اگر می خواهید قد بلند شوید بخوانید!

قد مشخصه مهمی برای انسان به شمار می آید و چه از لحاظ عملکرد طبیعی و چه از لحاظ زیبایی، میزان رشد آن به عوامل متعددی بستگی دارد. شاید فکر کنید کوتاه قدی انسان ها به عوامل ژنتیک و صفات وراثتی بازمی گردد. باید بدانیم که فاکتورهای دیگری مثل تغذیه، خواب، تحرک و ورزش، استفاده از مواد پروتئینی و ویتامین در رشد استخوان و قد افراد تاثیر بسزایی می گذارند. در اینجا سوال مهمی مطرح می شود؛ آیا رشد قد انسان بعد از سن بلوغ نیز امکان پذیر است؟ امروزه تبلیغات مختلفی از روش های افزایش قد مانند جراحی، داروهای خوراکی، صندلی ماساژ و… دیده می شود ولی چنین تبلیغاتی تا چه حد قابل اطمینان هستند؟

● پایان بلوغ، پایان رشد قد

اصولا افزایش قد تا قبل از پایان سن رشد انسان صورت می گیرد. عمده رشد قد در خانم ها تا پایان ۱۸ سالگی و در آقایان تا پایان ۲۰ سالگی دیده می شود از این رو هراقدامی که افراد می خواهند برای افزایش رشد قدشان انجام دهند باید قبل از بسته شدن صفحه های رشد استخوان ها و درواقع سن بلوغ درنظر گرفته شود. درحقیقت استخوان سازی تا پایان سنین بلوغ یعنی تا اوایل ۲۰ سالگی ادامه دارد و درنتیجه بیشترین میزان افزایش قد نیز در این دوران اتفاق می افتد. انسان در حوالی دوران بلوغ دچار جهش رشد می شود و زمانی که بلوغ او کامل شد دیگر در نزدیکی ۱۸ تا ۲۰ سالگی رشد قد نیز متوقف می شود. بنابراین هر فاکتوری که برای تقویت رشد قد نیاز است باید قبل از این سنین انجام گیرد. همان طور که اشاره کردیم، سن بلوغ برای آقایان و خانم ها متفاوت است و درواقع نهایت انتظاری که از رشد صفحات استخوانی در مورد دختران داریم تا ۱۸ سالگی است که رشد قدی آن ها کامل می شود.

● خواب شما را بلند قد می کند

یکی از عوامل مهمی که در رشد قد انسان تاثیر می گذارد، ژنتیک و وراثت افراد است؛ این که فرد از چه وراثتی برخوردار است و قد افراد خانواده در چه محدوده ای قرار دارد. تغذیه صحیح نیز به رشد قد شما کمک می کند. رژیم غذایی شما باید شامل لبنیات، پروتئین، کلسیم، منیزیم و فسفر باشد. موادغذایی مثل شیر، ماست، سبزی، ماهی، اسفناج، گوشت و حبوبات حاوی گروه های ویتامین و موادمعدنی هستند.

مصرف پروتئین و لبنیات نقش بسیار مهمی در میان موادمغذی برای رشد قد دارد، بنابراین باید از همه گروه های غذایی به اندازه کافی در رژیم غذایی خود داشته و از آن ها باتوجه به مراحل رشد استفاده کنید. فعالیت فیزیکی و ورزش نیز در افزایش قد تاثیر بسزایی می گذارد. هرچه تحرک بیشتر باشد گردش املاح استخوانی بیشتر خواهد شد، درحین ورزش هورمون های رشد شروع به ترشح می کنند و به دنبال آن رشد قد نیز افزایش می یابد. خواب مناسب در کنار عوامل دیگر از جمله مولفه های موثر در رشد و افزایش قد انسان به شمار می آید.

