زخم معده در کودکان چه علائمی دارد+علت، علائم و درمان
زخم معده به معنی زخم یا فرسایش پوشش معده یا بخش بالایی روده کوچک به دلیل تجزیه پوشش محافظتی معده یا مقادیر بیش از حد اسید معده می‌باشد. اگرچه زخم معده در بزرگسالان بیشتر شایع است، اما کودکان نیز در هر سنی می‌توانند این مشکل را تجربه کنند.
زخم‌های گوارشی یا همان زخم معده کودکان در مقایسه با بزرگسالان شیوع کمتری دارد، اما بیشتر از آنچه تصور می‌شود، برای کودکان رخ می‌دهد. با توجه به نتایج تحقیقات منتشر شده در مجله پزشکی در سال ۲۰۱۱، ۸/۱ درصد کودکان در اروپا و ۱۷/۴ درصد در آمریکا تا قبل از ۱۸ سالگی، مشکل زخم معده را تجربه می‌کنند.
در حالی که زخم‌های گوارشی معمولا رابطه نزدیکی با باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) دارند، اما در برخی مواقع هم می‌توانند دلیل بیماری سخت‌تر ثانویه‌ای مانند سرطان باشند. تشخیص زخم معده کودکان نسبت به بزرگسالان کمی متفاوت است، زیرا برخی از آزمایش‌ها نتایج قابل توجهی را ارائه نمی‌دهند. در موارد ساده معمولا به راحتی با آنتی بیوتیک و دارو‌های خوراکی دیگر درمان می‌شوند.
به جز مواردی که خطر بیماری زمینه‌ای جدی وجود داشته باشد، خطر ابتلا به مشکل زخم معده کمتر خواهد بود. (بین ۱ تا ۲ درصد) و خطر مرگ هم پایین‌تر از (۰/۰۰۱ درصد) است.
علائم
زخم معده یک زخم باز است که روی دیواره پوششی معده ایجاد می‌شود. وجود زخم در معده به خودی خود نشانه یک زخم التهابی در معده است و زخم‌هایی که بیشتر به سمت روده باریک گسترش پیدا می‌کنند، زخم دوازدهه یا اثنی عشر نامیده می‌شوند.
نشانه‌های شایع زخم معده عبارتند از:
• سوزش یا درد پیوسته در معده
• گاز و نفخ
• تهوع یا استفراغ
• کاهش اشتها
• خستگی
درست زمانی که معده خالی است ممکن است درد قابل توجهی بروز کند، اما واکنش و درد فعالی که پس از خوردن ایجاد می‌شود می‌تواند زخم معده را از زخم دوازدهه متمایز کند. زخم‌های معده معمولا موجب درد فوری پس از خوردن غذا می‌شوند بر خلاف زخم دوازدهه که در اکثر مواقع دو یا سه ساعت پس از غذا خوردن تجربه می‌شود.
زخم گوارشی را هنگامی می‌توان شدید در نظر گرفت که درد به جای اینکه تیز و دردناک باشد بیشتر حالت خاص و شدیدی دارد. این حالت ممکن است نشان دهنده این باشد که زخم در حال خونریزی است که در این شرایط مدفوع تیره رنگ، خونی یا استفراغ خون یا قطعاتی شبیه قهوه همراه با استفراغ آن را مشخص می‌کنند.
تب، لرز، استفراغ و دشواری در بلع، نشانه‌ای از وضعیت اورژانسی هستند که نیازمند مراقبت‌های فوری پزشکی هستند.
مشکلات ناشی از زخم معده کودکان می‌تواند شامل سو تغذیه، سوراخ شدن معده و انسداد روده (ناشی از التهاب دوازدهه) باشد. هم سوراخ شدن معده و هم انسداد دوازدهه نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند.
علت‌ها
هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) گونه‌ای از باکتری هلیکوباکتر بوده که با ورم معده مزمن و زخم‌های گوارشی ارتباط دارد. اعتقاد بر این است که حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا هلیکوباکتر پیلوری را دارند که ۲۰ درصد آن‌ها دچار علائم گوارشی می‌شوند.
در حالی که علت اصلی زخم معده کودکان هلیکوباکتر پیلوری است، اما همچنان عوامل دیگری نیز موجب ایجاد این مشکل شده یا به بروز آن کمک می‌کنند. تعدادی از عواملی که از اهمیت بالاتری برخوردارند عبارتند از:
• استفاده از دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین یا ایبوپروفن به طور خودسرانه با خونریزی معده و زخم‌های گوارشی در صورت مصرف زیاد، مرتبط هستند.
