کسانی که مغز بزرگ‌تری دارند باهوش‌ترند؟/ تاب آوری مغز در برابر بی خوابی چند روز است؟

دکتر زالی با حضور در برنامه تلویزیونی طبیب ضمن گرامیداشت روز جهانی مغز اظهار کرد: دلیل نامگذاری این روز توسط انجمن بین المللی مغز این است که در دهه‌های آینده بیماری‌های مغز و اعصاب بخش مهمی از بار بیماری‌ها را به خود اختصاص خواهند داد.

وی ادامه داد: با توجه به این که بخش زیادی از بیماری‌های مغز و اعصاب قابلیت پیشگیری دارند انتخاب این روز به منظور معطوف کردن توجه مردم و مسئولان و سیاستگذاران کشورهای مختلف به سلامت مغز با نگاه پیشگیرانه است.

دکتر زالی آلزایمر را بیماری بسیار پیچیده ای برشمرد و افزود: متاسفانه پیش بینی می‌شود که در سال‌های آتی در روند جهانی از جمله ایران با افزایش این بیماری روبه‌رو شویم؛ آمار جهانی دلالت بر این دارد که 35 درصد افراد بالای 85 سال درخطر ابتلای به آلزایمر قرار دارند.

به گفته وی بروز آلزایمر در سنین زیر 65 سال شایع نیست و در صورت ابتلای فرد زیر 65 سال نیاز به بررسی‎های تکمیلی وجود دارد.

دکتر زالی با اشاره به این که مغز یکی از پیچیده ترین ارگان‌های بدن است گفت: پرمصرف ترین بخش بدن از نظر انرژی مغز است؛ مغز تنها دو درصد وزن بدن را تشکیل می دهد اما 25 درصد برون‌ده قلب به مغز اختصاص دارد.

وی با بیان اینکه وزن مغز انسان حدود 1360 گرم است، توضیح داد: وزن مردان 10 درصد بیشتر از وزن مغز زنان است، اما این به معنای باهوشتر بودن مردان نیست، برای مثال وزن مغز انشتین 1230 گرم بوده که از وزن مغز یک انسان نرمال نیز کمتر است.

به گفته وی چگالی یا تراکم سلول‌های عصبی در زنان بیشتر از مردان است.

وی درباره برخی از شگفتی‌های مغز زنان که مردان از آن محروم هستند گفت: مثلا مردان وقتی جلوی تلویزیون روزنامه می‌خوانند فقط حواسشان به روزنامه است و متوجه وقایع اطراف نمی‌شوند اما زنان همزمان آشپزی، تماشای تلویزیون، توجه به فرزندان و ... را به صورت همزمان انجام می‌دهند و این از ویژگی‎های مغز زنان است که همزمان چند وظیفه و کار را انجام می دهند.

دکتر زالی یادآور شد: در مغز بخشی به نام هیپو کامپ وجود دارد که با حافظه و پردازش اطلاعات ارتباط مستقیم دارد که در زنان از مردان بزرگتر است و در دوران قاعدگی زنان به دلیل نوسانات هورمونی فعالیت هیپوکامپ تغییر می‌یابد و در ابتدای این دوره با انتهای آن متفاوت است.

وی با اشاره به اهمیت کار مغز گفت: روزانه بیش از 50 هزار فکر به ذهن ما خطور می کند که متاسفانه 70 درصد آن‌ها افکار منفی( خودبینی، ترس، استرس، اضطراب و... ) است.

دکتر زالی ادامه داد: در طول هر دقیقه مغز این توانایی را داراست که 3500 فکر به ذهنش خطور کند و قدرت پردازش اطلاعات در مغز انسان 30 برابر ابرکامپیوترهای فعلی جهان است. 

این استاد دانشگاه با اشاره به وجود 100 میلیارد نورون مغزی و 644 کیلومتر عروق خونی در جمجمه انسان، گفت: اگر قسمتی از مغز انسان به اندازه یک دانه ماسه را در نظر بگیریم در آن بیش از 10هزار نورون و 1500 سیناپس اتصالات عصبی وجود دارد.