خواب افراد باید پیش از دوران بلوغ منظم و به موقع باشد. به طورکلی ۳ عامل تغذیه، ورزش و خواب مناسب مواردی هستند که در کنار وراثت افراد در رشد قد آن ها تاثیرگذار هستند. گاهی ممکن است، فردی از لحاظ وراثتی قد بلندی داشته باشد ولی چون تغذیه و فعالیت فیزیکی مناسبی ندارد به میزان قد موردانتظار نرسد. افراد می توانند با تغذیه صحیح، فعالیت و خواب مناسب مقداری از حدی که وراثت شان برای قد تعیین می کند بلندتر شوند که البته تاثیر این موارد تا قبل از دوران بلوغ است.

● هورمون قدبلندی

آن چیزی که در اصل باعث افزایش قد و رشد طولی می شود، ترشح هورمون رشد است. هورمون رشد در قسمت غده هیپوفیز مغز ترشح می شود و روی رشد استخوان ها تاثیر می گذارد. میزان ترشح این هورمون تحت تاثیر تحریکات عصبی، خواب و بیداری است. فعالیت فیزیکی و خواب مناسب ترشح هورمون رشد را تحت تاثیر قرار می دهد. رژیم غذایی علاوه بر تاثیر در هورمون رشد، استخوان ها و بدن را آماده ساخت و ساز و متابولیسم مناسب می کند تا استخوان ها رشد خوبی داشته باشند. کمبود ترشح هورمون رشد به ویژه در دوران کودکی سبب توقف رشد طبیعی افراد و کوتاه قدی آن ها می شود.

● اگر کودک تان کمبود دارد مکمل بدهید

فاکتورهای مختلف تا قبل از تکمیل شدن دوران رشد و بسته شدن صفحه های استخوان ها می توانند در افزایش رشد و قد موثر باشند. داروهای تقویتی نیز یکی از عواملی است که موجب تغییر و تحول رشد استخوان ها در کودکان و نوجوانان می شود. این داروها میکروالمان هایی دارند که کودک در دوران رشد به آن ها احتیاج دارد. بنابراین افراد می توانند از طریق تغذیه مناسب یا مصرف داروهای تقویتی که حاوی کلسیم، فسفر، روی و پروتئین هستند مواد موردنیاز برای رشدشان را به دست بیاورند. برای مثال ممکن است، پزشک معالج تشخیص دهد، فرد به اندازه کافی روی در رژیمش دریافت نمی کند، بنابراین به صورت داروی مکمل روی را در کنار برنامه غذایی او قرار می دهد. دقت داشته باشید، تمامی مسائل ذکر شده تنها تا قبل از پایان دوران رشد موثر واقع می شوند، یعنی پس از اتمام دوران بلوغ با روش های طبیعی نمی توان طول قد را افزایش داد. البته با روش های مکانیکی که شامل جراحی قد می شود افزایش طول قد ممکن است ولی بحث های بسیاری برای این روش وجود دارد. به طور کلی، بعد از پایان دوره رشد افزایش قد به وسیله دارو، ورزش یا هر وسیله ای دیگر امکان پذیر نیست.

● قاعدگی یعنی بلوغ

قاعدگی نشان دهنده کامل شدن دوران بلوغ است. وقتی دخترخانمی قاعده می شود یعنی دوران بلوغ او شروع می شود. دختران در ماه های اول قاعدگی یک جهش رشدی دارند و در این مدت قد می کشند و بعد از آن تقریبا رشد قدشان متوقف می شود. البته تا حدود ۱۸ سالگی این انتظار را داریم که دختران در حد چند سانتی متری افزایش قد داشته باشند، بنابراین عمده رشد قدی دختران در حوالی زمان شروع قاعدگی آن ها رخ می دهد. به طور ژنتیک، آقایان حجم استخوانی و عضلانی بیشتری نسبت به خانم ها دارند و تفاوت هورمون های زنانه و مردانه و بلوغ دیرتر مردان موجب می شود تا قد بلندتری نسبت به خانم ها داشته باشند.

