واکسن آنفلوآنزا برای چه کسانی ممنوع است؟

 طبق آمارها این بیماری جهانی سال 1918 باعث هلاکت 40 میلیون نفر شد؛ تلفات این بیماری حتی بیشتر از جنگ جهانی اول تخمین زده شده و میزان مرگ و میر آن حتی از تلفات 4 سال طاعون سیاه (از سال1347تا 1351میلادی) نیز بیشتر گزارش شده است. این بیماری در طول سال های 1957 و 1968 نیز تلفات بیشماری به جای گذاشته است. همچنین ویروسH1N1 نیز در سال 2009 عامل بیماری و مرگ بسیاری از مردم جهان شده است.

بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالانه حدود3 تا 5 میلیون نفر به آنفلوآنزای شدید مبتلا می شوند و حدود 10 درصد (300 تا 500 هزار نفر)  نیز بر اثر ابتلا به این بیماری، جانشان را از دست می دهند.

جمعیت جوان 83 میلیونی ایران تنها یک درصد از جمعیت 8 میلیاردی کل دنیا را تشکیل می دهد اما 30 تا 50 هزار نفر می توانند در فصل سرد سال به آنفلوآنزای شدید مبتلا شوند و 3 هزار نفر نیز بر اثر ابتلا به این بیماری به هلاکت برسند.

هفته گذشته، دکتر علی واشقانی، رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو از توزیع واکسن آنفلوآنزا فصلی سال ۱۳۹۸ در داروخانه ‌ها خبر داد و گفت: این واکسن ‌ها به صورت سه ظرفیتی و چهار ظرفیتی هستند که بنابر تشخیص و تجویز پزشک، نوع آن تعیین و مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

اهمیت بررسی این موضوع و افتراق این ویروس با ویروس سرماخوردگی بهانه ای شد تا گزارشی پیرامون این مساله ترتیب دهیم  که در ادامه آن را می خوانید.

ویروس آنفلوآنزا چیست و چه تفاوتی با سرماخوردگی دارد؟

دکتر بیژن صدری زاده، متخصص بیماری های عفونی در این خصوص گفت: آنفلوآنزا (Flu)، بیماری ویروسی دستگاه تنفسی است که در اثر ویروس آنفلوآنزا ایجاد می شود. منشا و مخزن اصلی این ویروس، انسان است اما پرندگان و پستانداران هم گاهی اوقات به عنوان مخازن احتمالی ویروس مطرح هستند.

وی افزود: در حال حاضر سه نوع ویروس آنفلوآنزای A، B و Cشناخته شده است؛ در این میان نوع A مهمترین علت اپیدمی های آنفلوآنزا است.

این عضو وابسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران، به علایم این بیماری اشاره کرد و گفت: آنفلوآنزا به طور ناگهانی شروع می شود و معمولا با علایمی مانند تب( معمولا شدید)، گلو درد، بدن درد( درد عضلانی)، سردرد، خستگی مفرط، سرفه خشک، گرفتگی یا آبریزش بینی، اسهال و استفراغ ( شایعتر در کودکان) همراه است.

وی به تفاوت علایم سرماخوردگی و آنفلوآنزا اشاره کرد و گفت: بسیاری از علایم سرماخوردگی و آنفلوآنزا با یکدیگر مشترک هستند اما علایم سرماخوردگی معمولا خفیف تر از آنفلوآنزا است. همچنین گرفتگی بینی یا آب ریزش بینی در سرماخوردگی شایع تر است اما در آنفلوآنزا، علایم عمومی از قبیل تب، درد عضلانی( درد بدن)، خستگی مفرط و سرفه خشک شایع تر و شدیدتر است. عوارض جدی مانند ذات الریه، عفونت های باکتریال یا بستری شدن در بیمارستان نیز در سرماخوردگی مشاهده نمی شود.

وی پنومونی (ذات الریه) ویروسی و باکتریال، آنسفالیت (ورم مغز)، میوکاردیت (التهاب عضله میوکاردیوم قلب)، پریکاردیت (التهاب غشای دور قلب)، نارسایی احتقانی قلب، آسم و دیابت را از مهمترین عوارض احتمالی آنفلوآنزا عنوان کرد و اظهارداشت: خطر مرگ ناشی از آنفلوآنزا در افراد بالای 65 سال و کودکان خردسال (زیر 12 ماه) و مبتلایان به بیماری مزمن بیش از سایر افراد است؛ در حال حاضر بیش از 90 درصد موارد مرگ مربوط به آنفلوآنزا و پنومونی و در افراد مسن بالای 65 سال اتفاق می افتند.

