افراد مبتلا به این بیماری کمبود خواب حال‌شان را بدتر می‌کند

بیشتر افرادی که با ام‌اس زندگی می‌کنند در ابتدا ام‌اس عودکننده – بهبود یابنده (relapsing-remitting MS) در آن‌ها تشخیص داده شده، یعنی وقفه‌هایی بین حمله‌ها (relapses) وجود دارد که به آن remission می‌گویند. حملات ام‌اس دوره‌هایی از علائم حاد هستند.

وقتی یک علامت نورولوژیکی (عصبی) جدید در ام‌اس ایجاد می‌شود، علامتی که به عفونتی مربوط نیست و بیشتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد، یک ریلپس یا حمله ام‌اس محسوب می‌شود.

ریلپس‌ها در اثر التهاب در سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌شوند و زمانی که التهاب می‌خوابد، شدت علائم فروکش می‌کنند (remission). اما هر شدت علامتی در ام‌اس، ریلپس یا حمله نیست. وقتی علائم قدیمی دوباره ظاهر می‌شوند اما در عرض ۲۴ ساعت ناپدید می‌شوند، به آن حمله کاذب یا عود کاذب (pseudorelapse) می‌گویند.

هرچند علت یک ریلپس واقعی یا عود کاذب ممکن است همیشه هم به‌سادگی قابل‌تشخیص نباشد؛ اما برای هر دو حالت، عوامل مشترکی وجود دارد که در این مطلب به آن‌ها اشاره می‌کنیم و نکاتی برای پیشگیری از آن‌ها به شما ارائه می‌دهیم.

استرس بر تمام بیماری‌ها اثر می‌گذارد، ازجمله ام‌اس

هیچ بیماری وجود ندارد که از استرس تأثیر منفی نگیرد و طبق شواهد علمی، استرس علائم بیماری ام‌اس را نیز تشدید می‌کند. استرس در ام‌اس می‌تواند با حمله‌های این بیماری مرتبط باشد. دانشمندان دریافته‌اند ریلپس‌های ام‌اس و استرس می‌توانند یک رابطهٔ دوسویه باشند؛ یعنی استرس می‌تواند موجب یک ریلپس و ریلپس ام‌اس هم می‌تواند باعث استرس شود.

همهٔ علائم ام‌اس نیاز به درمان ندارند. گزگز، خستگی و مه مغزی معمولاً بعد از حذف علت یا رفع عفونت، خودشان برطرف می‌شوند، اما علائم شدیدتر ام‌اس که بر توانایی عملکرد نرمال فرد اثر می‌گذارند، مانند ضعف شدید، عدم تعادل یا از دست رفتن بینایی، نشان می‌دهند که یک ریلپس رخ داده و پزشک برای مدت کوتاهی استروئید تجویز می‌کند تا مدت و شدت عود کاهش بیابد

مطالعات نتیجه گرفته‌اند استرس انباشته شده یا وجود ماجراهای زیاد استرس برانگیز، نسبت به تنها یک حادثهٔ استرس‌برانگیز، ریسک ریلپس ام‌اس را بالا می‌رود. ضمناً استرس مزمنی که بیشتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد، نسبت به یک استرس حاد، اثر بزرگ‌تری بر ام‌اس دارد.

برای کنترل استرس راه‌های گوناگونی وجود دارد، اما به‌طورکلی اگر سعی کنید زندگی برایتان کمتر استرس‌برانگیز شود بهتر است، مثلاً یاد بگیرید به چیزهایی که وقت و انرژی‌شان را ندارید «نه» بگویید و هر وقت لازم بود از دیگران کمک بخواهید و یا مسئولیت‌هایتان را کمتر کنید. انجام منظم تمرینات ریلکسیشن مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا نیز مفیدند.

پیشگیری از حملات ام‌اس، تنها دلیل محکم و قانع‌کننده برای کاهش استرس در زندگی نیست: استرس می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت روان بگذارد. داشتن یک بیماری مزمن مانند ام‌اس می‌تواند هر جنبه‌ای از زندگی را استرس برانگیزتر کند و همین احتمال افسردگی را بیشتر می‌کند.

کمبود خواب می‌تواند علائم ام‌اس را بدتر کند

وقتی ام‌ اس دارید، به‌اندازه و به خوبی خوابیدن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. درد، بی‌قراری پاها، علائم ادراری و تنظیم نشدن دمای بدن تنها برخی از دلایلی هستند که می‌توانند جلوی یک خواب راحت شبانه را بگیرند.

البته هیچ‌کس دوست ندارد کمبود خواب داشته باشد اما برای کسانی که ام‌اس دارند، این مسئلهٔ بزرگ‌تری است. بیشتر افرادی که ام‌اس دارند، ذخیرهٔ انرژی‌شان کم است و کمبود خواب می‌تواند علائمشان را تشدید کند.

مطالعه‌ای در سال 2018 دریافته بین اختلال و کمبود خواب و نقص عملکرد ادراکی در ام‌اس، ارتباط قابل‌توجهی وجود دارد. عملکردهای ادراکی مانند سرعت پردازش و میزان دقت و توجه در بیماران ام‌اسی که کمبود خواب داشتند دچار اختلال شده بود. سایر پیامدهای کمبود خواب شامل افزایش درد، اضطراب، خستگی و مشکلات تعادلی می‌شود.