● جراحی های خطرناک

به طور معمول عمل های جراحی برای افزایش قد توصیه نمی شود چون عملی بسیار سنگین و پرعارضه برای افراد است. در روش های جراحی یک شکستگی کنترل شده درناحیه ساق پا و ران ایجاد می کنند و بعد با وسایل خاصی که در پا تعبیه می کنند به تدریج فاصله استخوان ها را زیاد می کنند و بعد با روش های دیگر سعی می کنند تا در آن ناحیه استخوان سازی جدید انجام دهند. چنین روش هایی را برای افرادی که قد کوتاه ولی محدوده نرمال دارند پیشنهاد نمی شود. اصولا انجام عمل جراحی را برای افرادی توصیه می کنیم که نبود تساوی طول پا دارند یعنی طول یک پا از پای دیگر کوتاه تر است یا به دلیل بیماری خاصی در قد مشکل ایجاد شده باشد این عمل را انجام می دهیم اما اقدام جراحی را برای کسانی که به صورت سرشتی یا به دلیل مشکلات تغذیه قد مناسب ندارند توصیه نمی کنیم. باید این نکته را متذکر شویم که اولین عارضه جراحی پاها دوره طولانی مدت نقاهت بعد از انجام عمل است که طی آن فرد باید تحت درمان قرار بگیرد. وسایلی که در پای افراد تعبیه می شود باید حدود یک سال در بدن آن ها قرار گیرد تا در طول این مدت فاصله بین استخوان ها به تدریج با روش های دیگر پر شود. اگر عمل جراحی قد با دقت صورت نگیرد به رشته های عصبی بدن آسیب وارد می کند و باعث فلج شدن بعضی از عضلات می شود. درنتیجه همانند یک استخوان شکسته در بدن درد و مشکلات دیگر را به دنبال خواهد داشت. این مسئله را هم اضافه می کنم که رژیم غذایی در بهبود و ترمیم استخوان های شکسته نقش مهمی دارد و به طبع افرادی که عمل جراحی قد انجام می دهند، رژیم غذایی خاصی را خواهند داشت تا به اندازه کافی مواد مقوی برای بازسازی استخوان به بدن شان برسد.

● قدتان را پیش بینی کنید

به طورکلی بررسی رشد و نمو کودکان باید توسط پزشک متخصص به ویژه متخصص غدد کودکان انجام گیرد. مسائل هورمونی و موارد دیگری که در روند رشد کودکان موثر هستند، به وسیله متخصصان مورد بررسی قرار می گیرند. درصورتی که کودک دچار کمبود مواد مقوی باشد از طریق داروهای کمکی جایگزین می شود و اگر به طور ارثی ریسک کاهش قد داشته باشد، داروهای خاصی که باز هم با صلاحدید پزشک متخصص برایش تجویز می شود به پیشرفت رشد قدی او کمک می کند. باید بگویم که چنین داروهایی معمولا برای همه کودکان تجویز نمی شود، درحقیقت چنین داروهایی مخصوص افرادی است که قدشان از حد طبیعی کوتاه تر است یا مشکلاتی در ترشح هورمون های رشد خود دارند. درمجموع بار دیگر خاطر نشان می کنم، رعایت تغذیه مناسب و فعالیت فیزیکی و خواب کافی در همه افراد به خصوص در دوره کودکی و نوجوانی که زمان اصلی برای رشد است تاثیر بسزایی در طول قد آن ها دارد. والدینی که فکر می کنند، فرزندشان تغذیه مناسب ندارد باید حتما در پی یک رژیم غذایی سالم و مقوی برای او باشند. متاسفانه با تغییر سبک زندگی در جامعه امروز، کودکان و نوجوانان فعالیت فیزیکی کمتری نسبت به گذشته دارند و بیشتر وقت شان را پای بازی های کامپیوتری و تلویزیون می گذرانند که همین مسئله مانع مهمی برای رشد آن هاست. فعالیت فیزیکی و انجام ورزش روی ترشح هورمون رشد اثر بسیار خوبی می گذارد بنابراین بسیاری از افرادی که به صورت وراثتی قد کوتاهی دارند، می توانند از طریق انجام فعالیت های فیزیکی به رشد قدی معقولی دست پیدا کنند.