این پزشک و کارشناس معتمد ایران و سازمان بهداشت جهانی ادامه داد: متمایل شدن رنگ پوست به آبی، اشکال در تنفس یا تنفس سریع، خواب آلودگی یا بی حالی شدید، بازگشت مجدد تب و بدتر شدن سرفه از مهمترین نشانه های پر خطر و هشدار دهنده در کودکان مبتلا به این ویروس است. همچنین علایمی مانند اختلال در هوشیاری و جهت یابی زمان و مکان، گیجی ناگهانی، مشکل تنفس یا کوتاهی تنفس، درد یا فشار در قفسه سینه یا شکم، استفراغ شدید و پی در پی نیز در بزرگسالان بسیار خطرناک است.

چه کسانی باید واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند؟

صدری زاده، واکسن آنفلوآنزا را شامل ویروس(A(H3N2، ویروس(A(H1N1 و ویروس B عنوان کرد و گفت: هم اکنون دو نوع واکسن تزریقی و استنشاقی برای درمان آنفلوآنزا وجود دارد؛ واکسن تزریقی از 6 ماهگی به بعد و واکسن استنشاقی (به صورت اسپری بینی) پس از 5 سالگی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

به گفته وی، ماه های مهر و آبان، بهترین زمان برای واکسیناسیون آنفلوآنزا است اما در آذر ماه و پس از آن نیز امکان تزریق این واکسن وجود دارد.

وی بیان کرد: تمامی افراد پس از 6 ماهگی می توانند از واکسن آنفلوآنزا استفاده کنند؛ معمولا واکسیناسیون آنفلوآنزا به علت کمبود در سطح جهان، سالیانه یک بار در فصل پاییز در یک نوبت برای افراد پر خطر شامل کودکان( 6تا 23 ماهه)، بزرگسالان( 65 ساله و بالاتر) و بیماران مزمن قلبی، ریوی، کلیوی و متابولیک مورد استفاده قرار می گیرد.

این متخصص بیماری های عفونی تصریح کرد: کودکان 6ماهه تا 18 ساله ای که اغلب به طور مزمن تحت درمان با آسپرین هستند، ساکنان خانه های سالمندان و زنان باردار نیز باید همه ساله نسبت به بیماری آنفلوآنزا واکسینه شوند اما کسانی که نسبت به سفیده تخم مرغ حساسیت دارند یا عکس العمل شدید قبلی در برابر واکسن آنفلوآنزا نشان داده اند یا دارای بیماری تب دار هستند، باید از زدن این واکسن پرهیز کنند.

این عضو وابسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران، در پاسخ به اینکه مصرف داروهای ضد ویروسی چقدر می تواند روند درمان این بیماری را تسریع کند؟ گفت: داروهای ضد ویروسی باعث علاج کامل بیماری نمی شوند اما بهبود آنفلوآنزا را تسریع می کنند؛ مصرف داروهای ضد ویروسی در صورت استفاده صحیح می توانند مدت بیماری را 1تا 2 روز کاهش دهد و از سرایت بیماری به دیگران بکاهد.

وی گفت: معمولا داروهای ضد ویروس آنفلوآنزا همراه با واکسن برای پیشگیری و درمان آنفلوآنزا بکار می روند. این داروها اغلب برای کنترل اپیدمی های آنفلوآنزا در موسسه هایی مانند خانه های سالمندان( که افراد پر خطر در تماس نزدیک با یکدیگر هستند) بکار می روند.

راهکار اصلی برای پیشگیری از ابتلا آنفلوآنزا

تنها و بهترین راه پیشگیری از آنفلوآنزا استفاده از واکسن آنفلوآنزا است. این واکسن در فصل پاییز به کار برده می شود اما راه‌های دیگری نیز مانند مصرف داروهای ضد ویروسی شامل آمانتادین و ریمانتادین نیز وجود دارند که ممکن است افراد را در برابر آنفلوآنزا محافظت کنند؛ این داروها در پیشگیری از آنفلوآنزای نوع A موثرند اما در پیشگیری از آنفلوآنزای نوع B تاثیری ندارند.

دیگر راه‌ های پیشگیری با رعایت اصول بهداشت فردی ارتباط پیدا می کنند. شستن مکرر دست ها با آب و صابون خصوصا بعد از سرفه یا عطسه، پوشش دهان و بینی با پارچه یا دستمال کاغذی تمیز در هنگام سرفه، عطسه و دور انداختن آن پس از هر بار مصرف، فاصله گرفتن هرچه بیشتر از بیماران، ماندن در منزل( نرفتن به مدرسه یا محل کار) و نزدیک نشدن به دیگران، خودداری از دست زدن به چشم ها، بینی یا دهان و .... از جمله راه های دیگر پیشگیری بروز و شیوع این بیماری است.