با این توصیه‌ها، از دندان‌هایتان مراقبت کنید
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: ملاحظات تغذیه‌ای، یعنی کاهش دریافت کربوهیدرات‌های تخمیرپذیر، کاهش پلاک دندانی و میکرو ارگانیسم‌ها از طریق رعایت بهداشت دهان، استفاده از فلوراید و مواد آنتی میکروبیال موضعی و استفاده از خدمات دندانپزشکی ترمیمی در برنامه‌های کنترل پوسیدگی، راه‌های کنترل پوسیدگی‌های دندانی هستند.
دکتر معصومه رجب‌نژاد در گفت‌وگویی، با اشاره به اهمیت بهداشت دهان و دندان اظهار کرد: رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان در زمان مناسب، منجر به تشکیل لایه میکروبی روی سطح دندان می‌شود. دو تا پنج دقیقه بعد از مصرف غذا مخصوصا مواد قندی، باکتری‌های موجود در لایه میکروبی با مصرف قندهای موجود در مواد غذایی، اسیدی تولید می‌کنند که باقی ماندن آن در دهان به مدت ۲۰ دقیقه تا یک ساعت، مینای دندان را تخریب می‌کند و موجب شروع پوسیدگی می‌شود.
کنترل پوسیدگی‌های دندانی
وی افزود: ملاحظات تغذیه‌ای، یعنی کاهش دریافت کربوهیدرات‌های تخمیرپذیر، کاهش پلاک دندانی و میکرو ارگانیسم‌ها از طریق رعایت بهداشت دهان، استفاده از فلوراید و مواد آنتی میکروبیال موضعی و استفاده از خدمات دندانپزشکی ترمیمی در برنامه‌های کنترل پوسیدگی، راه‌های کنترل پوسیدگی‌های دندانی هستند.
کدام مواد غذایی عوامل اصلی پوسیدگی دندان هستند؟
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: قندهای غذایی مهم‌ترین عامل در بروز پوسیدگی دندان هستند. بالا بودن میزان مصرف مواد قندی، بالا بودن تعداد دفعات مصرف مواد قندی به ویژه بین وعده‌های اصلی غذا و مصرف آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌های با طعم میوه و نوشیدنی‌های گازدار به علت مقادیر بالای قند و مصرف مکررشان بین وعده‌های غذایی، ظرفیت پوسیدگی‌زایی بالایی دارند.
وی با بیان اینکه باید مواد قندی در طول روز در یک وعده مصرف و از خوردن تدریجی آن در طول روز خودداری شود، افزود: توانایی غذا برای چسبیدن به دندان‌ها در پوسیدگی دندان تاثیرگذار است. مواد قندی چسبنده مانند شکلات‌ها، تافی‌ها و کشمش مدت زیادی در دهان باقی می‌مانند.
رجب‌نژاد گفت: سرعت حل شدن غذا، توانایی غذا برای تحریک تولید بزاق و همچنین توانایی آن برای خنثی کردن اسید تولیدشده توسط باکتری‌ها نیز در این زمینه تاثیرگذار هستند.
وی عنوان کرد: یک غذا با خصوصیت پوسیدگی‌زایی پایین، پروتئین نسبتا بالا و محتوای چربی متوسط برای تسهیل پاکسازی دهان دارد. این نوع غذا، حداقل میزان کربوهیدرات‌های قابل تخمیر را دارد یعنی میزان قندهای موجود در غذا کم است و ظرفیت بافر کنندگی قوی دارد یعنی غذا میتواند محیط اسیدی دهان را به یک محیط خنثی تبدیل کند تا حل شدن مینای دندان در داخل اسید کمتر اتفاق بیفتد.
الگوهای تغذیه‌ای مناسب برای بهداشت دهان و دندان
وی با بیان اینکه باید برای ایجاد عادات غذایی و الگوهای تغذیه‌ای مناسب تلاش شود، گفت: استفاده از مواد قندی مورد نیاز بدن همراه وعده‌های اصلی غذایی، مصرف شیر، لبنیات و مواد غذایی حاوی فلوراید مانند ماهی و چای، استفاده حداقلی از شیرینی‌ها به عنوان جایزه، ممنوعیت مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا باید به منظور داشتن عادات غذایی مناسب مد نظر قرار بگیرد.
وی افزود: برای مصرف خوراکی بین وعده‌های غذایی یا میان وعده برای مدرسه بچه‌ها باید نوع مناسب آن مانند نان، پنیر، سبزیجات و میوه تازه، فندق، نوشیدنی‌های کم کالری و شیر انتخاب شود. همواره برچسب روی غذاها از لحاظ میزان مواد قندی موجود در آن‌ها را بررسی کنید؛ هرچه میزان مواد قندی غذاها بیشتر باشد مصرف آن‌ها برای دندان‌ها مضرتر است.