● گول تبلیغات را نخورید

تغذیه و ورزش را فراموش نکنید. والدین باید قبل از بلوغ فرزندان شان به فکر باشند تا اگر احساس کردند که فرزندشان روی منحنی رشد به طور طبیعی پیش نمی رود و رشد قدی اش کمتر از انتظار است، قبل از این که دیر شود و علائم بلوغ در فرزندشان ظاهر شود حتما به پزشک مراجعه کرده تا از طریق بررسی های لازم و داروهای موردنیاز به رشد قد او کمک کنند. یادتان باشد تبلیغاتی که از روش های مختلف افزایش قد دیده می شود، صرفا برای فروش محصولات است و تاثیری روی افزایش طول قد افراد بالغ ندارد. البته ممکن است مصرف قرص های کلسیم و منیزیم برای بعضی افراد به عنوان داروهای مکمل برای سلامت استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان توصیه شود ولی در رشد آن ها تاثیری نمی گذارد. این قرص ها در صورتی برای افراد بالغ توصیه می شوند که در رژیم غذایی خود به اندازه کافی این مواد را دریافت نکنند.

● پاهای پرانتزی

مشکلات زانو و پاهای پرانتزی بین خانم ها و آقایان فرقی نمی کند. پاهای پرانتزی درمورد افرادی صدق می کند که وقتی پاهای شان را جفت می کنند کناره زانوهای شان به هم نمی رسد و از هم فاصله دارد. زانوهای پرانتزی درچند حالت اتفاق می افتد، ممکن است اسکلت بدن فرد به صورت ژنتیک و ارثی طوری طراحی شده باشد که به خودی خود زانوها به هم نمی رسند و از هم فاصله دارند که معمولا قابل اصلاح نیستند. در حالت دیگری پرانتزی شدن پاها یکی از عوارض کمبود کلسیم و نرمی استخوان هاست که در افراد زیرسن بلوغ مشاهده می شود. در این صورت اگر بیمار به موقع مورد بررسی قرار گیرد می توان با اصلاح کمبود کلسیم و جبران ویتامین D در بدن از پیشرفت پرانتزی شدن پا جلوگیری کرد. بعد از پایان دوران رشد برای تغییرشکل پاهای پرانتزی راه حلی جز عمل جراحی وجود ندارد که البته همان طور که اشاره کردیم عمل های جراحی نیز در این رابطه برای بیمار بسیار سنگین هستند. در این عمل با برش استخوان درناحیه پایین زانو زاویه موردنظر را اصلاح می کنند که به دلیل عوارض و مشکلات بعد از عمل توصیه نمی شود و تنها در مواردی که فاصله زانوهای پرانتزی بیش از ۱۰ سانتی متر باشد عمل جراحی برای درمان آن صورت می گیرد.

● کفش های خطرناک

بهتر است پاشنه کفش خانم ها ۲ تا ۳ سانتی متر باشد یعنی اختلاف ارتفاع بین جلو و عقب از پاشنه تا ابتدای انگشتان پا رعایت شود. کفش های لژدار که در قسمت جلویی نیز دارای ارتفاع هستند بهتر از کفش های پاشنه بلند معمولی هستند. پاشنه های بلند موجب دردناک شدن استخوان های کف پا، انگشتان و گاها التهاب کف پا می شوند. استفاده طولانی مدت از کفش های پاشنه بلند گرفتگی و جمع شدن عضلات پشت ساق پا را به همراه خواهد داشت. احساس درد و ناراحتی، آسیب و پیچ خوردگی مکرر مچ پا و همچنین آرتروز همگی از پیامدهای پوشیدن کفش های پاشنه دار هستند. این کفش در درازمدت به مفاصل پا آسیب می رساند و درنتیجه ابتلا به آرتروز از عوارض اصلی آن است. توصیه می کنیم تا از کفش های پاشنه بلند برای کوتاه مدت استفاده کنید و از پوشیدن آن در محل کار، خرید یا پیاده روی پرهیز کنید. به جای آن می توانید کفش های اسپرت و راحت را به پا کنید که از آسیب به کمر، افزایش قوس کمر، برهم خوردن تعادل و ابتلا به دیسک کمر جلوگیری کنید.

