امّ داوود و اعمال آن

ماه رجب، یکی از پر برکت‌ترین ماه‌های خدا است و باتوجه به اینکه مومنان آرام‌آرام خود را برای ماه رمضان آماده می‌کنند، در آیات و روایات تاکید بیشتری بر این ماه شده است.

تمامی روزهای این ماه اعمال خاص خود را دارد و یکی از پرفضیلت‌ترین ایام آن سیزدهم تا پانزدهم بوده که به ایام اعتکاف معروف است و معتکفین در این سه روز در مساجد به راز و نیاز با خدا مشغول می‌شوند و در روز پانزدهم بقیه‌ی مومنان نیز به معتکفین پیوسته و اعمال «امّ داوود» را بر جای می‌آوردند.

ماجرای امّ داوود

ام‌ّداوود، همسر حسن مثنی و مادر رضائی امام صادق(ع) بود که کنیه‌ی او داوود بن حسن است که از نام فرزندش گرفته شده است و اسم او حبیبه یا فاطمه  است که اعمال ام‌داوود و دعای آن را از امام صادق(ع) نقل کرده کرده است.

ام‌داوود، این اعمال و دعا را برای رهایی فرزندش از زندان از امام صادق(ع) یادگرفت و نقل کرد که به‌گفته‌ی او پس از انجام اعمال ام‌داوود، داوود از زندان آزاد شد و به خانه برگشت.

داوود پسر ام‌داوود نیز در زمان خلافت منصور دوانیقی، اسیر شده و به عراق منتقل می‌شود و مادرش مدت‌ها از او بی‌خبر می‌ماند و برای آزادی‌اش بسیار دعا و و راز نیاز می‌کند اما خبری از او نمی‌شود به ناچار به عابدان نیز متوسل می‌شود اما دعاهای آنها مشکل را حل نمی‌کند تا اینکه روزی برای عیادت امام صادق(ع) به خانه او می‌رود و امام، سراغ داوود را می‌گیرد و او داستان را برایش بازگو می‌کند.

امام صادق(ع) از او می‌پرسد که چرا دعای استفتاح (دعای ام‌داوود) را نمی‌خوانی؟ سپس از او می‌خواهد که ایام البیض را روزه بگیرد و در روز آخر (روز پانزدهم رجب)، اعمال ام‌داوود را به جای اورد و آن دعا را بخواند؛ پس از آنکه ام داوود اعمال را انجام می‌دهد، خواب می‌بیند که پیامبر مژده‌ی آزادی داوود را به او می‌دهد که پس از مدتی داوود به خانه می‌آید و می‌گوید که در همان شب آزاد شده است.

به‌ نقل از علمای شیعه مانند شیخ طوسی و سید بن طاووس و علامه مجلسی، دعای ام‌داوود در رفع گرفتاری‌ها و برآورده‌شدن حاجات بسیار مؤثر است و نحوه‌ی انجام آن در کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی چنین گفته شده است:

اگر کسی بخواهد این اعمال را به جای آورد، باید روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رجب را روزه بگیرد سپس در روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کرده و نماز ظهر و عصر را در جایی خلوت بر جای آورد به‌گونه‌ای که چیزی او را مشغول نکرده و کسی سخن نگوید.

بعد از نماز، رو به‌ قبله کرده و ۱۰۰ مرتبه سوره «حمد»، ۱۰۰ مرتبه سوره «توحید» و ۱۰ مرتبه «آیت‌الکرسی» را قرائت کند و سپس سوره‌های «انعام، اسراء، کهف، لقمان، یس، صافات، حم سجده، حم عسق، حم دخان، فتح، واقعه، ملک، ن، اذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ و مابعدش را تا آخر قرآن بخواند.

