استفاده ابزاری آمریکا از "شورای حکام" برای فشار به ایران

این نوع درخواست‌ها از شورای حکام آژانس صرفاً بر اساس تکالیفی باید باشد که مفاد پادمان جامع و ان‌پی‌تی از کشورهای عضو درخواست کرده است. این در حالی است که مبنای ورود آژانس به مباحث برجامی و نظارت و راستی آزمایی تعهدات مربوطه، مبتنی بر قطعنامه شورای حکام مصوب ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ هست که بر پایه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت صادر شده و در آن، آژانس با پیروی از قطعنامه ۲۲۳۱، پذیرفت نقش‌هایی را که در برجام برای این نهاد در نظر گرفته شده است را انجام دهد، در غیر این صورت، آژانس نمی‌توانست اساساً وظیفه نظارت بر اجرای تعهدات فنی و هسته‌ای ایران در برجام را بر عهده بگیرد.

بعد از برجام شورای حکام آژانس در ابتدای تمامی گزارش‌هایی که از اجرای برجام در ایران منتشر کرده آورده است: "این گزارش مدیرکل به شورای حکام و به موازات آن به شورای امنیت سازمان ملل (شورای امنیت) در خصوص اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و در خصوص موضوعات مرتبط با راستی آزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت می‌باشد."

آژانس هیچ گونه ورود محتوایی و ماهوی به تعهدات برجامی ایران ندارد. اصولاً تعهدات برجامی ایران در خصوص مسائلی مثل سقف ذخایر اورانیوم یا آب سنگین، از نوع تعهدات مرتبط با ان‌پی‌تی یا موافقت‌نامه پادمان جامع نیستند. تنها وظیفه‌ای که آژانس بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ دارد این است که تعهدات ایران ذیل برجام را مورد راستی‌آزمایی و نظارت قرار دهد و درباره آن در بازه زمانی مشخص شده گزارش عینی دهد. یعنی آژانس (چه دبیرخانه و چه شورای حکام) در جایگاهی نیست که نسبت به خوب و بد یا درست و غلط بودن تعهداتی که ایران صرفاً بر اساس برجام بر عهده دارد نظر بدهد.

دفتر نمایندگی ایران در آژانس در بیانیه‌ای در واکنش به درخواست آمریکا برای برگزاری نشست ویژه شورای حکام نیز اعلام کرد: تصمیم اخیر ایران در کاهش تعهدات برجامی در واکنش به خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام، هیچ ارتباطی با مباحث مرتبط با پادمان‌های آژانس و همچنین وظایف شورای حکام آژانس ندارد. موضوعات مرتبط با برجام، در مکانیزم‌های تعیین شده مورد بحث و مشورت قرار خواهد گرفت.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز در این باره اعلام کرد که نشست شورای حکام جای مناسبی برای رسیدگی به این موضوع، یعنی عبور ایران از حد تعیین شده در برجام نیست.

وی تصریح کرد: با توجه به وظایف تعریف شده برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بررسی موارد نقض برجام شامل آن نمی‌شود.

 نکته قابل توجه این است که آژانس یک طرف برجام یا مرجع رسیدگی به اختلافات نیست. آژانس و شورای حکام زمانی می‌توانند در موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران ورود ماهوی پیدا کنند که مسأله‌ای در ارتباط با ان‌پی‌تی، موافقت‌نامه پادمان یا پروتکل الحاقی وجود داشته باشد. سقف‌های تعیین شده در برجام موضوعی بین ایران و سایر طرف‌های برجام هستند. نقش آژانس صرفاً نظارت و راستی آزمایی است که این تعهدات همان‌طور که تعیین شده‌اند انجام می‌گیرد.

در شرایط کنونی فعالیت‌های هسته‌ای ایران به هیچ وجه حتی نقض کننده پادمان جامع و ان‌پی‌تی یا پروتکل الحاقی نیست از این رو درخواست برای تشکیل جلسه اضطراری از سوی آمریکا در حالی که خود نیز عضو برجام نیست و فعالیت‌های ایران هم خارج از پادمان نیست، تلاشی مذبوحانه برای فضاسازی سیاسی و استفاده از هر فرصتی برای اعمال فشار به ایران است.

بر اساس آئین‌نامه داخلی شورای حکام مدیرکل، رئیس شورای حکام و هر یک از اعضای شورای حکام می‌توانند طبق این آئین‌نامه تقاضای جلسه ویژه داشته باشند. این تقاضا نیازی نیست به تأیید مرجع خاصی در آژانس یا شورای حکام برسد و چنین جلسه‌ای باید بعد از ۷۲ ساعت از دریافت آن برگزار شود. از این رو، روز دهم ژوئیه (۱۹ تیرماه) در وین یک نشست ویژه برای بررسی برنامه هسته‌ای ایران برگزار می‌کند.