کردند، حداقل نمره قبولی برای پیشگیری از فرم‌های کشنده و فرم‌های شدید هم کسب کردند یعنی به عبارت دیگر هرکسی اگر هرکدام از این واکسن‌ها را دریافت کند، احتمال ابتلایش به فرم‌های کشنده و شدید بسیار کاهش پیدا می‌کند و این در مطالعات ملی و بین‌المللی نشان داده شده است. اما در شرایط یکسان اگر کسی بتواند واکسن‌های مختلفی را از این سبد واکسیناسیون انتخاب کند، بهتر است. یعنی توصیه شده که واکسن جدید اگر از نوع دیگری باشد و پلتفرم دیگری باشد، نمره قبولی بالاتری بیاورد. اما اصل قضیه این است که ما نباید زمان را از دست بدهیم. یعنی ممکن است منتظر ماندن برای دسترسی پیدا کردن به واکسنی که گفته شده اثر بخشی بالاتری دارد منجر به این شود که در خطر قرار بگیریم. اما درباره اینکه گفته می‌شود یک واکسن اثربخشی بیشتری از واکسن دیگری دارد، شواهد متقن علمی وجود ندارد، درواقع دریافت‌های ضمنی است و مطالعاتی وجود دارد اما مطالعات به اندازه کافی تکرار نشدند.
*اما فرض کلی تزریق واکسن متفاوت است؟
به طور کلی گفته می‌شود که بهتر است واکسن از جنس متفاوتی باشد.