وقتی قرائت این سوره‌ها تمام شد، روبه قبله کرده و دعای زیر را بخواند:

صَدَقَ الله الْعَظِیمُ الَّذِی لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ ذُوالْجَلالِ وَالْإِکرامِ، الرَّحْمٰنُ الرَّحِیمُ، الْحَلِیمُ الْکرِیمُ، الَّذِی لَیسَ کمِثْلِهِ شَیءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ، الْبَصِیرُ الْخَبِیرُ، ﴿شَهِدَ الله أَنَّهُ لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ وَالْمَلائِکةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لَا إِلٰهَ إِلّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ﴾، وَبَلَّغَتْ رُسُلُهُ الْکرامُ وَأَنَا عَلَیٰ ذٰلِک مِنَ الشَّاهِدِینَ؛

اللهمَّ لَک الْحَمْدُ، وَلَک الْمَجْدُ، وَلَک الْعِزُّ، وَلَک الْفَخْرُ، وَلَک الْقَهْرُ، ولَک النِّعْمَةُ، وَلَک الْعَظَمَةُ، وَلَک الرَّحْمَةُ، وَلَک الْمَهابَةُ، وَلَک السُّلْطانُ، وَلَک الْبَهاءُ، وَلَک الامْتِنانُ، وَلَک التَّسْبِیحُ، وَلَک التَّقْدِیسُ، وَلَک التَّهْلِیلُ، وَلَک التَّکبِیرُ، وَلَک مَا یریٰ، وَلَک مَا لا یریٰ، وَلَک مَا فَوْقَ السَّماواتِ الْعُلیٰ، وَلَک مَا تَحْتَ الثَّریٰ، وَلَک الْأَرَضُونَ السُّفْلیٰ، وَلَک الْآخِرَةُ وَالْأُولیٰ، وَلَک مَا تَرْضیٰ بِهِ مِنَ الثَّناءِ وَالْحَمْدِ وَالشُّکرِ وَالنَّعْماءِ؛

اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ جَبْرَئِیلَ أَمِینِک عَلَیٰ وَحْیک، وَالْقَوِی عَلَیٰ أَمْرِک، وَالْمُطاعِ فِی سَمَاوَاتِک وَمَحالِّ کراماتِک، الْمُتَحَمِّلِ لِکلِماتِک، النَّاصِرِ لِأَنْبِیائِک، الْمُدَمِّرِ لِأَعْدائِک؛ اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ مِیکائِیلَ مَلَک رَحْمَتِک، وَالْمَخْلُوقِ لِرَأْفَتِک، وَالْمُسْتَغْفِرِ الْمُعِینِ لِأَهْلِ طاعَتِک؛

اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ إِسْرافِیلَ حامِلِ عَرْشِک، وَصاحِبِ الصُّوْرِ الْمُنْتَظِرِ لِأَمْرِک، الْوَجِلِ الْمُشْفِقِ مِنْ خِیفَتِک. اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ حَمَلَةِ الْعَرْشِ الطَّاهِرِینَ، وَعَلَی السَّفَرَةِ الْکرامِ الْبَرَرَةِ الطَّیبِینَ، وَعَلَیٰ مَلائِکتِک الْکرامِ الْکاتِبِینَ، وَعَلَیٰ مَلائِکةِ الْجِنانِ، وَخَزَنَةِ النِّیرانِ، وَمَلَک الْمَوْتِ وَالْأَعْوانِ، یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ؛

اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ أَبِینا آدَمَ بَدِیعِ فِطْرَتِک الَّذِی کرَّمْتَهُ بِسُجُودِ مَلائِکتِک، وَأَبَحْتَهُ جَنَّتَک. اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ أُمِّنا حَوّاءَ، الْمُطَهَّرَةِ مِنَ الرِّجْسِ، الْمُصَفَّاةِ مِنَ الدَّنَسِ، الْمُفَضَّلَةِ مِنَ الْإِنْسِ، الْمُتَرَدِّدَةِ بَینَ مَحالِّ الْقُدْسِ؛

اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ هابِیلَ وَشَیثٍ وَ إِدْرِیسَ وَنُوحٍ وَهُودٍ وَصالِحٍ وَ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَیعْقُوبَ وَیوسُفَ وَالْأَسْباطِ وَلُوطٍ وَشُعَیبٍ وَأَیوْبَ وَمُوسیٰ وَهارُونَ وَیوشَعَ وَمِیشا وَالْخِضْرِ وَذِی الْقَرْنَینِ وَیونُسَ وَ إِلْیاسَ وَالْیسَعَ وَذِی الْکفْلِ وَطالُوتَ وَداوُدَ وَسُلَیمانَ وَزَکرِیا وَشَعْیا وَیحْییٰ وَتُورَخَ وَمَتّی وَ إِرْمِیا وَحَیقُوقَ وَدانِیالَ وَعُزَیرٍ وَعِیسیٰ وَشَمْعُونَ وَجِرْجِیسَ وَالْحَوارِیینَ وَالْأَتْباعِ وَخالِدٍ وَحَنْظَلَةَ وَلُقْمانَ؛

اللهمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَبارِک عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کما صَلَّیتَ وَرَحِمْتَ وَبارَکتَ عَلَیٰ إِبْراهِیمَ وَآلِ إِبْراهِیمَ، إِنَّک حَمِیدٌ مَجِیدٌ. اللهمَّ صَلِّ عَلَی الْأَوْصِیاءِ وَالسُّعَداءِ وَالشُّهَداءِ وَأَئِمَّةِ الْهُدیٰ؛

اللهمَّ صَلِّ عَلَی الْأَبْدالِ وَالْأَوْتادِ وَالسُّیاحِ وَالْعُبَّادِ وَالْمُخْلِصِینَ وَالزُّهَّادِ وَأَهْلِ الْجِدِّ وَالاجْتِهادِ، وَاخْصُصْ مُحَمَّداً وَأَهْلَ بَیتِهِ بِأَفْضَلِ صَلَواتِک، وَأَجْزَلِ کراماتِک، وَبَلِّغْ رُوحَهُ وَجَسَدَهُ مِنِّی تَحِیةً وَسَلاماً، وَزِدْهُ فَضْلاً وَشَرَفاً وَکرَماً حَتّیٰ تُبَلِّغَهُ أَعْلیٰ دَرَجاتِ أَهْلِ الشَّرَفِ مِنَ النَّبِیینَ وَالْمُرْسَلِینَ وَالْأَفاضِلِ الْمُقَرَّبِینَ؛

اللهمَّ وَصَلِّ عَلَیٰ مَنْ سَمَّیتُ وَمَنْ لَمْ أُسَمِّ مِنْ مَلائِکتِک وَأَنْبِیائِک وَرُسُلِک وَأَهْلِ طاعَتِک، وَأَوْصِلْ صَلَواتِی إِلَیهِمْ وَ إِلیٰ أَرْواحِهِمْ وَاجْعَلْهُمْ إِخْوانِی فِیک، وَأَعْوانِی عَلَیٰ دُعائِک؛

اللهمَّ إِنِّی أَسْتَشْفِعُ بِک إِلَیک، وَبِکرَمِک إِلیٰ کرَمِک، وَبِجُودِک إِلیٰ جُودِک، وَبِرَحْمَتِک إِلیٰ رَحْمَتِک، وَبِأَهْلِ طاعَتِک إِلَیک؛ وَأَسْأَلُک اللهمَّ بِکلِّ ما سَأَلَک بِهِ أَحَدٌ مِنْهُمْ مِنْ مَسْأَلَةٍ شَرِیفَةٍ غَیرِ مَرْدُودَةٍ، وَبِما دَعَوْک بِهِ مِنْ دَعْوَةٍ مُجابَةٍ غَیرِ مُخَیبَةٍ؛

یا الله یا رَحْمٰنُ یا رَحِیمُ یا حَلِیمُ یا کرِیمُ یا عَظِیمُ یا جَلِیلُ یا مُنِیلُ یا جَمِیلُ یا کفِیلُ یا وَکیلُ یا مُقِیلُ یا مُجِیرُ یا خَبِیرُ یا مُنِیرُ یا مُبِیرُ یا مَنِیعُ یا مُدِیلُ یا مُحِیلُ یا کبِیرُ یا قَدِیرُ یا بَصِیرُ یا شَکورُ یا بَرُّ یا طُهْرُ یا طاهِرُ یا قاهِرُ یا ظاهِرُ یا باطِنُ یا ساتِرُ؛

یا مُحِیطُ یا مُقْتَدِرُ یا حَفِیظُ یا مُتَجَبِّرُ یا قَرِیبُ یا وَدُودُ یا حَمِیدُ یا مَجِیدُ یا مُبْدِئُ یا مُعِیدُ یا شَهِیدُ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا قابِضُ یا باسِطُ یا هادِی؛

