مزایای شیردهی برای مادر و کودک
تقریبا هر ماهه اطلاعات جدیدی در خصوص بی مانندی شیرمادر برای حفظ و ارتقای سلامت، رشد و تکامل مطلوب کودکان منتشر می‌شود موضوعی که متجاوز از ۱۴ قرن پیش در آموزش‌های اسلامی با جامع ترین و زیباترین نگاه نکات مهمی را در این باره مطرح کرده است.
، در دو دهه اخیر، به دنبال دستیابی مجامع علمی جهان به شناختی نو و همه جانبه نسبت به ارزش، اهمیت و نقش شیر مادر در تامین سلامت و بقای کودک، شاهد رویکرد جهانی به ترویج تغذیه با شیر مادر بوده‌ایم و تقریبا هر ماهه اطلاعات جدیدی که حاکی از بی مانندی شیر مادر برای حفظ و ارتقای سلامت، رشد و تکامل مطلوب کودکان و حتی باقی ماندن آثار استثنایی آن بر سلامت دوران بزرگسالی کسانی که دوران شیر خواری با بهره گیری از شیر مادر پشت سر گذاشته‌اند ، منتشر می‌گردد و سودمندی‌های ویژه تغذیه با شیر مادر برای کودک، مادر و جامعه تاکید می‌شود.
اما متجاوز از ۱۴ قرن است که در آموزش‌های اسلامی با جامع ترین، زیباترین و قوی‌ترین انگیزش‌ها نکات مهمی در باره شیر مادر در قالب توصیه و آموزش‌ها مطرح شده است.
شیر مادر در منابع اسلامی
در تمام منابع اسلامی همچون قرآن کریم که به عنوان مهم ترین و اساسی ترین منبع و در حقیقت قانون اساسی اسلام است، روایات پیامبر اکرم(ص) و معصومین(ع) و نیز کتب فقهی مطالب جالب و مهمی در مورد تغذیه با شیر مادر و آثار و احکام آن وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
خداوند در آیه ۲۳۳ سوره مبارکه بقره می‌فرمایند: « مادرانی که می خواهند به نحو کامل به فرزندان خود شیر دهند، لازم است ۲ سال تمام آنها را از پستان خود شیر دهند.»
نبی مکرم اسلام(ص) نیز در حدیثی تاکید کرده‌اند: برای کودک هیچ شیری بهتر از شیر مادرش نیست و حتی حضرت علی(ع) نیز می‌فرمایند: کودک با هیچ شیری تغذیه نمی شود که به اندازه شیر مادر خودش مبارک و با برکت باشد.
در آیات و احادیث دیگری از جمله آیه ۲۳ سوره نساء مسأله خویشاوندی رضاعی، آیه دوم سوره حج پیوستگی و انس مادر شیرده و طفل شیر خوار و آیه ۱۲ سوره القصص شرح وقایع به آب افکندن موسی و از آب گرفتن او توسط دربار فرعون و توجه پروردگار به مسأله تغذیه این کودک با شیر مادر خودش عنوان شده است.
چرا شیر مادر بهتر است؟
تغذیه با شیر مادر سبب رشد مطلوب و بقاء کودک می‌شود. شیر روزهای اول ( کلستروم، آغوز یا ماک) بسیار مغذی و حاوی مواد مفیدی برای مقابله در برابر بیماری‌هاست که اولین واکسن کودک محسوب می‌شود.
شیر مادر تمام نیازهای غذایی شیرخواران را در ۶ ماه اول تامین می‌کند و شیرخوار حتی به آب هم نیاز ندارد. شیر مادر بسیار سهل الهضم است و باعث می‌شود شیرخواران زود به زود گرسنه شوند. همچنین تغذیه با شیر مادر از بروز آسم (تنگی نفس) اگزما (حساسیت پوستی) و آلرژی (حساسیت) و بسیاری از بیماریهای دیگر جلوگیری می‌کند. بنابراین در خانواده‌هایی که یکی از والدین مبتلا به حساسیت هستند حتما باید کودک با شیر مادر تغذیه شود.
شیر مادر از سوء تغذیه پیشگیری می‌کند و بسیار کمتر موجب چاقی کودک می‌شود. شیر مادر احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی در بزرگسالی را کاهش می‌دهد. مرگ ناگهانی در کودکان شیر مادرخوار فوق العاده کمتر است. تکامل بینایی و تکامل راه رفتن در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند خیلی سریعتر است.
