برای رفع حالت تهوع چه بخوریم؟ مواد غذایی، میوه و دمنوش های مناسب

حالت تهوع شرایطی ناخوشایند و گاهی فلج کننده است که موجب می شود هر لحظه حس استفراغ داشته باشید. 50 % از بزرگسالان حداقل یک بار در زندگی حس حالت تهوع را تجربه می کنند بنابراین حالت تهوع تقریبا شایع است. جالب است بدانید که حالت تهوع در ابتدا با نام «دریازدگی» شناخته می شد. به همین خاطر کلمه دریا (sea) در ترجمه انگلیسی کلمه حالت تهوع (nausea) وجود دارد. در ادامه علل ایجاد حالت تهوع و بهترین مواد غذایی برای درمان و رفع حالت تهوع را معرفی می کنیم. غذاها و دمنوش های مناسب برای رفع حالت تهوع و همچنین مواد غذایی مضر برای حالت تهوع که باید از آن ها اجتناب کرد.

دلایل حالت تهوع چیست؟

حالت تهوع در مغز شروع می شود. جایی که احساسات، درک شناختی و فرارسان های شیمیایی با هم ترکیب شده و سیستم عصبی را تحریک می کنند. این تحریک باعث می شود ماهیچه های معده مانند سابق کار نکرده و به این ترتیب فرد حالت تهوع پیدا می کند.

فاکتورهای بسیاری موجب حالت تهوع می شوند از جمله:

• عفونت ها

• عمل جراحی

• بیماری های روده

• عوارض درمانی برخی داروها

• درمان سرطان

• اختلالات هورمونی

• بارداری

• آلرژی غذایی

بهترین مواد غذایی برای از بین بردن حالت تهوع

غذا خوردن در شرایطی که حالت تهوع دارید خیلی سخت است. اما باید بدانید که غذاها و نوشیدنی هایی که این دوران مصرف می کنید نقش چشمگیری در بهبود وضعیت شما دارند. این غذاها و نوشیدنی ها کمک می کنند الکترولیت ها و مواد غذایی از دست رفته به بدن برگشته و معده دوباره به شرایط آرام قبلی برگردد. در این مطلب تلاش کرده ام بهترین غذاها برای رفع حالت تهوع را به شما مخاطب محترم مجله «مینوسیم» معرفی کنم. تا انتها با ما همراه باشید.

زنجبیل یکی از بهترین مواد غذایی برای رفع حالت تهوع

زنجبیل بومی مناطق جنوب شرقی آسیا بوده و سابقه طولانی در استفاده به عنوان دارو برای درمان بیماری های معده و روده دارد. این ماده سرشار از ترکیبات زیست کنشوری مانند جینجرول، پارادول، و شوگاول است. محققان به این نتیجه رسیده اند که این ترکیبات با سیستم عصبی و معده ارتباط برقرار کرده و در نتیجه علائم حالت تهوع را از بین می برند.

تحقیقات بسیاری در زمینه اثربخشی زنجبیل در درمان حالت تهوع ناشی از جراحی، بیماری، و شیمی درمانی انجام شده است. اما در هر صورت چندین تحقیق هم هستند که به نتایج عکس در این زمینه رسیده اند. علاوه بر این ثابت شده است که زنجبیل حالت تهوع صبحگاهی ناشی از بارداری را هم درمان می کند.

البته هنوز تحقیقات مدونی در مورد حجم زنجبیل مورد نیاز برای درمان بیماری انجام نشده است. اما در بیشتر تحقیقات میانگین میزان مصرفی ریشه زنجیبل به طور روزانه 0.5 تا 1.5 گرم  بوده است.

زنجبیل به صورت های متفاوتی در دسترس است. از ریشه این گیاه که در چای دم می شود تا بیسکوییت های زنجبیلی، نبات های زنجبیلی، نوشیدنی هایی با طعم زنجبیل یا حتی کپسول های حاوی زنجبیل! البته باید به این موضوع هم اشاره کنم که برخی از این محصولات میزان بسیار کمی زنجبیل دارند و به همین خاطر ممکن است در زمان حالت تهوع تاثیر بخشی کمتری نسبت به خودِ گیاه زنجبیل داشته باشند.