در برخی موارد، مشکلات خواب برای افرادی که ام‌اس دارند می‌تواند ناشی از یک اختلال خواب باشد، مانند آپنه انسدادی خواب.

کسانی که ام‌اس دارند بیشتر در معرض بی‌خوابی، تنفس ناقص در خواب، نارکولپسی (حمله خواب) و اختلال رفتاری خواب REM (حرکت سریع چشم) هستند. اگر تردید دارید دچار یک اختلال خواب هستید، تشخیص و درمان آن می‌تواند به کاهش احتمال ریلپس ام‌اس کمک کند.

تغییراتی در سبک زندگی مانند هر شب سر ساعت مشخص به رختخواب رفتن و از خواب بیدار شدن، کمتر مایعات نوشیدن پیش از زمان خواب می‌تواند خوابتان را بهبود بخشد؛ اما اگر مشکل خوابتان همچنان ادامه پیدا کرد، به پزشکتان بگویید تا با هم راه‌های بهتری برای بهبود خوابتان پیدا کنید.

عفونت‌های معمولی می‌توانند سبب عود کاذب شده و منجر به ریلپس شوند

عفونت‌ها می‌توانند علائم ام‌اس را شعله‌ور کنند، خصوصاً اگر این عفونت‌ها با تب همراه باشند. عفونت‌های مجاری ادراری، علت‌های شایع هستند زیرا برخی از افرادی که ام‌اس دارند، عملکرد مثانه‌شان کاهش می‌یابد. اما هر نوع عفونتی که سیستم ایمنی را ضعیف نماید، مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا می‌تواند باعث شعله‌ور شدن علائم ام‌اس شود.

ازنظر تکنیکی، یک ریپلس واقعی ام‌اس شامل هر علامت عصبی جدید یا تشدیدشده‌ای می‌شود که با عفونت، تب و یا دیگر استرس‌هایی که بیشتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشند نیست. یعنی تشدید علائم ام‌اس در اثر عفونت مجاری ادراری یا دیگر عفونت‌ها در واقع می‌تواند فقط یک عود یا حمله کاذب باشد.

اما عفونت‌ها با ریلپس‌ها نیز مرتبط‌اند. بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند تقریباً در ۳۰ درصد از افرادی که ام‌اس دارند، بعد از عفونت سیستم تنفسی فوقانی، ریلپس رخ می‌دهد.

برای کمک به پیشگیری از چنین عفونت‌ها و ریلپس‌های متعاقب آن توصیه می‌شود افرادی که ام‌اس دارند حتماً واکسن آنفلوانزا و دیگر واکسن‌ها را طبق دستورالعمل‌های استاندارد واکسیناسیون دریافت کنند. این دستورالعمل شامل واکسن کووید – 19 و بوستر آن نیز می‌شود.

گرمای تابستان یکی از علت‌های شایع حملات کاذب ام‌اس است

بالا رفتن دمای بدن یکی از علت‌های معمول حملات کاذب ام‌اس است. در گذشته، تست وان آب داغ یکی از راه‌های تشخیص ام‌اس بود که پزشکان از آن استفاده می‌کردند. فردی که مشکوک به ام‌اس بود وارد وان آب داغ می‌شد، اگر علائم عصبی فرد بدتر می‌شد، تشخیص ام‌اس داده می‌شد.

عموماً گرما باعث ظاهر شدن یا تشدید علائم ام‌اس در قسمت‌هایی می‌شود که قبلاً تحت تأثیر ریلپس‌های ام‌اس قرار گرفته‌اند. بنابراین اگر مثلاً فرد دو سال قبل به مدت دو هفته دچار بی‌حسی سمت چپ بدن بوده است، حتی اگر از آن حمله بهبود یافته باشد، درصورتی‌که در یک روز گرم تابستانی به مدت طولانی بیرون بوده باشد، ممکن است سمت چپ بدنش شروع به بی‌حس شدن کند.

البته دمای بدن لازم نیست خیلی بالا برود؛ تنها نیم درجه بالا رفتن دمای بدن هم می‌تواند سبب عود علائم قبلی ام‌اس شود. تشدید موقتی عملکردهای عصبی در ام‌اس در اثر افزایش دمای مرکزی بدن معمولاً پدیدهٔ اتوف نامیده می‌شود (Uhthoff’s phenomenon). علائم ناشی از پدیدهٔ اتوف بعد از مدت کوتاهی استراحت، حذف عواملی که بدن را گرم می‌کنند و یا استفاده از روش‌هایی برای خنک کردن بدن برطرف می‌شوند.

چه زمانی علائم ام‌اس نیاز به درمان دارند؟

همهٔ علائم ام‌اس نیاز به درمان ندارند. گزگز، خستگی و مه مغزی معمولاً بعد از حذف علت یا رفع عفونت، خودشان برطرف می‌شوند، اما علائم شدیدتر ام‌اس که بر توانایی عملکرد نرمال فرد اثر می‌گذارند، مانند ضعف شدید، عدم تعادل یا از دست رفتن بینایی، نشان می‌دهند که یک ریلپس رخ داده و پزشک برای مدت کوتاهی استروئید تجویز می‌کند تا مدت و شدت عود کاهش بیابد.

یادتان باشد همهٔ علائم ناشی از ام‌اس نیستند، پس اگر علائمی دارید که به هر دلیلی نگرانتان کرده‌اند، جهت بررسی به پزشک مراجعه کنید تا هم علت تشخیص داده شود و هم قدم بعدی‌تان را بدانید.