• این احتمال نیز وجود دارد که ژنتیک در ایجاد این عارضه نقش مهمی داشته باشد، زیرا نزدیک به ۲۰ درصد کودکان مبتلا به زخم معده، سابقه خانوادگی زخم‌های گوارشی دارند.
• رویداد‌های شدیدا استرس آور می‌تواند موجب زخم‌های گوارشی هم در کودکان و هم بزرگسالان شود که طی سه تا شش روز با علائم حاد ظاهر می‌شود. حوادثی همانند ضربه بزرگ در زندگی، زخم، عفونت یا جراحی.
• چاقی یا اضافه وزن با افزایش خطر ابتلا به زخم‌های کودکان ارتباط دارد، چون سبب افزایش التهاب گوارشی و تغییرات در فلور میکروبی طبیعی می‌شود.
• بیماری ریفلاکس گوارشی بوسیله برگشت اسید معده مزمن مشخص می‌شود که در موارد شدید می‌تواند منجر به زخم معده شود.
در حالی که استرس، اضطراب و مصرف غذا‌های تند به طور کلی سبب بوجود آمدن زخم معده نمی‌شوند، اما می‌توانند زخم معده را تشدید کنند.
علت‌های غیر معمول از جمله اختلالات ترشح زیاد (هیسترکتوری) سبب افزایش تولید اسید معده می‌شوند. این اختلالات شامل مواردی مانند فیبروز کیستیک، لوسمی بازوفیلی، سندرم زولینگر- الیسون و نئوپلازی چند گانه غدد درون ریز می‌شود.
به طور مشابه، هر بیماری که موجب افزایش فشار داخل جمجمه‌ای شود، تولید بیش از حد اسید معده را سبب می‌شود که موجب ایجاد زخمی می‌شود که با عنوان زخم کوشینگ نیز شهرت دارد. در موارد نادر، زخم معده کودکان ممکن است نشانه‌ای از یک نوع سرطان خون به نام لنفوم باشد.
تشخیص
تشخیص زخم معده در کودکان ممکن است چالش بر انگیز باشد، زیرا تعدادی از آزمایش‌هایی که برای بزرگسالان انجام می‌شود از جمله آزمایش خون آنتی بادی H. pylori در کودکان، دقت کمی دارند.
به طور کلی اگر علائم شدید باشند، پزشکان تحقیق خود را با آزمایش‌های تهاجمی کمتر آغاز می‌کنند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
• آزمایش خون گوارشی (GastroPanel) که قادر به شناسایی هلیکوباکتر پیلوری و بالا بودن میزان اسید و پپسین (آنزیم گوارشی) مطابق با ورم معده هستند.
• آزمایش آنتی ژن (Fecal antigen) مدفوع برای نشان دادن شواهد ژنتیکی هلیکوباکتر پیلوری که در نمونه مدفوع انجام می‌شود.
• آزمایش تنفسی اوره (Urea breath) اندازه گیری مقدار دی اکسید کربن در هوای خروجی متناسب با میزان عفونت فعال هلیکوباکتر پیلوری فعال است.
نتایج منفی به دست آمده از این آزمایش‌ها برای پزشکان این امکان را فراهم می‌آورد که از روش‌های تهاجمی استفاده نکنند اختلالات گوارشی را رد کنند.
در صورتی که نتایج آزمایش‌ها مثبت و علائم شدید باشد، از روشی به نام آندوسکوپی برای تشخیص مشکل استفاده خواهند کرد. آندوسکوپی یک روش تشخیص مشکلات گوارشی فوقانی است که شامل وارد کردن یک لوله انعطاف پذیر از طریق گلو برای مشاهده پوشش داخلی معده است. این روش با دادن آرامبخشی ضعیف به فرد مذکور انجام می‌شود و می‌توان از آن برای برداشتن نمونه‌ها جهت بررسی بیشتر در آزمایشگاه استفاده کرد. عوارض جانبی آن شامل گلو درد، سو هاضمه، سوزش سر دل و تهوع می‌شود. عفونت و یا خونریزی نیز ممکن است بوجود آید، اما خیلی شایع نیست.
عکس رادیولوژی باریم که با نام بلع باریوم نیز شناخته می‌شود کمتر تهاجمی است، اما دقت کمتری دارد به ویژه در مورد زخم‌هایی که کوچک باشند. این روش شامل نوشیدن مقداری مایع حاوی باریوم است که دیواره معده را پوشش داده و به تشخیص بهتر ناهنجاری‌ها روی عکس رادیولوژی کمک می‌کند. عوارض جانبی شامل ناراحتی معده، تهوع، استفراغ و یبوست است. از این روش کمتر استفاده می‌شود، زیرا نیاز به هماهنگی دقیق بیمار با کارشناس رادیولوژی و استفاده چند باره از این ماده است.
