آمادگی جسمانی یا لاغری؛ کدام بر مرگ زودرس غلبه می کند؟

چاقی مسئله بهداشتی گسترده است که با خطرات بالاتر مرگ‌و میر ناشی از همه علل، به‌ویژه بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط است. امروزه اضافه وزن و چاقی از مشکلات عمده سلامتی در جهان محسوب می‌شود. این معضل با بسیاری از بیماری‌ها مانند عوارض قلبی و عروقی، فشار خون بالا، تصلب شرایین، التهاب مزمن، اختلالات چربی، مقاومت به انسولین، دیابت و سایر اختلالات متابولیک همراه است. در واقع به‌نظر می‌رسد که بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی در حضور چاقی و با افزایش شاخص توده بدنی احتمالا مشکل آفرین‌تر خواهند شد.

در مقاله «ارتباط بین شاخص‌های پیکرسنجی با عوامل خطر ساز قلبی – عروقی در اعضاء هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی‌شهر» منتشرشده در مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، آمده است که در آغاز قرن بیستم، بیماری‌های قلبی و عروقی حدود ۱۰ درصد مرگ‌ومیرها جهان را شامل می‌شد، اما در پایان این قرن در کشورهای توسعه نیافته نزدیک به ۵۰ درصد و در کشورهای در حال توسعه ۲۵ درصد مرگ‌ومیرها را تشکیل داد و تا سال ۲۰۲۰ منجر به مرگ حدود ۲۵ میلیون نفر در جهان شد. علاوه براین، این بیماری‌ها هزینه هنگفتی را بر نظام  بهداشتی درمانی کشورها تحمیل می‌کند.

با وجود تلاش‌های جهانی بهداشت عمومی، نرخ چاقی همچنان در حال افزایش است و حدود دو پنجم بزرگسالان در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حالی که راهبردهای بهداشتی به‌طور سنتی بر کاهش وزن تأکید می‌کردند، این رویکردها اغلب در حفظ مزایای طولانی مدت شکست می‌خورند.

یافته‌های اخیر منتشر شده در مجله پزشکی ورزشی بریتانیا رابطه بین آمادگی قلبی تنفسی، شاخص توده بدنی و خطرات مرگ‌ومیر ناشی از بیماری های قلبی عروقی و همه علل را بررسی کرد؛ محققان از طریق بررسی و تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از مطالعات هم‌گروهی متعدد، چگونگی تأثیر مشترک آمادگی قلبی تنفسی و شاخص توده بدن بر مرگ‌ومیر را ارزیابی و اهمیت آمادگی جسمانی را به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده پیامدهای سلامتی مستقل از وزن برجسته کردند.

علاوه بر این، مطالعات مشاهده‌ای و آزمایش‌های بالینی نیز نشان داده‌اند که کاهش وزن هدفمند به تنهایی خطر مرگ‌ومیر را کاهش نمی‌دهد. آمادگی قلبی تنفسی که نشان‌دهنده کارایی بدن در استفاده از اکسیژن در طول فعالیت بدنی است، رابطه معکوس قوی با میزان مرگ‌ومیر نشان داده است.

در حالی که شواهد فزاینده نشان می‌دهد که آمادگی قلبی تنفسی ممکن است خطرات سلامتی مرتبط با چاقی را کاهش دهد، به‌طور گسترده در دستورالعمل‌های بالینی برای کنترل خطر گنجانده نشده است به همین دلیل محققان نیاز به در نظر گرفتن آمادگی جسمانی را به‌عنوان عامل تعیین‌کننده مستقل و ضروری برای سلامتی، به‌جای تکیه بر راهبردهای کاهش وزن، برجسته کردند. در این بررسی سیستماتیک و فراتحلیل، محققان اثرات مشترک آمادگی قلبی تنفسی و شاخص توده بدنی را بر مرگ‌ومیر همه علل و قلبی عروقی ارزیابی کردند.

در تحقیق کنونی محققان جستجوی تحقیقات را از دامنه گسترده‌ای از پایگاه‌های داده تحقیقاتی را در نظر گرفتند. مطالعات واجد شرایط شامل گروه‌های آینده‌نگر با آمادگی قلبی تنفسی بود که از طریق آزمون‌های ورزشی حداکثر اکسیژن مصرفی یا اکسیژن مصرفی بیشینه، اندازه‌گیری مستقیم شاخص توده بدنی و تجزیه‌وتحلیل اثرات ترکیبی آمادگی قلبی تنفسی و شاخص توده بدنی بر مرگ‌ومیر ارزیابی شد. معیارهای ورود همچنین مشخص کرد که مطالعات وارد شده شامل یک گروه مرجع از افراد آماده با وزن طبیعی است.

جمعیت‌های مبتلا به بیماری‌های مزمن خاص، مانند دیابت یا بیماری‌های کلیوی، در نظر گرفته شدند اما افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان، نارسایی کبد یا اختلالات عصبی از پژوهش خارج شدند. داده‌های استخراج‌شده شامل طراحی تحقیق، مشخصات جمعیت‌شناسی شرکت‌کنندگان، طبقه‌بندی آمادگی قلبی تنفسی، شاخص توده بدنی و نسبت‌های خطر با فاصله اطمینان ۹۵ درصد بود.