همچنین ضریب هوشی در کودکان شیر مادر خوار بالاتر است. (شیر مادر ضریب هوشی را تا هشت درجه بالاتر می‌برد.) ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار و در هر وعده شیردهی تغییر می کند. شیر مادر همیشه تمیز(بدون هرگونه آلودگی میکروبی) و گرم و پیوسته در دسترس است. برای عفونت‌های تنفسی واکسیناسیون همگانی وجود ندارد و تغذیه با شیر مادر منجر به کاهش بروز این بیماری‌ها می‌گردد.
مزایای شیردهی برای مادر:
مکیدن سینه مادر بلافاصله بعد از تولد توسط نوزاد موجب انقباض رحم و در نتیجه کاهش خونریزی مادر و کاهش کم خونی می‌شود. مادران شیرده کمتر دچار سرطان پستان و تخمدان و دهانه رحم می‌شوند و اندام مادران شیرده به واسطه مصرف شدن تدریجی مقدار چربی که در دوران بارداری در بدن آنان ذخیره شده، زودتر به حالت عادی و وزن قبل از بارداری خود بر می‌گردد و در نتیجه چاقی در آنان کمتر است. شیردهی باعث تغییر اندام مادر نمی‌شود.
مادران شیرده در هنگام کهولت به شکستگی استخوان ران که از شکستگی‌های شایع در افراد مسن می‌باشد کمتر گرفتار می‌شوند. قند خون مادر بهتر کنترل می‌شود. مادران شیرده در خانه و هنگام مسافرت راحت تر هستند و تغذیه با شیر مادر منجر به ایجاد رابطه عاطفی مستحکم و دو طرفه بین مادر و فرزند می‌گردد.
مادران شیرده کمتر دچار استرس و اضطراب و خشونت می شوند. به دلیل ترشح هورمون مخصوصی در مادران شیرده، آنان از امنیت خاطر و شادابی بیشتری برخوردار بوده و کمتر افسرده می‌شوند.
برخی نکات برجسته شیر مادر:
تغییرات ترکیب شیر مادر در مراحل مختلف شیردهی: ترکیب شیر مادر مطابق سن شیرخوار تغییر می کند.این تغییرات از شروع تا پایان هر وعده تغذیه با شیر مادر، مابین دفعات مختلف شیردهی و نیز در طول روز وجود دارد:
در دو تا سه روز اول پس از زایمان کلستروم یا آغوز تولید می شود که بسیار مغذی و حاوی مواد ایمنی بخش است و برای محافظت نوزاد در برابر بیماری‌ها، حیاتی است. میزان آغوز خیلی کم است اما برای معده خیلی کوچک نوزاد کافی و مناسب است زیرا کلیه‌های نوزاد هنوز نمی‌تواند مقادیر زیاد مایعات را دفع کند.
پس از آغوز، شیر انتقالی از ۷ تا ۱۰ روز پس از تولد و سپس شیر رسیده ترشح می‌شود که حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز شیرخوار است. شیر مادر در ابتدای هر وعده آبکی بنظر می‌رسد اما به تدریج که شیرخوار به مکیدن ادامه می‌دهد شیر ترشح شده دارای چربی بیش از سه برابر شیر اول می شود که غنی از انرژی و سفید رنگ است و به سیر شدن شیرخوار کمک می‌کند.
مزایای ایمنی بخشی شیر مادر بی نظیر است:
ورود انواع عوامل بیماری زای موجود در محیط زندگی به دستگاه گوارش مادر، سبب پادتن ساختن اختصاصی برعلیه عوامل بیماری زا می‌شود. این مواد از طریق شیرمادر به شیرخوار می‌رسد بنابراین شیرخوار پیوسته از پادتن‌های حفاظتی برخوردار است و تجویز هرنوع شیر مصنوعی یا مایعات دیگر حتی به مقدار کم می‌تواند این مکانیسم محافظتی را مختل کند.
شیر مادری که نوزادش قبل از هفته ۲۷ بارداری بدنیا می‌آید حاوی پروتئین بیشتر و میزان بالاتر مواد معدنی، شامل آهن و عوامل ایمنی بخش بیشتری نسبت به شیر نوزاد رسیده است و برای تامین نیازهای نوزاد نارس مناسب تر است.
نوزادان نارس می‌توانند با شیر مادر تغذیه شوند حتی قبل از آنکه بتوانند مستقیم از شیر مادر تغذیه شوند. شیر مادر را می‌توان مستقیم در دهان شیرخوار دوشید و یا شیر دوشیده شده را بوسیله قاشق، فنجان یا لوله معده به آنها داد.