سویا| مضرات سویا| فواید سویا
چند باور اشتباه درباره سویا | بالاخره سویا بخوریم یا نه؟
اگر از خیلی از مردم دربارهٔ سویا بپرسید، احتمالاً جواب‌های متفاوت زیادی می‌گیرید. سویا و مشتقات آن مانند توفو و شیرسویا از غذاهایی هستند که باورهای ضدونقیضی پیرامونشان وجود دارد.
بخشی از این مشکل که نمی‌توان یک نظر قطعی درمورد سویا داد به چالش‌های مربوط به تحقیق و مطالعه درمورد سویا برمی‌گردد. متغیرهایی که در مطالعات مربوط به سویا وجود دارد به میزان قابل‌توجهی بر نتایج اثر می‌گذارند. استروژن‌های گیاه سویا که به نام ایزوفلاوون‌ها معروف‌اند و پروتئین‌های سویا ممکن است عملکردهای متفاوتی داشته باشند که به وضعیت هورمونی افراد، نوع غذای مصرف شده و اینکه آیا مطالعات روی انسان انجام شده یا حیوانات بستگی دارند.
شواهد علمی زیادی نشان می‌دهند فراورده‌های سویا نه‌تنها مضر نیستند؛ بلکه در واقع برای شما مفیدند. انجمن سرطان آمریکا می‌گوید مشتقات سویا سالم و بی‌ضررند، و انجمن قلب آمریکا، سویا را برای خاصیت آن در پایین آوردن احتمال بیماری‌های قلبی توصیه می‌کند. مطالعه‌ای سویا را برای کاهش کلسترول خون مؤثر می‌داند و مطالعهٔ دیگری اعلام کرده سویا غذایی سالم برای کسانی است که می‌خواهند فشارخون خود را تنظیم کنند. یک رژیم غذایی شامل سویا حتی می‌تواند کمکتان کند به وزن سالمی برسید. پژوهش‌ها می‌گویند خیلی از غذاهای سویا سرشار از پروتئین، کلسیم، منیزیم و دیگر مواد مغذی مهم‌اند.
آیا این سؤال برایتان مطرح است که بالاخره سویا بخورید یا نه؟ پس ادامه مطلب را بخوانید تا اگر باورهای اشتباهی درمورد سویا دارید با خیال راحت آنها را کنار بگذارید.
سویا باعث ناباروری می‌شود
خیلی‌ها عقیده دارند خوردن سویا باعث ناباروری می‌شود. اما مطالعه‌ای که در نشریهٔ Nutrition منتشر شده می‌گوید مصرف خیلی زیاد سویا در رژیم غذایی می‌تواند عملکرد تخمدان را مختل کند. «خیلی زیاد» این‌طور تعریف شده است: مصرف بیش از ۱۰۰ میلی‌گرم ایزوفلاوون موجود در سویا آن هم هر روز. برای این که بدانید این عدد معادل چه مقدار توفو یا همان پنیر سویا است باید بگوییم که هر 3 اونس یا چیزی حدود 85 گرم توفو معادل 20 میلی‌گرم ایزوفلاوون دارد.
مطالعات دیگری نیز به بررسی ارتباط بین سویا و قدرت باروری پرداخته‌اند و نتیجه این بوده که سویا می‌تواند در واقع اثر خوبی بر باروری داشته باشد. در این مطالعات اعلام شده که میزان مفید مصرف سویا، ۶ تا ۴۰ گرم در روز است. شواهدی وجود ندارد که نشان بدهد مصرف منظم سویا باعث اختلال در تعادل هورمون‌های باروری زنانه شود یا احتمال ناباروری را افزایش بدهد.
سویا پروتئین باکیفیتی نیست
بعضی افراد تصور می‌کنند سویا یک پروتئین باکیفیت نیست، یعنی تمام ۹ اسید آمینهٔ ضروری را که موردنیاز بدن است ندارد. این اسید آمینه‌ها برای پروتئین‌سازی در بدن، ترمیم بافت‌ها و جذب و انتقال مواد مغذی ضروری‌اند.
درست است که مثلاً یک وعده تمپه دقیقاً همان اندازه مواد مغذی را که گوشت گوساله حاوی آن است ندارد، اما از جهت پروتئین، سویا یک پروتئین باکیفیت بالاست. سویا یکی از معدود پروتئین‌های گیاهی است که حاوی تمام ۹ آمینواسید ضروری است.
سویا باعث سرطان سینه می‌شود
این باور، شایع‌ترین باور اشتباه درباره سویاست: اگر سویا بخورید سرطان سینه می‌گیرید. قبلاً نگرانی‌هایی وجود داشت که سویا ممکن است دارای ترکیباتی باشد که خواص مشابهی با استروژن دارند و می‌توانند تقویت‌کنندهٔ رشد سلول‌هایی باشند که گیرنده استروژن می‌سازند و این می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.