شیوه رعایت بهداشت دهان
رجب‌نژاد با اشاره به کاهش پلاک دندانی از طریق رعایت بهداشت دهان و اهمیت مسواک زدن و نخ دندان کشیدن گفت: مسواک رایج‌ترین وسیله برای برداشتن پلاک باکتریال از سطح دهان است بنابراین باید روزانه حداقل دو بار یعنی شب قبل از خواب و صبح‌ها دندان‌ها مسواک زده و یک بار نخ دندان کشیده شود. هر نوبت مسواک زدن باید حداقل دو دقیقه طول بکشد.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: مسواک زدن باید با خمیر دندان حاوی فلوراید انجام شود زیرا شواهد کمی برای پشتیبانی از این فرضیه که مسواک زدن دندان به خودی خود پوسیدگی را کم می‌کند وجود دارد. باید برای هر مرتبه شست‌وشو به اندازه یک نخود از خمیر دندان حاوی فلوراید روی موهای مسواک فرو برود.
وی افزود: انجام حداقلی شست‌وشوی دهان با آب پس از مسواک زدن، موجب استفاده حداکثری از مزیت‌های فلوراید درون خمیردندان می‌شود.
رجب‌نژاد گفت: اگر فردی در شرایطی قرار گرفت که نتواند مسواک بزند، شست‌وشوی دهان با آب بعد از خوردن غذا موجب خنثی شدن اسید و کاهش باکتری‌ها به میزان ۳۰ درصد می‌شود.
خصوصیات مسواک مناسب
وی بیان کرد: سر مسواک باید متناسب باشد به نحوی که به آسانی دسترسی به تمام نقاط دهان و دندان‌ها و لثه پیدا کند. دسته آن نیز باید بلند و پهن باشد که بتوان آن را به آسانی در دست گرفت. موهای مسواک نیز باید از نایلون نرم و دارای انتهای گرد باشد تا به لثه آسیبی نرساند.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان افزود: مسواک خوب باید موهای صاف و یکنواخت داشته باشد. چنانچه موهای مسواک از حالت اولیه خارج شدند یا چنانچه موهای آبی رنگ مسواک کمرنگ شدند و رنگشان را از دست دادند باید مسواک را عوض کرد. معمولا این کار باید هر سه تا چهار ماه یکبار انجام شود.
چگونه مسواک بزنیم؟
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان افزود: برای اینکه تمام دندان‌ها مسواک شوند بهتر است همیشه به یک ترتیب مسواک زده شود مثلاً اول فک بالا از راست به چپ و بعد فک پایین از چپ به راست مسواک شود. سطوح خارجی و داخلی دندان‌های فک بالا با حرکت مسواک از مجاور لثه با حرکات چرخشی و افقی تمیز شود.
وی افزود: با عمودی گرفتن مسواک و حرکت آن از بالا به پایین، سطوح داخلی دندان‌های جلو مسواک زده شود. سطوح جونده دندان‌های بالا نیز با عقب و جلو بردن مسواک تمیز شود. دندان‌های فک پایین را با حرکت مسواک از مجاور لثه با حرکات چرخشی و افقی، پشت دندان‌های جلو را با عمودی گرفتن مسواک و حرکت آن از پایین به بالا و سطوح جونده دندان‌های پایین مثل فک بالا را با عقب جلو بردن مسواک، تمیز کنید.
نحوه صحیح کشیدن نخ دندان
رجب‌نژاد با بیان اینکه مسواک تنها سه سطح خارجی از پنج سطح دندان‌ها را تمیز می‌کند، گفت: نخ دندان میتواند از بین دندان‌ها عبور و پلاک میکروبی را از سطوح بین دندانی حذف کند. استفاده از نخ دندان جریان خون لثه را نیز افزایش می‌دهد.
وی گفت: باید تقریبا ۴۵ سانتیمتر از نخ دندان را جدا کرد و دو انتهای آن را دور انگشت وسط پیچید. سپس با انگشت‌های شست و اشاره با فاصله پنج سانتیمتر محکم نگهداشته شود.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: برای سهولت ورود نخ در بین دندان‌ها، باید آن را با حرکات ملایم جلو و عقب و پایین برد. برای تمیز کردن سطح دندان، نخ باید به دور دندان انحنا داده شود و با حرکت بالا و پایین به سطح دندان کشیده شود.
رجب‌نژاد بیان کرد: دستورالعمل مرحله دوم در مورد دندان‌های مجاور نیز تکرار شود و به یاد داشته باشید که برای جلوگیری از وارد شدن هر گونه آسیب احتمالی به لثه باید نخ را محکم به سطح دندان چسباند.