آمادگی قلبی تنفسی بر اساس آستانه‌های تعریف شده توسط تحقیق به ۲ گروه آماده و ناآماده طبقه‌بندی شد، در حالی که شاخص توده بدنی به‌عنوان وزن طبیعی (کمتر از ۲۵ کیلوگرم بر متر مربع)، اضافه وزن (بین ۲۵ و ۲۹.۹ کیلوگرم بر متر مربع) و چاق (برابر یا بیشتر از ۳۰ کیلوگرم بر متر مربع) گروه‌بندی شد. علاوه بر این، تجزیه‌وتحلیل متغیر تعدیلگر برای بررسی اثرات متغیرهایی مانند سن، جنس، وضعیت بیماری مزمن، و مدت زمان پیگیری انجام شد.

محققان ۲۰ پژوهش را در تجزیه‌وتحلیل نهایی برای اطمینان از تنوع جنسیت و بازنمایی جغرافیایی وارد کردند. این رویکرد همچنین محدودیت‌های بررسی‌های قبلی را با فعال کردن یافته‌های تعمیم‌پذیرتر در مورد نقش آمادگی قلبی تنفسی و شاخص توده بدنی در پیش‌بینی خطرات مرگ‌ومیر مورد بررسی قرار داد.

یافته‌های کلیدی

آمادگی قلبی تنفسی به‌طور قابل‌توجهی خطرات مرگ‌ومیر را بدون توجه به شاخص توده بدنی کاهش می‌دهد. افراد آماده، صرف‌نظر از وزن طبیعی، اضافه وزن یا چاق، هیچ افزایش آماری معنی‌داری در خطر مرگ‌ومیر ناشی از همه علل یا بیماری‌های قلبی عروقی در مقایسه با افراد آماده با وزن طبیعی نشان ندادند. برعکس، افراد ناآماده در هر دسته شاخص توده بدنی به‌طور قابل‌توجهی خطرات بالاتری را نشان دادند.

شرکت‌کنندگان با وزن طبیعی ناآماده ۱.۹۲ برابر خطر مرگ‌ومیر ناشی از همه علل را نشان دادند، در حالی که گروه‌های دارای اضافه وزن ناآماده و چاق ناآماده به‌ترتیب ۱.۸۲ و ۲.۰۴ برابر خطر مرگ‌ومیر ناشی از همه علل را نشان دادند.

خطر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی برای افراد دارای اضافه وزن ناآماده و چاق ناآماده بیشتر بود (به‌ترتیب ۲.۵۸ و ۳.۳۵ برابر). در حالی که افراد با وزن طبیعی و ناآماده خطر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی ۲.۰۴ برابر بیشتر از گروه مرجع داشتند.

علاوه بر این، تجزیه‌وتحلیل متغیر تعدیلگر هیچ تفاوت معنی‌داری را در اثرات آمادگی قلبی تنفسی و شاخص توده بدنی بر اساس سن، جنس، یا مدت زمان پیگیری برای مرگ‌ومیر به هر علت نشان نداد. با این حال، مشخص شد که مدت زمان پیگیری بر مرگ‌ومیر مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی تأثیر می‌گذارد، در مورد مطالعات کوتاه‌مدت، خطرات مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی را برای افراد ناآماده نشان می‌دهد.

قابل ذکر است، دستیابی به سطوح آمادگی قلبی تنفسی بالاتر از  استانداردهای آمادگی جسمانی متناسب با سن، برای کاهش قابل توجه خطر کافی بود و بر دسترسی به آمادگی جسمانی به‌عنوان یک هدف سلامتی تأکید داشت.

در مجموع، این یافته‌ها بر نقش آمادگی قلبی تنفسی در کاهش خطرات سلامتی مرتبط با اضافه وزن تاکید کرد. با این حال، محققان هشدار دادند در حالی که آمادگی قلبی تنفسی خطرات افزایش شاخص توده بدنی را کاهش می‌دهد، به‌خصوص برای پیامدهای مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی، به‌طور کامل آنها را از بین نمی‌برد.

نتیجه‌گیری

در این یافته‌ها بر اهمیت آمادگی قلبی تنفسی در کاهش خطرات مرگ‌ومیر، صرف‌نظر از شاخص توده بدنی تاکید شده است و افراد آماده در تمام دسته‌های وزنی در مقایسه با همتایان ناآماده خود به‌طور قابل‌توجهی خطرات کمتری ثبت کردند.

این یافته‌ها، اولویت‌بندی بهبود آمادگی قلبی تنفسی را از طریق فعالیت بدنی نسبت به مداخلات متمرکز بر وزن به تنهایی پشتیبانی می‌کند. در حالی که تلاش‌های کاهش وزن نباید منع شوند زیرا رویکردهای متمرکز بر آمادگی قلبی تنفسی ممکن است برای نتایج بلندمدت سلامت پایدارتر و قابل دست‌یابی‌تر باشند.

گنجاندن ارزیابی‌های آمادگی جسمانی در شیوه‌های بالینی و راهبردهای بهداشت عمومی نیز می‌تواند نتایج بلندمدت سلامتی را بهبود بخشد و بار خطرات مرگ‌ومیر مرتبط با چاقی را کاهش دهد. در آینده باید معیارهای دقیق‌تری از چاقی و جمعیت‌های متنوع برای اصلاح بیشتر این یافته‌ها بررسی شوند.