آب

هیچ کس در شرایط حالت تهوع اشتهایی به آب ندارد. اکثر افراد تصور می کنند در این شرایط نوشیدن آب حالت تهوع را بدتر می کند. اما نوشیدن آب و تامین مایعات بدن در حالت تهوع، اسهال و استفراغ بسیار مهم است. نوشیدن آب بهترین راه تامین نیاز بدن به مایعات است. اما وقتی اسهال دارید بدن شما جدایی از آب به الکترولیت های از دست رفته هم نیاز دارد. در این بخش به بهترین نوشیدنی هایی که نیاز بدن به مایعات را در زمانی که حالت  تهوع دارید برطرف می کنند اشاره می کنم.

• آب

• محلول های نوشیدنی مخصوص حاوی الکترولیت

• نوشیدنی های ورزشی

• نوشیدنی های طعم دار

• آیس تی

• آب میوه بدون پالپ

• آب نارگیل

فراموش نکنید که نوشیدنی های شیرین، کافئین دار، و نوشیدنی هایی بر پایه لبنیات، حالت تهوع و اسهال را بدتر می کنند. بنابراین باید از خوردن این موارد خودداری کرد. توصیه می کنم به جای خوردن مقدار زیادی آب در یک وعده، کم کم و جرعه جرعه آب بنوشید تا هم نیاز بدن به مایعات تامین شود هم حالت تهوع شما بدتر نشود.

کراکرها، غلات و نان تست

غذاهای خشکی مانند بیسکوییت های کراکر، نان تست و غلات از غذاهای مناسب برای حالت تهوع هستند و برای افرادی که حالت تهوع دارند عالی است. 90% از متخصصین زنان به خانم هایی که حالت تهوع صبحگاهی دارند توصیه می کنند که سر صبح کراکر بخورند.

البته هنوز دلیل علمی تاثیر این غذاهای خشک بر بهبود حالت تهوع مشخص نشده است. هیچ تحقیقات علمی مدونی هم در این مورد انجام نشده است. اما همگی خیلی خوب می دانیم که معده خالی حالت تهوع را بدتر می کند. غذاهای سنگین و با بوی زیاد هم همین طور! پس چه چیزی بهتر از یک غذای خشک، سبک و بدون بو مانند کراکر!

کراکر ها، تست ها و غلات آماده از جمله غذاهایی هستند که خیلی راحت و سریع آماده شده، هیچ بویی ندارند و معده خالی را بدون هیچ دردسری پر می کنند!

غذاهای سرد بهتر از غذاهای گرم

وقتی حالت تهوع دارید، غذاهای سرد برای شما بهتر است تا غذاهای گرم! علت این است که غذای گرم معمولا بو دارد و بوی غذا حالت تهوع را بدتر می کند. این در حالی است که غذای سرد معمولا هیچ بویی ندارد. از جمله بهترین غذاهای سرد که حالت تهوع را بهتر می کنند می توان به ژله، بستنی، میوه های سرد، ماست، کاسترد، و بستنی یخی اشاره کرد. اگر حالت تهوع شما باعث می شود هیچ اشتهایی نداشته و همه چیز را بالا بیاورید، کمی یخ بردارید و بمکید. این کار نه تنها  حالت تهوع را بهبود می بخشد بلکه برای تامین مایعات بدن هم عالی است.

سوپ برای حالت تهوع

عصاره های خانگی مانند عصاره گوشت و مرغ از بهترین روش های درمان بیماری ها هستند؛ از سردرد و سرماخوردگی گرفته تا حالت تهوع! باید بدانید که در شرایط حالت تهوع مایعات ماندگاری خیلی بهتری نسبت به غذاها در معده دارند. به همین خاطر است که سوپ و مایعات بهترین قدم اول در غذا خوردن پس از حالت تهوع و استفراغ هستند. مایعاتی مانند عصاره مرغ و گوشت، الکترولیت ها و مایعات مورد نیاز بدن را که در زمان حالت تهوع و استفراغ برای بدن ضروری هستند تامین می کنند.

