شایع ترین عوارض مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها

نازلی نادر، با اشاره به تأثیر داروهای آنتی میکروبیال بر رشد میکروارگانیسم‌ها، خاطرنشان کرد: این داروها شامل آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای ضد باکتری، ضدویروس، ضد قارچ و ضد انگل است که برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شود اما مردم بیشتر با واژه آنتی بیوتیک آشنایی دارند که زیر مجموعه داروهای آنتی میکروبیال است.

این داروساز با اشاره به مقاوم شدن میکروب‌ها در برابر داروها گفت: وقتی باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها به طرقی تغییر یافته و داروها بر آنها بی اثر باشد، مقاومت میکروبی رخ داده و درمان عفونت‌ها را بسیار مشکل و یا غیرممکن می‌کند.

وی، مقاومت میکروبی را یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای سلامت عمومی ذکر کرد و افزود: محققان برآورد کردند که در سال ۲۰۱۹، مقاومت به آنتی میکروبیال‌ها عامل مرگ یک میلیون و ۲۷۰ هزار نفر بوده است.

نادر با اشاره به امکان انتقال ژن مقاومت به داروهای آنتی میکروبیال از باکتری مقاوم به باکتری حساس تاکید کرد: مقاومت میکروب‌ها به داروهای آنتی‌میکروبیال‌ها یک مشکل جدی برای سلامت جهانی است.

به گفته وی، عدم درمان فرد مبتلا به دلیل مقاومت میکروبی و همچنین انتقال میکروب‌های مقاوم به سایر افراد و شیوع مقاومت میکروبی دو موضوع مهم است که در هنگام مصرف آنتی بیوتیک‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

نادر افزود: مقاومت میکروبی مشکلات زیادی برای فرد و جامعه ایجاد می‌کند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به افزایش طول مدت بیماری، افزایش هزینه درمان، شیوع بیماری‌های میکروبی پیچیده‌تر و سختی درمان، افزایش مراجعات به پزشک اشاره کرد.

وی، مشکلات موجود در کنترل عفونت بیمارستانی، افزایش ریسک اقدامات درمانی دیگر نظیر جراحی‌های بزرگ، شیمی درمانی، عمل پیوند عضو، تعویض مفصل و افزایش مرگ و میر ناشی از عفونت‌ها را از دیگر مشکلات مهم مقاومت میکروبی ذکر کرد.

این داروساز عوامل زیادی را در بروز مقاومت میکروبی مؤثر دانست و افزود: استفاده نا به جا و بیش از حد از داروهای آنتی میکروبیال در انسان‌ها، حیوانات و گیاهان اولین علت است. تجویز و مصرف غیرمنطقی داروها و عدم توجه بیماران به درمان توصیه شده پزشک معالج و خود درمانی نیز از دیگر علل بروز مقاوت میکروبی است.

نادر، استفاده غیرمنطقی از آنتی بیوتیک ها برای بیماری‌های ویروسی نظیر کووید ۱۹، آنفلوانزا و سرماخوردگی را منجر به بروز افزایش مقاومت میکروبی برشمرد و افزود: در بیماری ویروسی صرفاً زمانی مجاز به تجویز آنتی بیوتیک در فرد مبتلا هستیم که بیمار هم زمان دچار عفونت باکتریایی نیز شده باشد.

این داروساز افزایش مصرف داروهای آنتی میکروبیال را باعث افزایش بروز مقاومت میکروبی برشمرد و یکی از شایع‌ترین علل مراجعه کودکان به اورژانس را واکنش‌ها و عوارض ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها عنوان کرد.

وی با اشاره به احتمال بروز عوارض جانبی در اثر مصرف آنتی بیوتیک ها تاکید کرد: عوارض جانبی یا بروز حساسیت باید بلافاصله به داروساز یا پزشک اطلاع داده شود تا در صورت لزوم اقدام لازم درخصوص قطع یا تغییر دارو انجام شود.

این کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو، جوش و ضایعات پوستی، سرگیجه، حالت تهوع، اسهال و بروز عفونت‌های قارچی فرصت‌طلب را از جمله شایع‌ترین عوارض جانبی آنتی بیوتیک‌ها برشمرد.