اما مطالعات طولانی‌مدت روی زنانی که به طور مرتب سویا مصرف می‌کردند نشان داد این عادت غذایی سبب افزایش ریسک سرطان سینه در این افراد نشده بود. در واقع برخی تحقیقات نشان داده موارد سرطان سینه در میان خانم‌هایی که سویا مصرف می‌کردند کمتر هم بوده است.
یک نمونه از این مطالعه در سال ۲۰۲۰ روی بیش از ۳۰۰۰۰۰ زن انجام شد و دریافت به‌ازای هر ۱۰ گرم بیشتر مصرف روزانه سویا، احتمال سرطان سینه ۳ درصد کمتر می‌شود.
سویا باعث زوال عقل می‌شود
زوال عقل شامل گروه پیچیده‌ای از عوارض می‌شود که دانشمندان هنوز در ابتدای راه مطالعه و رمزگشایی آنها هستند؛ بنابراین تحقیق در مورد اثرات بالقوهٔ سویا بر زوال عقل نسبتاً جدید است. برخی مطالعات نشان داده‌اند سویا (خصوصاً نوعی که صنعتی تولید شده است) می‌تواند ریسک افت ادراک را افزایش دهد، اما مطالعات دیگر، مثل تحقیقی که در سال ۲۰۲۰ انجام شده نشان می‌دهد خوردن سویا در واقع می‌تواند از زوال عقل پیشگیری کند.
چیزی که می‌توان با اطمینان از آن گفت این است که هیچ ارتباط ثابت شده‌ای بین مصرف سویا و افزایش احتمال زوال عقل وجود ندارد. محققان می‌گویند خواص آنتی‌اکسیدانی سویا می‌تواند اثرات مثبتی بر عملکرد ادراکی مغز داشته باشد.
درست است که مثلاً یک وعده تمپه دقیقاً همان اندازه مواد مغذی را که گوشت چرخ‌کرده حاوی آن است ندارد، اما از جهت پروتئین، سویا یک پروتئین باکیفیت بالاست. سویا یکی از معدود پروتئین‌های گیاهی است که حاوی تمام ۹ آمینواسید ضروری است
سویا هورمون‌های زنانه را در مردان افزایش می‌دهد
سویا گیاهی بر پایهٔ استروژن‌هاست. برخی از افراد عقیده دارند مردان با مصرف سویا دچار بزرگ‌شدن سینه‌ها، ازدست‌دادن قدرت عضلانی و اختلال نعوظ می‌شوند، اما خوشبختانه این‌طور نیست.
مروری بر ۹ مطالعهٔ بالینی نشان داد مصرف سویا هیچ اثری بر سطح تستوسترون مردان یا تولید اسپرم آنها ندارد. بررسی که در سال ۲۰۲۱ روی ۳۸ مطالعه در مورد سویا و هورمون‌های مردانه انجام شد نتیجه گرفت مصرف سویا حتی بیشتر از مقداری که در رژیم غذایی معمولی ژاپنی وجود دارد تأثیری بر سطح مجموع هورمون مردانه تستوسترون، تستوسترون آزاد، استرادیول یا استرون نمی‌گذارد. پس یادتان باشد که هیچ شواهد علمی مبنی بر اثر سویا بر ظاهر و اندام مردانه وجود ندارد.
سویا مانع جذب مناسب مواد مغذی می‌شود
شاید این باور اشتباه را هم شنیده باشید که خوردن سویا باعث می‌شود نتوانید مواد مغذی موجود در غذا را خوب جذب کنید. سویا دارای فیتات، اگزالات و لکتین است که موادی هستند که می‌توانند جذب آهن، کلسیم و زینک (روی) را کاهش دهند.
اما مواد موجود در سویا آن‌قدری نیستند که بتوانند جلوی جذب مواد مغذی در بدن را بگیرند. ضمناً اگر سویا را به‌اندازه مصرف کنید، احتمال اینکه جلوی جذب مواد مغذی در بدنتان را بگیرد خیلی کم است. نکتهٔ دیگر هم اینکه دمای بالا از میزان اگزالات یا لکتین غذاها کم می‌کند، بنابراین اگر هنوز نگران این مسئله هستید می‌توانید همیشه سویا را پخته مصرف کنید.
در نهایت، نگرانی‌ها در مورد جذب مواد مغذی در مقایسه با تمام خواص قابل‌توجهی که سویا و مشتقات آن دارد واقعاً بی‌مورد است.