نشانه‌های اولیه دیابت؛ چگونه از این بیماری خاموش جلوگیری کنیم؟
دیابت، بیماری خاموشی که می‌تواند آسیب‌های جدی به بدن وارد کند، با تشخیص زودهنگام و تغییر سبک زندگی قابل پیشگیری و کنترل است؛ آگاهی از نشانه‌های اولیه، گامی حیاتی در این راستا محسوب می‌شود.
دیابت یک بیماری متابولیک است که با افزایش سطح قند خون (گلوکز) مشخص می‌شود. این افزایش قند خون به مرور زمان می‌تواند به اندام‌های مختلف بدن از جمله قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها، اعصاب و عروق خونی آسیب برساند. دیابت به دو نوع اصلی نوع ۱ و نوع ۲ تقسیم می‌شود. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند و باعث تخریب آن‌ها می‌شود. در نتیجه، بدن قادر به تولید انسولین نیست. در دیابت نوع ۲، بدن به درستی از انسولین استفاده نمی‌کند (مقاومت به انسولین) یا انسولین کافی تولید نمی‌کند. تشخیص زودهنگام دیابت و اتخاذ تدابیر مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی آن جلوگیری کند.
نشانه‌های اولیه‌ی دیابت
نشانه‌های اولیه‌ی دیابت اغلب خفیف هستند و ممکن است نادیده گرفته شوند. به همین دلیل، دیابت به عنوان "بیماری خاموش" شناخته می‌شود. با این حال، آگاهی از این نشانه‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. مهم‌ترین نشانه‌های اولیه‌ی دیابت عبارتند از:
تشنگی بیش از حد (پلی‌دیپسیا): احساس تشنگی مداوم و نیاز به نوشیدن مقدار زیادی آب. این امر به دلیل تلاش بدن برای دفع قند اضافی از طریق ادرار رخ می‌دهد.
تکرر ادرار (پلی‌یوریا): دفع مکرر ادرار، به ویژه در شب. این نیز به دلیل تلاش بدن برای دفع قند اضافی از طریق ادرار است.
گرسنگی شدید (پلی‌فاژیا): احساس گرسنگی مداوم حتی پس از صرف غذا. از آنجایی که بدن نمی‌تواند به درستی از قند خون برای تولید انرژی استفاده کند، احساس گرسنگی مداوم ایجاد می‌شود.
خستگی و ضعف: احساس خستگی و بی‌حالی مداوم بدون دلیل مشخص. این امر به دلیل عدم توانایی بدن در استفاده از قند خون برای تولید انرژی است. (منبع: موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی)
تاری دید: تغییر در بینایی و تاری دید. افزایش قند خون می‌تواند باعث تورم عدسی چشم و تاری دید شود. (منبع: موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی)
کاهش وزن ناخواسته: کاهش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی (به ویژه در دیابت نوع ۱). این امر به دلیل از دست دادن گلوکز از طریق ادرار و عدم توانایی بدن در استفاده از آن به عنوان منبع انرژی رخ می‌دهد. (منبع: کلینیک مایو)
بهبود کند زخم‌ها و بریدگی‌ها: دیر بهبود یافتن زخم‌ها و بریدگی‌ها. افزایش قند خون می‌تواند باعث اختلال در جریان خون و کاهش توانایی بدن در ترمیم زخم‌ها شود.
بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها (نوروپاتی دیابتی): احساس بی‌حسی، گزگز یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها و پاها. این امر به دلیل آسیب به اعصاب ناشی از افزایش قند خون رخ می‌دهد. (منبع: موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی)
عفونت‌های مکرر: افزایش استعداد به عفونت‌ها، به ویژه عفونت‌های پوستی، قارچی (مانند عفونت قارچی واژن) و ادراری. افزایش قند خون می‌تواند محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها فراهم کند.
خشکی دهان و خارش پوست: خشکی دهان و خارش پوست از دیگر علائم اولیه دیابت هستند. افزایش قند خون می‌تواند باعث کم آبی بدن و خشکی پوست شود. (منبع: وب‌ام‌دی)
لکه های تیره روی پوست (آکانتوزیس نیگریکانس): این لکه ها معمولاً در چین های گردن، زیر بغل و کشاله ران ظاهر می شوند و می توانند نشانه ای از مقاومت به انسولین باشند که اغلب پیش از دیابت نوع ۲ رخ می‌دهد.
پیشگیری از دیابت نوع ۲
در حالی که دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست، با اتخاذ سبک زندگی سالم می‌توان خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به طور چشمگیری کاهش داد:
تغذیه سالم: مصرف غذاهای سالم و متعادل، سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و محدود کردن مصرف قند، چربی‌های اشباع شده و غذاهای فرآوری شده. (منبع: موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی)
فعالیت بدنی منظم: انجام فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری، حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته با شدت متوسط. (منبع: سازمان بهداشت جهانی)
حفظ وزن سالم: حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی و اضافه وزن. حتی کاهش مقدار کمی از وزن می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش خطر دیابت داشته باشد. (منبع: موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی)
ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و عوارض آن را افزایش می‌دهد.
خواب کافی: کمبود خواب می‌تواند بر سطح قند خون و حساسیت به انسولین تأثیر منفی بگذارد.
تشخیص دیابت
تشخیص دیابت با انجام آزمایش خون صورت می‌گیرد. رایج‌ترین آزمایش‌ها عبارتند از:
آزمایش قند خون ناشتا (FBS): این آزمایش سطح قند خون را پس از حداقل ۸ ساعت ناشتا بودن اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش هموگلوبین A1c (HbA1c): این آزمایش میانگین سطح قند خون را در طی ۲ تا ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد.
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): این آزمایش سطح قند خون را قبل و بعد از نوشیدن یک محلول قندی اندازه‌گیری می‌کند.
آگاهی از نشانه‌های اولیه‌ی دیابت و انجام آزمایش‌های منظم، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند (مانند افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی دیابت، اضافه وزن یا کم تحرکی)، از اهمیت بالایی برخوردار است. تشخیص زودهنگام و اتخاذ سبک زندگی سالم می‌تواند از بروز عوارض جدی دیابت جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، حتماً به پزشک مراجعه کنید.