یک فنجان عصاره مرغ 40% از نیاز روزانه بدن به سدیم،  1% از نیاز بدن به پتاسیم و 3% از نیاز بدن به نیاسین را تامین می کند. اگر می توانید کمی مرغ و سبزیجات هم به عصاره اضافه کنید تا پروتئین، کالری، ویتامین و مواد معدنی بدن هم تامین شود. عصاره گرم می تواند یکی از بهترین درمان های خانگی برای برطرف کردن یبوست و سرماخوردگی هم باشد.

موز: غذای مناسب برای حالت تهوع و اسهال

یکی از سخت ترین کارهای ممکن در شرایطی که حالت تهوع دارید خوردن مقدار زیادی غذاست. بنابراین بسیار مهم است که همان مقدارِ کمِ غذایی که توانایی خوردنش را دارید پر انرژی و مغذی باشد تا انرژی بدن تان را تامین کند. این موضوع زمانی اهمیت بسیار بالایی پیدا می کند که حالت تهوع مزمن شده و بدن شما نیاز فوری به دریافت انرژی و افزایش وزن داشته باشد.

موز میوه ای مغذی بوده و سرشار از انرژی است و علاوه بر این یک میوه ضد تهوع است.  حتی افرادی که مریض هستند هم می توانند خیلی راحت موز بخورند. علاوه بر این موز پتاسیم از دست رفته در اسهال و استفراغ را جبران می کند.

یک موز متوسط، 105 کالری و27 گرم کربوهیدارت داشته و 9% از نیاز بدن به پتاسیم را تامین می کند. 27% از نیاز بدن به ویتامین B6 هم با خوردن موز برطرف می شود. از جمله باقی غذاهایی که انرژی بالایی دارند می توان به آووکادو، پوره، سیب زمینی رنده شده و کره بادام زمینی اشاره کرد.

سس سیب گزینه عالی برای اسهال و حالت تهوع کودکان

سس سیب از غذاهای مناسب برای رفع حالت تهوع و به خصوص یکی از بهترین خوردنی های ممکن برای افرادی است که اسهال و حالت تهوع دارند. این غذا بخشی از رژیم غذایی BRAT است. گفتنی است که در این رژیم، غذاهای دیگری مانند موز، برنج و تست هم قرار دارند. این رژیم غذایی مخصوص کسانی است که سیستم گوارشی ضعیفی دارند و دائما با مشکل اسهال و حالت تهوع کلنجار می روند؛ خصوصا کودکان. رژیم BRAT چندان کامل نیست اما کسانی که آن را امتحان کرده اند نتایج مثبتی گرفته اند.

در یکی از تحقیقاتی  که بر روی اسهال و حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی انجام شده است، ثابت شده که مواد غذایی مانند سس سیب، پنیر، و بستنی وانیلی به افزایش پایداری غذا در معده و کاهش حالت تهوع کمک می کنند. باید به این موضوع هم اشاره کنم که سس سیب، منبع خوبی از کربوهیدارت بوده و اصلا معده را اذیت نمی کند. نصف یک فنجان سس سیبِ شیرین نشده (122 گرم)، در حدود 50 کالری داشته و شامل 14 گرم کربوهیدرات می شود. علاوه بر این، سس سیب مقادیر بالایی از فیبر خوراکیِ پکتین دارد. این فیبر از حالت تهوع جلوگیری کرده واسهال را کمتر می کند.

برنج، سیب زمینی و نودل

غذاهای نشاسته ای مانند برنج، سیب زمینی و نودل از بهترین مواد غذایی برای زمانی است که حالت تهوع دارید. این غذاها به سادگی آماده می شوند و در عین حال کالری بالایی دارند. البته که در آرام شدن معده هم کمک کننده هستند. فراموش نکنید که غذاهای پوره شده، بی بو و بی رنگ در این شرایط با معده سازگارتر هستند.

به همین دلیل بهتر است برنج کته و به صورت خالی بدون هیچ گوشت و مرغ و ادویه ای مصرف کنید. اگر برنج گرم اذیت کننده است؛ برنج سرد بخورید. سیب زمینی را هم می توان به صورت آبپز شده، بخارپز و پوره مصرف کرد. اگر می خواهید کالری سیب زمینی کمی بیشتر باشد به آن مقدار بسیار کمی کره یا شیر اضافه کنید.