وی تاکید کرد: در صورت بروز اسهال شدید یا واکنش‌های آلرژیک شدید باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه شود. زیرا اسهال شدید ممکن است نشانه عفونت کلستریدیوم دیفیسیل باشد و منجر به آسیب روده بزرگ و یا مرگ شود.

نادر، واکنش‌های آلرژیک شدید را نیز شامل خس خس سینه، کهیر، تنگی نفس و شوک آنافیلاکسی عنوان کرد که فرد مبتلا در ابتدا احساس می‌کند گلویش در حال بسته شدن یا خفگی است یا صدایش در حال تغییر است.

وی تجویز صحیح دارو توسط کادر پزشکی، مصرف صحیح دارو توسط بیمار و پیشگیری از ابتلاء به عفونت را از عوامل مؤثر در پیشگیری و کاهش بروز مقاومت میکروبی عنوان کرد.

نادر با اشاره به نقش مهم تجویز منطقی و صحیح دارو در پیشگیری از مقاومت میکروبی تاکید کرد: آنتی بیوتیک‌ها حتماً باید توسط پزشک و با توجه به وجود یا عدم وجود عفونت و داروی مؤثر بر عفونت تجویز شود.

وی با بیان این که مصرف صحیح دارو توسط بیمار می‌تواند به طور چشمگیر از بروز مقاومت میکروبی جلوگیری کند به افراد توصیه کرد: هرگز دارو را بدون تجویز پزشک مصرف نکرده و دوره مصرف دارو را تا انتها ادامه دهند تا کاملاً بهبود حاصل شود. دوزهای دارویی را منظم و سر ساعت مصرف کنند تا اثر مطلوب داشته باشند.

نادر افزود: بیماران از تجویز داروی خود برای دیگران اجتناب کرده و در مورد نحوه صحیح مصرف داروی آنتی میکروبیال از پزشک یا داروساز راهنمایی بخواهند.

به گفته این داروساز، برای جلوگیری از عوارض گوارشی حتماً قرص و کپسول‌های آنتی میکروبیال را با یک لیوان آب میل کنند و هنگام مصرف شربت‌های آنتی میکروبیال نیز حتماً از پیمانه مدرج استفاده شود.

وی، پیشگیری از ابتلاء به عفونت را بهترین راهکار دانست تا نیازی به مصرف دارو نباشد و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بهداشت شخصی، الگوی صحیح تغذیه، سبک زندگی سالم و دریافت به موقع واکسن‌های توصیه شده را برای پیشگیری از بروز عفونت مؤثر دانست.

نادر با اشاره به اهمیت مصرف منظم دوز داروهای آنتی میکروبیال گفت: درصورت عدم مصرف سر وقت احتمال شکست دارو درمانی و بروز مقاومت افزایش می‌یابد. بنابراین بهتر است افراد از روش‌هایی مثل آلارم ساعت برای یادآوری زمان مصرف استفاده کنند.

به گفته وی، در صورتی که یک نوبت از دارو فراموش شد اگر نزدیک ساعت مصرف دوز بعدی نبود بلافاصله دارو استفاده شود و دوز بعدی نیز در همان ساعت مقرر مصرف شود. اما اگر نزدیک به زمان مصرف دوز بعدی بود صرفاً دوز بعدی سرساعت مقرر خود استفاده شود و از دو برابر کردن دوز مصرفی باید اجتناب شود.

نادر، عمده فعالیت واحد تجویز و مصرف منطقی داروهای معاونت غذا و داروی دانشگاه را بر افزایش آگاهی عموم مردم و کادر پزشکی متمرکز دانست و برگزاری وبینارهای آموزشی، آزمون‌های غیر حضوری و پیام‌های آموزشی را بعنوان برخی از این فعالیت‌ها معرفی کرد.

وی با اشاره به اینکه مصرف آنتی میکروبیال ها علاوه بر خود فرد، سلامت همگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد گفت: امیدواریم با افزایش سطح آگاهی عموم، شاهد کنترل و جلوگیری از مقاومت میکروبی و مشکلات جدی باشیم که برای سلامت مردم ایجاد کرده است.