یا مُرْسِلُ یا مُرْشِدُ یا مُسَدِّدُ یا مُعْطِی یا مانِعُ یا دافِعُ یا رافِعُ یا باقِی یا واقِی یا خَلَّاقُ یا وَهَّابُ یا تَوَّابُ یا فَتَّاحُ یا نَفَّاحُ یا مُرْتاحُ یا مَنْ بِیدِهِ کلُّ مِفْتاحٍ یا نَفَّاعُ یا رَؤُوفُ یا عَطُوفُ یا کافِی یا شافِی یا مُعافِی یا مُکافِی یا وَفِی یا مُهَیمِنُ یا عَزِیزُ یا جَبّارُ یا مُتَکبِّرُ؛

یا سَلامُ یا مُؤْمِنُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا نُورُ یا مُدَبِّرُ یا فَرْدُ یا وِتْرُ یا قُدُّوسُ یا ناصِرُ یا مُؤْ نِسُ یا باعِثُ یا وارِثُ یا عالِمُ یا حاکمُ یا بادِی یا مُتَعالِی یا مُصَوِّرُ یا مُسَلِّمُ یا مُتَحَبِّبُ یا قائِمُ یا دائِمُ یا عَلِیمُ یا حَکیمُ یا جَوادُ یا بارِئُ یا بارُّ یا سارُّ یا عَدْلُ یا فاصِلُ یا دَیانُ یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ؛

یا سَمِیعُ یا بَدِیعُ یا خَفِیرُ یا مُعِینُ یا ناشِرُ یا غافِرُ یا قَدِیمُ یا مُسَهِّلُ یا مُیسِّرُ یا مُمِیتُ یا مُحْیی یا نافِعُ یا رازِقُ یا مُقْتَدِرُ یا مُسَبِّبُ یا مُغِیثُ یا مُغْنِی یا مُقْنِی یا خالِقُ یا راصِدُ یا واحِدُ یا حاضِرُ یا جابِرُ یا حافِظُ یا شَدِیدُ یا غِیاثُ یا عائِدُ یا قابِضُ؛

یا مَنْ عَلا فَاسْتَعْلیٰ فَکانَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلیٰ قَرُبَ فَدَنا، وَبَعُدَ فَنَأَیٰ، وَعَلِمَ السِّرَّ وَأَخْفیٰ، یا مَنْ إِلَیهِ التَّدْبِیرُ وَلَهُ الْمَقادِیرُ، وَیا مَنِ الْعَسِیرُ عَلَیهِ سَهْلٌ یسِیرٌ، یا مَنْ هُوَ عَلَیٰ مَا یشاءُ قَدِیرٌ، یا مُرْسِلَ الرِّیاحِ، یا فالِقَ الْإِصْباحِ، یا باعِثَ الْأَرْواحِ، یا ذَا الْجُودِ وَالسَّماحِ، یا رادَّ مَا قَدْ فاتَ، یا ناشِرَ الْأَمْواتِ، یا جامِعَ الشَّتاتِ؛

یا رازِقَ مَنْ یشاءُ بِغَیرِ حِسابٍ، وَیا فاعِلَ مَا یشاءُ کیفَ یشاءُ، وَیا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ، یا حَی یا قَیومُ، یا حَیاً حِینَ لا حَی، یا حَی یا مُحْیی الْمَوْتیٰ، یا حَی لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ بَدِیعُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ؛

یا إِلٰهِی وَسَیدِی صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَبارِک عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، کما صَلَّیتَ وَبارَکتَ وَرَحِمْتَ عَلَیٰ إِبْراهِیمَ وَآلِ إِبْراهِیمَ، إِنَّک حَمِیدٌ مَجِیدٌ، وَارْحَمْ ذُلِّی وَفاقَتِی وَفَقْرِی وَانْفِرادِی وَوَحْدَتِی، وَخُضُوعِی بَینَ یدَیک، وَاعْتِمادِی عَلَیک، وَتَضَرُّعِی إِلَیک؛

أَدْعُوک دُعاءَ الْخاضِعِ الذَّلِیلِ الْخاشِعِ الْخائِفِ الْمُشْفِقِ الْبائِسِ الْمَهِینِ الْحَقِیرِ الْجائِعِ الْفَقِیرِ الْعائِذِ الْمُسْتَجِیرِ الْمُقِرِّ بِذَنْبِهِ، الْمُسْتَغْفِرِ مِنْهُ، الْمُسْتَکینِ لِرَبِّهِ، دُعاءَ مَنْ أَسْلَمَتْهُ ثِقَتُهُ وَرَفَضَتْهُ أَحِبَّتُهُ، وَعَظُمَتْ فَجِیعَتُهُ، دُعاءَ حَرِقٍ حَزِینٍ ضَعِیفٍ مَهِینٍ بائِسٍ مُسْتَکینٍ بِک مُسْتَجِیرٍ؛

