کرونا با دانشجویان تحصیلات تکمیلی چه کرد؟

یکشنبه ۴ اسفند دانشگاه‌ها و مدارس شهر تهران به دلیل شیوع کرونا تعطیل شد. روزهای بعد  دانشگاه‌های شهرستان‌ها نیز تعطیل شدند و به خیل دانشجویانی که در نوبت دفاع از پایان‌نامه بودند افزوده شد.

دانشگاه امیرکبیر از بدو تعطیلی دانشگاه‌ها اعلام کرد اگر دانشجویی می‌خواهد جلسه دفاع خود را برگزار کند تا هشتم اسفند ماه با رعایت نکات بهداشتی و در صورت توافق با استادان راهنما و هیئت داوران می‌تواند این کار را بکند. روز بعد، معاون آموزشی دانشگاه تهران و معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس نیز اعلام کردند که اگر دانشجو آمادگی داشته باشد ما موظفیم جلسه دفاع از پایان‌ نامه و یا رساله دکترا را با حضور اساتید برگزار کنیم.

معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در همان روزهای ابتدایی تعطیلی دانشگاه‌ها  اعلام کرد: به دانشجوها اطلاع داده‌ایم که اگر نتوانستند در این روزها و به دلیل شیوع کرونا جلسات دفاع پایان نامه خود را برگزار کنند به آن ها فرصت دوباره داده می شود. وی در ادامه گفت:  البته در حال حاضر هم شرایط مشکلی ندارد و اگر دانشجویان با دانشکده ها هماهنگ کنند و امکان برگزاری جلسات دفاع وجود داشته باشد موردی وجود ندارد.

طی هفته‌های بعد، این دانشگاه با صدور اطلاعیه‌ای با بیان این که امکان برگزاری جلسات دفاع آنلاین فراهم شده اعلام کرد: جلسات دفاع دانشجویان ارشد و دکتری که مقرر بوده در اسفند ماه سال جاری برگزار شود و به دلیل شرایط مذکور نشده است، پس از بازگشت دانشگاه به شرایط عادی فرصت لازم بدون اخذ جریمه به ایشان اعطا خواهد شد.

وزارت علوم تکلیف را روشن کرد؟

اطلاعیه‌ها و مصاحبه‌های مختلف مسئولان دانشگاه‌های مختلف درباره برگزاری جلسات دفاع ادامه داشت تا این که نهایتا، معاون آموزشی وزارت علوم اواخر اسفند ماه درباره جلسات دفاع دانشجویان تحصیلات تکمیلی گفت: در مورد آن دسته از دانشجویان تحصیلات تکمیلی که پیش از بروز وضعیت فعلی، به تأیید استاد راهنما آمادگی دفاع داشته‌اند، اما به دلیل حفظ بهداشت و سلامت عمومی، جلسه دفاع آنها برگزار نشده است، با توجه به اهمیت و حساسیت تاریخ دانش‌آموختگی باید در اسرع وقت، به روش «الکترونیکی»، «حضوری» یا «نیمه‌حضوری» با مراعات همه شروط و ضوابط برگزاری جلسه دفاع، تحت نظارت معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه اقدام شود.

این‌ها گزاره‌هایی است که در اطلاعیه ۱۲ فروردین وزارت علوم نیز مجددا ذکر شد.  به نظر می‌رسد، اطلاعیه وزارت علوم تا حد زیادی دست دانشگاه‌ها را در خصوص انتخاب نحوه برگزاری  جلسات دفاع باز گذاشته است.

برخی دانشگاه‌ها پس از اطلاعیه وزارت علوم، در اطلاعیه‌هایی تدابیر خود را برای برگزاری جلسات دفاع پایان‌نامه اعلام کردند. دانشگاه تربیت مدرس ۱۸ فروردین ماه اعلام کرد تمامی جلسات از جمله جلسه سمینار شش ماه دانشجویان دکتری، تصویب پروپوزال دانشجویان ، پیش دفاع دانشجویان دکتری، دفاع نهایی دانشجویان دکتری و دفاع نهایی دانشجویان کارشناسی ارشد می‌تواند به صورت الکترونیکی یا در شرایط خاص با رعایت کلیه ملاحظات ابلاغ شده در حوزه شیوع کرونا نیمه حضوری برگزار شود.

این دانشگاه در روزهای بعد اعلام کرد که نخستین دفاع مجازی  رساله دکترای مربوط به دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس به صورت مجازی روز شنبه ۲۳ فروردین برگزار می‌شود.

رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز اعلام کرد دفاع پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد به نحوی خواهد بود که در جلسه دفاع دانشجو و استاد راهنما حضور داشته باشند اما داوران می توانند به صورت مجازی در جلسه حضور داشته باشند همچین  حضور مدعوین و پذیرایی نیز در جلسات دفاع پایان نامه ها ممنوع شده است.

معتمدی درباره برگزاری جلسات دفاع دانشجویان دکتری گفت: برای دفاع از رساله های دوره دکتری نیز توصیه کردیم که دفاع به زمانی منتقل شود که شرایط بهتر شده باشد اما اگر برای دفاع از رساله اضطرار وجود داشت، برخی داوران می توانند به صورت مجازی در جلسه دفاع حضور داشته باشند.

دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی هم اعلام کرده است که در ﻣﻮرد دﻓﺎﻋﯿﻪﻫﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ آن است ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻀﻮری و در اوﻟﯿﻦ زﻣﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﭘﺎﯾﺎن ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮﻧﺪ. ﻣﺴﺎﻋﺪتﻫﺎی ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻻزم ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ از ﻃﺮف آﻣﻮزش داﻧﺸﮕﺎه ﺑه عمل می‌آید. در ﻣﻮارد ﺧﺎص و ﺿﺮوری، ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺷﻮرای داﻧﺸﮑﺪه و ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ داﻧﺸﮕﺎه، ﺑﺮﮔﺰاری ﺟﻠﺴﻪ دﻓﺎع ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮﺣﻀﻮری ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺠﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در اﯾﻦ ﺣﺎلت، ﺟﻠﺴﻪ دﻓﺎع ﻏﯿﺮﺣﻀﻮری ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ آﻣﻮزش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ داﻧﺸﮕﺎه و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﺮﮔﺰار و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺿﺒﻂ ﺟﻠﺴﻪ و اراﺋﻪ آن ﺑﻪ آﻣﻮزش داﻧﺸﮑﺪه ﻧﯿﺰ اﻗﺪام ﺷﻮد. ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ آﻣﻮزش داﻧﺸﮑﺪه، راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎی ﻻزم را در اﯾﻦزﻣﯿﻨﻪ به عمل ﺧﻮاﻫﻨﺪ آورد.

این دانشگاه در اطلاعیه‌ای درباره دانشجویانی که باید تا پایان اسفند دفاع می‌کردند اعلام کرده است: ﺟﻠﺴﻪ دﻓﺎع از ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪی ﮐﻪ ﻣﺠﻮز دﻓﺎع ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ را داﺷﺘﻪ وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﻓﺎع ﻧﺸﺪه‌اﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮﺣﻀﻮری و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﮐﺴﺐ آﻣﺎدﮔﯽﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﺑﺮﮔﺰاری دﻓﺎﻋﯿﻪﻫﺎی ﻏﯿﺮﺣﻀﻮری در ﻣﻮارد ﻣﻘﺘﻀﯽ، ﺑﺮﮔﺰاری دﻓﺎﻋﯿﻪ در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺲ از ﺗﻌﻄﯿﻼت ﻧﻮروز، ﻣﺠﺎز نیست.

دانشگاه شهید بهشتی نیز روز گذشته، با صدور دستورالعملی درباره روندهای آموزشی دانشگاه، در خصوص نحوه دفاع از پایان‌نامه دانشجویان  اعلام کرد: جلسات حضوری دفاع از پایان‌نامه، رساله و همچنین امتحان ارزیابی آموزشی و پژوهشی با رعایت اصول بهداشتی تا 31 شهریور امکانپذیر است و جلسات دفاع به شیوه الکترونیکی صرفا برای دانشجویانی با شرایط خاص است.

دانشگاه آزاد، پایان فروردین ماه دستورالعمل‌ها را ابلاغ می‌کند

رئیس دانشگاه آزاد نیز ۱۳ فروردین ماه با صدور بخشنامه‌ای درباره روندهای آموزشی و اجرایی این دانشگاه در دوران شیوع کرونا، در خصوص جلسات دفاع از پایان‌نامه و رساله گفت: برگزاری جلسات دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری در شرایط فعلی با توجه به ملاحظات و دستورالعمل‌های فاصله گذاری اجتماعی تا پایان فروردین ابلاغ خواهد شد.