درمان
اگر زخم مربوط به هلیکوباکتر پیلوری باشد، پزشک ترکیبی از دارو‌ها را برای ریشه کن نمودن عفونت و طبیعی کردن میزان اسید، تجویز خواهد کرد که در نهایت زخم معده را می‌توان معالجه کرد.
تحقیقات در سال‌های اخیر ثابت کرده است که ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری به دلیل افزایش مقاومت باکتریایی، درمان‌های رایج سنتی را تقریبا بی فایده کرده است. به همین منظور، پزشکان امروزه از روش‌های تهاجمی‌تر استفاده می‌کنند که با استفاده از ترکیب دو آنتی بیوتیک یا بیشتر با یک داروی ضد اسید که به عنوان باز دارنده پمپ پروتون (PPI) و قرص‌های بیسموت سابسالیسیلات (همانند قرص جویدنی پپتو- بیسمول) که قادر به حفاظت از پوشش معده هستند، تجویز می‌کنند.
در صورتی که خط اول درمان، نتایج موفقیت آمیزی نداشته باشد درمان‌های دیگری انجام خواهد شد تا زمانی که همه علائم عفونت از بین برود. دوره درمان ۱۴روز است و معمولا شامل آنتی بیوتیک کلاریترومایسین و آموکسی سیلین می‌شود. درمان دیگری که در صورت نتیجه بخش نبودن درمان نخست تجویز می‌شود، ممکن است شامل تتراسایکلین یا مترونیدازول باشد.
این آنتی بیوتیک‌ها باید چه در مرحله اول و چه در مرحله دوم برای جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی و به صورت کامل مصرف شوند. همچنین باید از مصرف قرص‌های ضد التهاب غیر استروئیدی پرهیز کنید تا استرس معده کاهش پیدا کند. به جای آن برای درمان تب و درد از ایبوپروفن استفاده کنید.
رژیم غذایی
در طول درمان بهتر است بر روی درست کردن غذا‌هایی که به راحتی هضم می‌شوند و فشار کمی بر معده وارد می‌کنند تمرکز کنید. این‌ها شامل میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبر، گوشت مرغ و ماهی و پروبیوتیک‌هایی همانند ماست است. از مصرف غذا‌های سرخ شده، غذا‌های تند و غنی از چاشنی، نوشیدنی‌های گاز دار یا هر چیزی که کافئین دارد (از جمله شکلات) باید پرهیز کنید.
جراحی و سایر روش‌ها
زخم‌های گوارشی را می‌توان در زمان معاینه آندوسکوپی درمان کرد. هنگامی که یک زخم مشخص شد، ابزار‌های گوناگونی را می‌توان از طریق آندوسکوپی وارد دستگاه گوارشی کرد تا رگ خونی پاره شده را مسدود کنند. این کار ممکن است شامل استفاده از دستگاه لیزر یا الکتروکوتری برای سوزاندن بافت یا تزریق اپی نفرین (آدرنالین) باشد تا به سرعت رگ خونی گشاد شود.
امروزه به ندرت از جراحی برای درمان زخم‌ها بهره می‌برند. این تنها زمانی انجام می‌شود که مشخص شود سوراخ، انسداد، خونریزی شدید با خطر بالای سوراخ شدن معده مواجه باشد. در صورتی که جراحی لازم باشد، جراحی‌های اختیاری را می‌توان به صورت لاپاراسکوپی (با برش کی هول) انجام داد در حالی که جراحی‌های اورژانسی معمولا به روش باز انجام می‌شوند.
کلام آخر
مشاهده و پی بردن به زخم معده کودکان می‌تواند مسئله‌ای به شدت نگران کننده باشد. در حالی که بر اساس غریزه ممکن است در ابتدا آن را به تنش در خانه یا مدرسه مرتبط بدانید، اغلب حاکی از آن است که عاملی جسمانی وجود دارد که به راحتی درمان می‌شوند.
همانطور که گفته می‌شود، بهتر است استرس کودک خود را در حین انجام آزمایش‌های تشخیصی و درمان کاهش دهید. بهترین روش برای انجام این کار این است که به کودک خود کمک کنید تا دریابید زخم معده چیست و انتظار چه چیزی را باید داشته باشد.
در صورتی که کودک شما نیاز به کاهش وزن داشته باشد، اکنون زمان مناسبی برای شروع این کار نیست. ابتدا باید بر روی درمان زخم معده کودک خود تمرکز کنید و علت اصلی آن را جویا شوید. هنگامی که فرزندتان بهتر شد باید با مشاوره گرفتن از یک متخصص تغذیه و انجام رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی، وزن او را کاهش دهید.