وی ادامه داد: این عمل در مورد تمام دندان‌های فک بالا و پایین تکرار شود. نخ را از دور یک انگشت وسط به دور انگشت وسط دیگر بپیچید تا به طور منظم از یک قسمت تمیز و محکم نخ استفاده شود. به یاد داشته باشید که برای هر دندان باید از یک قسمت جدید نخ استفاده شود.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: هنگامی که نخ کشیدن به پایان رسید باید دهان کاملا با آب شسته شود و حین این عمل، آب را با فشار از لای دندان‌های خود رد کنید.
علل پوسیدگی دندان در دانش‌آموزان
رجب‌نژاد بیان کرد: رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان، مسواک نزدن مخصوصا در شب، نخ دندان نکشیدن، دریافت نکردن فلوراید، رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات بالا و مصرف مواد شیرین و چسبنده به میزان زیاد و دفعات مکرر در طول روز و در مدرسه، از علل پوسیدگی دندان‌های دانش‌آموزان هستند.
وی عنوان کرد: فلورایدهای موضعی به همراه سیلانت‌های اکلوزال، عوامل پیشگیری‌کننده اولیه در سنین نوجوانی هستند زیرا تمامی دندان‌های دائمی به جز مولر سوم به طور معمول تا سن ۱۳ سالگی روییده‌اند.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت با بیان اینکه فلوراید، وقوع پوسیدگی سطوح صاف را به نسبت سطح اکلوزال بیشتر کاهش می‌دهد، گفت: در این سنین می‌توان از ترکیب فلورایدتراپی و سیلانت‌های سطح جونده برای حفاظت مطلوب سطوح دندانی استفاده کرد. لازم است والدین از بدو رویش دندان کودکان، در مراقبت از دندان‌های آنان کوشا باشند و به توصیه دندان‌پزشکان و مراقبان سلامت در مراکز بهداشتی عمل کنند.
وی افزود: مراقبت از دندان و لثه، ضمن حفظ سلامت عمومی و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های دهانی، لبخند و زیبایی دندان‌ها را چند برابر خواهد کرد.
چرا مسواک زدن به تنهایی کافی نیست؟
رجب‌نژاد گفت: مسواک تنها به سه سطح دندان دسترسی دارد و سطوح دیگر به دلیل نزدیک بودن دندان‌ها قابل تمیز شدن با مسواک نیستند به همین دلیل محیط مناسبی برای جمع شدن غذا و بزاق است و با وجود استفاده منظم از مسواک در صورتی که در فواصل بین دندانی، غذا گیر کند، محیط مناسبی برای رشد و تکثیر باکتری و در نتیجه تجمع پلاک دندانی می‌شود، بنابراین اهمیت استفاده از نخ دندان برای پاکسازی این سطوح نمایان می‌شود.
بهترین زمان استفاده از نخ دندان
وی افزود: محافظت از لثه‌ها، محافظت از سلامت دندان‌ها، جلوگیری از پیدایش بیماری‌های مرتبط، ارتقای سلامت عمومی و جلوگیری از بوی بد دهان، مهم‌ترین فواید نخ دندان هستند.
رجب‌نژاد بیان کرد: بهترین زمان استفاده از نخ دندان، شب‌ها قبل از مسواک زدن است. البته باید بعد از استفاده از مسواک و نخ دندان دیگر غذا میل نشود. برای استفاده صحیح از نخ دندان می‌توان از دندان‌پزشکان به منظور آموزش کمک گرفت.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: نخ دندان دارای انواع گوناگونی است که استفاده از هر کدام به عواملی مانند میزان فاصله بین دندان‌ها، استفاده از وسایل ارتودنسی در طول درمان و حتی سلیقه فرد بستگی دارد. انجام نادرست کشیدن نخ دندان نه تنها کمکی نمی‌کند بلکه میتواند موجب آسیب به لثه‌ها شود.
وی افزود: در کنار رعایت بهداشت دهان و دندان باید حتی در صورت نداشتن علائمی مانند درد یا عفونت، سالی دو بار بای معاینه به دندانپزشک مراجعه کرد. اگر هنگام کشیدن نخ دندان و یا مسواک زدن، لثه‌ها دچار خونریزی می‌شوند نیز باید برای درمان به دندانپزشک مراجعه کرد.
رئیس گروه سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: استفاده از نخ دندان نقش مهمی در بهبود سلامت دهان و دندان دارد زیرا نخ دندان، پلاک‌ها و باکتری‌هایی را از بین می‌برد که مسواک به آن‌ها دسترسی ندارد.