● کفی های مخصوص مشکل را حل می کنند

زانوهای پرانتزی به تنهایی مشکل ایجاد نمی کنند بلکه عوارض ناشی از آن اختلالاتی در افراد به وجود می آورد، اسکلت بدن از حالت طبیعی خارج می شود و فرد وقتی می ایستد یا راه می رود وزن او به طور طبیعی روی سطوح زانو قرار نمی گیرد بنابراین قسمت هایی از مفاصل زودتر آسیب می بیند و باعث بروز درد و ناراحتی و ابتلا به آرتروز می شود. معمولا کفی های مخصوصی برای ایجاد سطح شیب دار کفش ها تعبیه می شود که در این حالت توزیع نیرو به صورت متعادل انجام می شود و درطول انجام فعالیت های روزانه آسیب کمتری به مفصل وارد می شود.

علاوه براین با انجام ورزش های مکرر و مخصوصی که برای افرادی که پاهای پرانتزی دارند توصیه می شود، عضلات اطراف مفصل زانو تقویت شده و این عضلات به طور هماهنگ قوی می شوند.

● این شغل ها برای پا پرانتزی ها ممنوع است

افرادی که پاهای پرانتزی دارند باید از انجام بعضی از فعالیت های ورزشی ، دویدن، پریدن یا انتخاب شغل هایی که باید در آن وزن سنگین را جابه جا کنند اجتناب کنند و کارهایی انجام دهند که با استرس فیزیکی کمتری همراه باشد. زانوهای پرانتزی در سن بالا موجب پیشرفت آرتروز می شود یعنی فرد قبلا پاهای پرانتزی نداشته است ولی به تدریج و با گذشت زمان زانوها شکل پرانتزی به خود گرفته و علت آن کاهش فاصله در قسمتی از زانوهاست. درمان چنین معضلی از طریق استفاده از کفی و تقویت عضلات مفصل و با انجام حرکات مخصوص ورزشی صورت می گیرد.

● ویژگی کفش استاندارد

درست است که کفش های لژدار را به جای کفش های پاشنه بلند توصیه کردیم اما یادتان باشد که لژ کفش نیز نباید آنقدر ارتفاع داشته باشد که به کف پا آسیب وارد کند. ارتفاع ۲ تا ۳ سانتی متری با کفش لژدار کمی بلندتر می شود. در وسط کفش حتما باید حالت انحنایی تعبیه شده باشد تا نوک پنجه کمی درحالت شیب دار قرار گیرد و راه رفتن آسان تر شود در این صورت فشار کمتری به پا وارد می شود و غیر از این حالت کفش راحت نخواهد بود و آسیب جدی به کف و نوک انگشت وارد می کند. کفش مخصوص یعنی کفش استاندارد و طبیعی که اغلب پاشنه پهن دارد. بهتر است پاشنه و سینه کفش شیار داشته باشد که معمولا کفش های استاندارد مردانه این ویژگی را دارند. کفش هایی که سینه آن ها نازک است مناسب نیستند چون نمی توانند از فشارهایی مثل ناصافی زمین و سنگ ریزه جلوگیری کنند. کفش هایی که از جنس پیویا اسفنج فشرده هستند به دلیل سبکی، مقاومت نسبی و انعطاف پذیری، انتخاب مناسبی هستند. بهتر است پنجه کفش پهن باشد طوری که فرد بتواند به راحتی انگشتانش را در آن باز و بسته یا خم و راست کند. کفش بنددار بهتر از کفش بدون بند است و پیشنهاد می کنم برای پیاده روی از کفش های بنددار استفاده کنید. کفش های حرفه ای ورزشی مشخصه هایی دارند برای مثال در کف کفش های رانینگ حالت فنری تعبیه شده که مخصوص دویدن است. برای انجام فعالیت های روزانه کفش های والینگ یا پیاده روی بهترین گزینه هستند.