متخصص جراحی مغز و اعصاب با بیان اینکه در هنگام تکامل جنین نیز در هر دقیقه 8 هزار سلول عصبی تولید می کند، گفت: تعداد سلول‌های عصبی ما در هنگام تولد یکسان است و تغییر نمی‌کند اما پدیده‌ای تحت عنوان انعطاف پذیری مغز که با تشکیل اتصالات مغز ایجاد می‌شود باعث تکامل مغزی شده که این فرایند از هنگام تولد تا 25 سالگی ادامه می‌یابد.

وی ادامه داد: از 25 سالگی به بعد فرایند پیر شدن یا aging  شروع می شود. اما با بالا رفتن سن برخی مهارت‌های انسان افزایش می یابد مثلا از 80 سالگی به بعد توان مهارتی واژگانی افراد توسعه می‌یابد.

وی با بیان اینکه از 20 هزار سال پیش تاکنون مغز بشر به اندازه یک توپ تنیس کوچکتر شده است، گفت: یکسری از کارکردهای مغز ما در طول زمان ما کمتر شده است.

دکتر زالی با اشاره به اینکه موقعیت یابی(GPS) در طول تکامل مغز انسان از گذشته به ما به ارث رسیده است، گفت: اما وقتی از GPS گوشی همراه استفاده می‌کنیم این توانایی در مغز ما تحلیل می‌رود.

این متخصص یادآور شد: از اواسط قرن 18 تقریبا 13.5 نمره IQ بشر به دلیل واگذاری بخشی از فعالیت‌های مغزی ما کم شده است.

بزرگی مغز نشانه هوش بیشتر نیست

دکتر زالی با بیان اینکه بزرگی مغز نشانه هوش بیشتر انسان نیست، گفت: مغز انسان‌های نئاندرتال 10 درصد از انسان امروزی بزرگتر بوده است.

دکتر زالی استفاده از یک نمیکره مغز را یک باور غلط برشمرد و گفت: جز بحث تکلم و نگارش، ما در آن واحد از هر دو نیمکره مغز استفاده می‌کنیم.

به گفته وی انسان در حالت عادی از تمام بخش‌های مغز خود استفاده می‌کند و حتی در حالت خواب نیز مغز انسان فعال است.

دکتر زالی با اشاره به وابستگی شدید مغز انسان به قند گفت: مغز انسان تنها پنج تا 10 دقیقه می تواند نرسیدن خون و اکسیژن را تحمل کند و بعد از آن سلول‌های مغزی آسیب می بیند.

11 روز تاب‌آوری مغز انسان در برابر بی‌خوابی

وی با اشاره به ویژگی های شگفت انگیز مغز گفت: مغز انسان می تواند تا 11 روز بی خوابی و تا دو روز عدم دریافت آب را تحمل کند؛ همچنین پیش بینی می‌شود تا 20 روز با استفاده از برخی ذخایر انرژی بدون غذا دوام بیاورد.

اولین جراحی مغز در جهان کجا انجام شده است؟

دکتر زالی با اشاره به کاوش‌های صورت گرفته در شهر سوخته خاطرنشان کرد: اولین جراحی جمجمه و مغز دنیا توسط ایرانیان انجام شده است.

به گفته وی این جراحی مربوط به دختر 13 ساله دارای جمجمه بزرگتر از حد معمول و بیماری هیدوسفالی( افزایش آب مغز) بوده است. پزشکان ایران باستان با ایجاد یک سوراخ در داخل استخوان آهیانه سمت راست جمجمه این بیمار آب اضافه مغز را خارج کردند.

دکتر زالی با اشاره به اثر بخشی این جراحی گفت: مطالعات نشان داده که این بیمار تا یکسال پس از انجام این عمل جراحی زنده بوده است.

وی با اشاره به سایر ابعاد تمدنی شهر سوخته یادآور شد که اولین چشم مصنوعی نیز در شهر سوخته یافته شده است که مربوط به چشم چپ یک خانم 35 ساله در پنج  هزار سال پیش است.

حرکت جراحان مغز ایرانی بر لبه‌های دانش

بنابر اعلام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، وی در پایان با تاکید بر ضرورت آشنایی با تاریخ پزشکی ایران باستان، گفت: با توجه به این استعداد و پیشرفت ایرانیان، امروز در حوزه جراحی مغز و اعصاب در اقصی نقاط کشور جراحان برجسته مغز و اعصاب در لبه دانش حرکت می کنند.