آیا کاهش پلاکت خون نشانه سرطان است؟ | روش های تشخیص ترومبوسیتوپنی

دکتر محمد اعظمی متخصص رادیولوژی در سایت خود نوشت: پلاکت‌ها گروهی از سلول‌های خونی هستند که نقش مهمی در انعقاد خون دارند. تعداد زیادی پلاکت در خون وجود دارد؛ اما عوامل مختلفی تعیین می‌کنند که پلاکت خون باید چقدر باشد. انواع سرطان، کم‌خونی، بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌های ویروسی و مصرف برخی داروها می‌توانند سطح پلاکت خون را بسیار کاهش دهند. پلاکت خون پایین که در اصطلاح پزشکی به آن ترومبوسیتوپنی (Thrombocytopenia) می‌گویند، زمانی رخ می‌دهد که مغز استخوان شما پلاکت کافی نسازد.

افراد مبتلا به این بیماری ممکن است خونریزی زیادی داشته باشند یا خونریزی به سختی متوقف شود. پایین بودن پلاکت‌های خون ممکن است به سه شکل خفیف، متوسط و شدید ظاهر شود. اکثر افراد، پلاکت خون پایین را در حالت خفیف تجربه می‌کنند که مشکل‌ساز نخواهد بود؛ اما اگر به نوع شدید این عارضه مبتلا شدید احتمال خونریزی در چشم، لثه و مثانه‌ها وجود دارد. شدت این خونریزی آنقدر زیاد است که به راحتی متوقف نمی‌شود. درمان این بیماری بستگی به شدت خونریزی و تعداد پلاکت دارد و در موارد خفیف ممکن است نیازی به درمان نباشد.

ترومبوسیتوپنی چیست؟

ترومبوسیتوپنی شرایطی است که در آن تعداد پلاکت خون کم می شوند. پلاکت ها (ترومبوسیت ها) سلول های خونی بی رنگ هستند که به لخته شدن خون کمک می کنند. پلاکت ها با جمع شدن و تشکیل شاخه در آسیب های رگ های خونی، خون ریزی را متوقف می کنند. ترومبوسیتوپنی اغلب در نتیجه یک اختلال جداگانه مانند سرطان خون یا مشکل سیستم ایمنی بدن رخ می دهد یا می تواند یک عارضه جانبی در مصرف داروهای خاص باشد. ترومبوسیتوپنی هم بر کودکان و هم در بزرگسالان تأثیر می گذارد. ترومبوسیتوپنی ممکن است خفیف باشد و علائم کمی ایجاد کند. در موارد نادر، ممکن است تعداد پلاکت ها به حدی باشد که خون ریزی خطرناک داخلی اتفاق بیفتد.

علل افت شدید پلاکت خون

کم‌خونی آپلاستیک

کمبود ویتامین

کمبود فولات

کمبود آهن

عفونت‌های ویروسی (مانند HIV ، اپشتین‌بار و آبله‌مرغان)

قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی، پرتودرمانی یا مواد شیمیایی سمی

مصرف زیاد الکل

سیروز

سرطان خون (مانند لوسمی و لنفوم)

میلوودیسپلازی

تخریب پلاکت‌ها

مصرف برخی داروها (مانند آنتی‌بیوتیک درمان‌کننده عفونت قارچی، داروی هپارین، داروی بیماری‌های قلبی)

علائم کاهش شدید پلاکت خون

علامت اصلی ترومبوسیتوپنی خونریزی است، یا در سطح پوست یا در داخل بدن. در موارد خفیف پلاکت خون پایین ، ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد. علائم ترومبوسیتوپنی شامل موارد زیر است:

خونریزی در قسمت‌های مختلف پوست. ممکن است لکه‌های قرمز یا بنفش کوچکی به نام پتشی در پایین ساق پا داشته باشید یا کبودی بنفش، قرمز یا قهوه‌ای باشد (معروف به پورپورا).

خونریزی که به خودی خود متوقف نمی‌شود، مانند خون دماغ یا خونریزی از لثه هنگام مسواک زدن

خونریزی شدیدتر در دوره‌های قاعدگی

خونریزی داخلی، مانند خون در ادرار یا مدفوع یا خونریزی از راست روده

خونریزی طولانی مدت در اثر بریدگی‌ها

زردی

طحال بزرگ شده

خونریزی که متوقف نخواهد شد.

عوامل خطر ترومبوسیتوپنی

افرادی که در معرض بالاترین خطر ترومبوسیتوپنی هستند، شامل افراد زیر می‌شوند:

مبتلایان به انواع خاصی از سرطان، کم‌خونی آپلاستیک یا بیماری‌های خودایمنی

افرادی که در معرض برخی مواد شیمیایی سمی قرار می‌گیرند.

افرادی که نسبت به داروهای خاص واکنش نشان می‌دهند.