اللهمَّ وَأَسْأَلُک بِأَنَّک مَلِیک وَأَنَّک مَا تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ یکونُ، وَأَنَّک عَلَیٰ مَا تَشاءُ قَدِیرٌ. وَأَسْأَلُک بِحُرْمَةِ هٰذَا الشَّهْرِ الْحَرامِ، وَالْبَیتِ الْحَرامِ، وَالْبَلَدِ الْحَرامِ، وَالرُّکنِ وَالْمَقامِ، وَالْمَشاعِرِ الْعِظامِ، وَبِحَقِّ نَبِیک مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَآلِهِ السَّلامُ؛

یا مَنْ وَهَبَ لِآدَمَ شَیثاً، وَلِإِبْراهِیمَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ، وَیا مَنْ رَدَّ یوسُفَ عَلَیٰ یعْقُوبَ، وَیا مَنْ کشَفَ بَعْدَ الْبَلاءِ ضُرَّ أَیوْبَ، یا رادَّ مُوسیٰ عَلَیٰ أُمِّهِ، وَزائِدَ الْخِضْرِ فِی عِلْمِهِ، وَیا مَنْ وَهَبَ لِداوُدَ سُلَیمانَ، وَلِزَکرِیا یحْییٰ، وَ لِمَرْیمَ عِیسیٰ، یا حافِظَ بِنْتِ شُعَیبٍ، وَیا کافِلَ وَلَدِ أُمِّ مُوسیٰ أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کلَّها، وَتُجِیرَنِی مِنْ عَذابِک، وَتُوجِبَ لِی رِضْوانَک وَأَمانَک وَ إِحْسانَک وَغُفْرانَک وَجِنانَک؛

وَأَسْأَلُک أَنْ تَفُک عَنِّی کلَّ حَلْقَةٍ بَینِی وَبَینَ مَنْ یؤْذِینِی؛ وَتَفْتَحَ لِی کلَّ بابٍ، وَتُلَینَ لِی کلَّ صَعْبٍ، وَتُسَهِّلَ لِی کلَّ عَسِیرٍ، وَتُخْرِسَ عَنِّی کلَّ ناطِقٍ بِشَرٍّ، وَتَکفَّ عَنِّی کلَّ باغٍ، وَتَکبِتَ عَنِّی کلَّ عَدُوٍّ لِی وَحاسِدٍ، وَتَمْنَعَ مِنِّی کلَّ ظالِمٍ، وَتَکفِینِی کلَّ عائِقٍ یحُولُ بَینِی وَبَینَ حاجَتِی وَیحاوِلُ أَنْ یفَرِّقَ بَینِی وَبَینَ طاعَتِک وَیثَبِّطَنِی عَنْ عِبادَتِک؛

یا مَنْ أَلْجَمَ الْجِنَّ الْمُتَمَرِّدِینَ، وَقَهَرَ عُتاةَ الشَّیاطِینِ، وَأَذَلَّ رِقابَ الْمُتَجَبِّرِینَ، وَرَدَّ کیدَ الْمُتَسَلِّطِینَ عَنِ الْمُسْتَضْعَفِینَ، أَسْأَلُک بِقُدْرَتِک عَلَیٰ مَا تَشاءُ، وَتَسْهِیلِک لِما تَشاءُ کیفَ تَشاءُ أَنْ تَجْعَلَ قَضاءَ حاجَتِی فِیما تَشاءُ؛

اللهمَّ لَک سَجَدْتُ، وَبِک آمَنْتُ، فَارْحَمْ ذُلِّی وَفاقَتِی وَاجْتِهادِی وَتَضَرُّعِی وَمَسْکنَتِی وَفَقْرِی إِلَیک یا رَبِّ.

منابع:

مفاتیح الجنان، اعمال ماه رجب، اعمال ام‌داوود

فضائل الأشهر الثلاثة، شیخ صدوق، محمد بن علی

بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مجلسی، محمدباقر