توسعه صنعت انرژی ایران در گرو جذب سرمایه و فن‌آوری

 به نقل از المانیتور، در اواسط ماه ژانویه، یک تانکر ایرانی که به یک شرکت نفتی اسپانیایی اجاره داده شده بود به سواحل اروپا رسید. این تانکر دو روز بعد از اولین سالگرد اجرای برجام و مدتی کوتاه پس از روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در آمریکا در بندر آلگسیراس اسپانیا پهلو گرفت. سیروس کیانرسی، مدیر شرکت ملی نفتکش ایران ضمن تمجید از این اتفاق گفت: «امروز پس از حل مشکلات بیمه ای، طبقه بندی، پرچم و مسائل مربوط به مجوزهای بین المللی کشتی های ایرانی ما شاهد یکی از دستاوردهای دیگر برجام در بحش حمل و نقل دریایی بودیم.»

قبل از توافق برجام، پهلوگیری و تخلیه محموله های نفتی توسط تانکرهای ایرانی در بنادر اروپایی غیرممکن بود.

از جنبه های مختلف، از سرگیری ارسال نفت توسط تانکرهای شرکت ملی نفتکش ایران به اروپا گامی بلند برای تهران است . فارغ از اینکه استفاده از تانکرهای ایرانی احتمالا برای حمل نفت ارزان تر تمام خواهد شد، این دستاورد یک جنبه سیاسی نیز دارد. شرکت های کشتیرانی بین المللی و شرکت های بیمه ای ممکن است در پرتو تحریم های احتمالی جدید دولت آمریکا علیه موسسات بین المللی طرف همکاری با ایران، موضع محتاطانه تری نسبت به همکاری ها با تهران اتخاذ کنند. باید خاطر نشان کرد که در سال 2010، وزارت خزانه داری آمریکا شرکت دانمارکی مائرسک را به دلیل همکاری با ایران بیش از 3 میلیون دلار جریمه کرد.  تهران مطمئنا می  تواند با استفاده از نفتکش های خود، نفت را به شکلی انعطاف پذیرتر و ایمن تر به دست مشتریان برساند.

اما این گام تغییر چندانی در چشم انداز صنعت انرژی ایران ایجاد نمی کند. در یک سال اول اجرای برجام، ایران در کوتاه مدت توانسته تولید و صادرات نفت خود را به میزان حداکثری افزایش دهد و به سطح قبل از تحریم ها برساند. همه این اتفاقات قبل از پهلوگیری اولین تانکر ایرانی در سواحل اروپا رخ داده است. در واقع، صادرات نفت ایران به اروپا مدتها قبل از آزاد شدن ورود تانکرهای ایرانی به سواحل اروپا شروع به افزایش کرده است.

توانایی ایران در افزایش تولید و صادرات نفت خود و رساندن آن به بالاتر از ارقام فعلی، در گرو استفاده این کشور از تانکرهای ایرانی نیست. بلکه مجموعه ای از موانع دیگر وجود دارد که باید بر آنها غلبه شود. ایران باید ظرفیت تولید خود را از سقف حدود 4 میلیون بشکه فعلی بالاتر ببرد. برای رسیدن به این هدف؛ تهران به جذب سرمایه گذاری و فن آوری خارجی نیاز دارد. به گفته بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران، صنعت انرژی کشور به حدود 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد. اما در مقطع زمانی فعلی مشخص نیست که آیا حسن روحانی در متقاعد کردن شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری در صنعت انرژی کشور موفق خواهد بود یا نه.

ایران باید به جای یادداشت تفاهم های غیرالزام آوری که تاکنون در دستور کار داشته، با انعقاد قراردادهای الزام آور با شرکت های چند ملیتی تعامل کند. با توجه به افزایش حملات لفظی دولت ترامپ علیه ایران و تحریم های جدیدی که به بهانه آزمایش موشکی علیه تهران وضع شده، این تغییر وضعیت تفاهمات با شرکت های نفتی دشوار خواهد بود.

استقبال اروپا از تانکرهای ایرانی که با روی کار آمدن دولت ترامپ در آمریکا همزمان شده، یک گام مثبت رو به جلو و سمبل پیشرفت در تعاملات ناشی از برجام بین ایران و اروپاست. اما از نظر بروکسل و تهران، که هر دو خودشان را به ادامه اجرای برجام متعهد می دانند، این دستاورد همچنین توجهات را معطوف چالش های پیش رو در زمینه تضمین تداوم اجرای برجام می سازد.