مبتلایان به ویروس‌های خاص

مبتلایان به شرایط و بیماری‌های ژنتیکی خاص

افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند نیز شامل مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی و زنان باردار هستند.

آیا کاهش پلاکت خون نشانه سرطان است؟

خیر. الزاماً پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان نیست. پزشک متخصص سعی میکند علت اصلی پایین بودن پلاکت خون را کشف کرده و به درمان آن علت بپردازد. تشخیص، یکی از مهمترین گام های درمان است و این تشخیص به عهده خود فرد نمی باشد.

عوارض ترومبوسیتوپنی

به ندرت، ترومبوسیتوپنی ایمنی باعث خونریزی در مغز می شود که می تواند کشنده باشد.

فردی که با تعداد پلاکت پایین باردار است یا خونریزی دارد، در معرض خطر بیشتری برای خونریزی شدید در حین زایمان قرار دارد. پزشک ممکن است درمان را برای حفظ تعداد پلاکت‌ها پیشنهاد کند.

تشخیص ترومبوسیتوپنی با شمارش سلولهای خونی

تشخیص قطعی ترومبوسیتوپنی با آزمایش خون شمارش سلول های خونی یا CBC انجام می شود. این آزمایش میزان سلول های خون موجود در خون را بررسی می کند. میزان نرمال پلاکت خون بین ۱۵۰٫۰۰۰ تا ۴۵۰٫۰۰۰ عدد در هر میکرولیتر است.

تشخیص ترومبوسیتوپنی با سونوگرافی طحال

معمولاً در صورت شک به بزرگی طحال یا بیماری کبدی می توان از سونوگرافی استفاده کرد. سونوگرافی به خوبی می تواند سایز طحال و نیز بافت کبد را به پزشک نشان دهد و پزشک را در تشخیص علت کمبود پلاکت یاری دهد.

تشخیص ترومبوسیتوپنی با بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان

درصورت شک به اختلالات مغز استخوان می توان اسپیراسیون یا بیوپسی مغزاستخوان انجام داد. این کار برای تشخیص بیماری هایی نظیر لوسمی، سندرم های میلودیسپلاستیک، آنمی آپلاستیک و لنفوم ها و نیز سایر بیماریهای مغزاستخوان کاربرد دارد.

درمان ترومبوسیتوپنی

افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی خفیف ایمنی ممکن است فقط به بررسی منظم پلاکت نیاز داشته باشند. کودکان معمولاً بدون درمان بهبود می یابند. اکثر بزرگسالان مبتلا در برخی مواقع نیاز به درمان خواهند داشت؛ زیرا این وضعیت اغلب بدتر می شود یا طولانی می شود که به عنوان مزمن نیز شناخته می شود. زمان بهبودی بسته به سلامت کلی فرد و نوع درمان متغیر است. ممکن است ماه ها یا بیشتر طول بکشد.

درمان ممکن است شامل داروهایی برای افزایش تعداد پلاکت ها یا جراحی برای برداشتن طحال باشد که به عنوان اسپلنکتومی شناخته می شود. درمان ممکن است شامل داروها باشد:

کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون).

ایمونوگلوبولین

آگونیست های گیرنده ترومبوپوئیتین

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (مانند ریتوکسیماب یا آزاتیوپرین ).

ایمونوگلوبولین ضد Rh(D)

عمل جراحی

اگر دارو باعث بهبود نشد، جراحی برای برداشتن طحال ممکن است قدم بعدی باشد؛ زیرا طحال، آنتی بادی هایی می سازد که به اشتباه به پلاکت ها حمله می کنند. زمانی که این جراحی جواب داد، به سرعت حملات به پلاکت ها را پایان می دهد و تعداد پلاکت ها را بهبود می بخشد؛ اما بیرون آوردن طحال برای همه کارساز نیست و نداشتن طحال خطر عفونت را افزایش می دهد.

درمان عفونت: اگر عفونت به طور موقت سطح پلاکت ها را پایین می آورد، درمان عفونت می تواند به مشکلات خونریزی کمک کند.

متوقف کردن مصرف برخی داروها: ممکن است پزشک از فرد بخواهد که مصرف آسپرین یا داروهای دیگری را که احتمال خونریزی را افزایش می دهد، ترک کند.

دریافت پلاکت: اگر خونریزی جدی باشد، ممکن است نیاز به دریافت پلاکت هایی باشد که فرد دیگری به بانک خون اهدا کرده است.

درمان اورژانسی

مراقبت های اورژانسی معمولاً شامل دریافت خونی است که به عنوان انتقال خون نیز شناخته می شود و حاوی تعداد زیادی پلاکت است. استروئیدها و گلوبولین ایمنی که از طریق لوله ای در ورید تزریق می شود نیز ممکن است کمک کننده باشد.