نگرانی دانشجویان دانشگاه تهران

در این میان در مقطعی برخی دانشجویان کارشناسی ارشد نیمسال ششم دانشگاه تهران درباره زمان دفاع پایان‌نامه خود ابراز نگرانی کردند چراکه اعلام شده بود این دسته از دانشجویان مکلفند تا پایان تیرماه ۹۹ از پایان‌نامه خود دفاع کنند. این در حالی است که در سال‌های گذشته این دانشجویان تا پایان شهریور ماه برای دفاع زمان داشتند.

معاون آموزشی دانشگاه تهران درباره این موضوع به ایسنا گفت: در سال‌های گذشته دانشجویان فوق می‌توانستند تا پایان شهریور ماه برای دفاع پایان‌نامه‌های خود اقدام کنند اما با توجه به اینکه تراکم تقاضا برای دفاع پایان‌نامه در شهریور ماه برای تمامی دانشجویان بالا است به همین جهت تصمیم گرفتیم دانشجویانی که شش نیمسال تحصیلی در دوره کارشناسی ارشد قرار دارند و مشمول سنوات نیز شده‌اند زودتر از شهریور ماه نسبت به دفاع خود اقدام کنند.

وی درباره احتمال تغییر این مصوبه با توجه به شیوع کرونا گفته بود: با توجه به شرایط پیش آمده در کشور در خصوص شیوع کرونا ویروس ممکن است این مصوبه مجددا تغییر پیدا کند یعنی استثنائا زمان دفاع این دانشجویان مجددا به تاخیر بیفتد اما اعمال این تغییر نیازمند تصویب این تصمیم در شورای آموزشی دانشگاه‌ها است و تا زمانی که تصمیمی جدید گرفته نشده باشد دانشجویان همچنان باید از این مصوبه تبعیت کنند.

اما دانشگاه تهران بعد از تعطیلات نوروز در این باره مطلب متفاوتی را منتشر کرد. معاونت آموزشی دانشگاه تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد کلیه دانشجویانی که در این نیمسال امکان دفاع از پایان نامه یا رساله را دارند، می‌توانند بعد از آغاز آموزش حضوری تا ۳۱ شهریور به صورت حضوری از پایان نامه / رساله خود دفاع کنند. برای آن دسته از دانشجویان که قصد دارند زودتر دفاع کنند، برگزاری جلسه دفاع با تأیید استاد راهنما به صورت حضوری (صرفاً هیأت داوران)-الکترونیکی و یا به صورت الکترونیکی با رعایت شرایط زیر امکان پذیر است:

ارسال متن نهایی پایان نامه و رساله به تمامی داوران و دریافت تاییدیه کفایت؛

برگزاری جلسه دفاع به صورت الکترونیکی مطابق مقررات دفاع از پایان نامه/ رساله؛

ضبط جلسه دفاع با بهره بردن از امکانات مرکز یادگیری الکترونیکی دانشگاه؛

در این اطلاعیه تاکید شده که ترتیبی اتخاذ شود تا دانشجو برای انجام اصلاحات متن پایان نامه/ رساله ناگزیر از ملاقات حضوری و رفت و آمدهای غیر ضروری نباشد و متن صرفاً از طریق الکترونیکی بین استاد و دانشجو رد و بدل شود.

دانشجویان چه می‌گویند؟

در این باره نظرات دانشجویان  تحصیلات تکمیلی هم جالب توجه است. در فضای مجازی نیز می‌توان نمونه‌های متعددی از اظهار نظرهای این دانشجویان را دید. یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی یکی از دانشگاه‌های سراسری تهران نوشته است:« کلاس‌ها مجازی برگزار می‌شود ولی تکلیف کسی که کلاس نداره و صرفا کارش پایان نامه‌اش است و اون پایان نامه هم صرفا از طریق کار آزمایشگاهی و یا دسترسی به سیستم‌های دانشگاه که قدرت پردازشی مناسب  دارن پیش میره چه می‌شود؟»

دانشجوی دیگری هم درباره این که کار پایان‌نامه‌اش به فعالیت‌های آزمایشگاهی نیاز دارد و نتوانسته است به دلیل تعطیلی دانشگاه‌ها نمونه‌برداری کند نوشته است. او می‌گوید برای خرید نمونه‌های آزمایشگاهی هزینه زیادی پرداخته و حالا هم آن‌ها خراب شده‌اند.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد اگر دانشگاه‌ها با توجه به زیرساخت‌های الکترونیکی خود و دانشجوهایشان به یک اجماع نظر درباره برگزاری جلسات دفاع برسند دانشجویان تحصیلات تکمیلی از سردرگمی فعلی و اضطراب تاثیر این وضعیت نامعلوم بر آینده تحصیلی‌شان رهایی پیدا می‌کنند.