نودل را هم می توان به صورت آب پز مصرف کرد. برای مزه دار کردنش هم می توان از انواع عصاره های مرغ و گوشت استفاده کرده و در عین حال نیاز بدن به مایعات را تامین کرد.

وعده های غذایی سرشار از پروتئین

تحقیقات بسیاری بر تاثیرات درشت مغذی ها در کنترل حالت تهوع انجام شده است. در یکی از تحقیقاتی که بر روی خانم های باردار انجام شده، ثابت شده که مواد غذایی سرشار از پروتئین خیلی بهتر از وعده های غذایی سرشار از چربی و کربوهیدارت، حالت تهوع را کنترل می کنند.

در تحقیقاتی دیگر که بر روی حالت تهوع ناشی از حرکت انجام شده نتایج جالبی به دست آمده است. به افراد شرکت کننده در این تحقیقات پیش از ورود به ماشین گردان و تست حالت تهوع، نوشیدنی های پروتئینی یا کربوهیدارتی داده شد. آن دسته از افرادی که نوشیدنی سرشار از پروتئین مصرف کرده بودند پس از خروج از دستگاه حالت تهوع کمتری داشتند.  

در یکی دیگر از تحقیقات انجام شده در این مورد افرادی که تحت درمان با داروهای شیمی درمانی بودند مورد بررسی قرار گرفتند. در نتیجه مشخص شد که ترکیب زنجبیل و پروتئین در کاهش حالت تهوع ناشی از این داروها تاثیر بسزایی دارد.

هنوز مشخص نشده است که علت تاثیر پروتئین بر کاهش حالت تهوع چیست. اما پیش بینی می شود عملکرد پروتئین در معده و تحریک ترشح گاسترین منجر به کاهش حالت تهوع و استفراغ می شود.

مصرف وعده های غذایی سرشار از پروتئین به خصوص برای کسانی اهمیت دارد که مشکل حالت تهوع مزمن دارند. بدن این افراد به انرژی این درشت مغذی نیاز دارد تا بهبود پیدا کند.

دمنوش گیاهی برای رفع حالت تهوع

نوشیدن دمنوش های گیاهی یکی از موثرترین راه ها برای بهبود حالت تهوع است. 21.7 % از متخصصین زنان به خانم های باردار توصیه می کنند برای کاهش حالت تهوع، دمنوش گیاهی بخورند. البته هنوز در این مورد تحقیقات مدونی انجام نشده، اما بررسی های انجام شده بر برخی گیاهان خاص مانند بابونه و نعناع نتایج مثبتی داشته است.

برای مثال ثابت شده است که آروماتراپی با عطر نعنا کوهی در افرادی که عمل قلب باز انجام داده اند و حالت تهوع دارند موثر است. آروماتراپی با بوی نعنا کوهی و لیمو هم برای کاهش حالت تهوع خانم های باردار موثر است.

درست است که تحقیقات انجام شده در این زمینه محدود است. اما در عین حال مردم در سراسر دنیا از دمنوش های گیاهی برای برطرف شدن حالت تهوع استفاده کرده و نتیجه هم گرفته اند. حتی اگر دمنوش در بهبود حالت تهوع تاثیری نداشته باشد، نیاز بدن به مایعات را تامین کرده و از این نظر خوب است.

فوت و فن هایی برای درمان حالت تهوع

جدایی از غذاها و نوشیدنی هایی که می توانند حالت تهوع را بهتر کنند، برخی تاکتیک های خاص و ساده هم هستند که این حس آزاردهنده را بهبود می بخشند. برای مثال موارد زیر را در نظر داشته باشید

• باید هر 1 تا 2 ساعت در حجم بسیار کمی غذا بخورید. غذا نخوردن و خالی ماندن معده حالت تهوع را بدتر می کند.

• خوردن و آشامیدن باید بسیار آهسته و در حجم بسیار کم باشد. در یک وعده به صورت همزمان نوشیدنی و غذاهای جامد را مصرف نکنید.

• پس از غذا خوردن و نوشیدن مایعات دراز نکشید. حداقل 30 دقیقه پس از غذا خوردن دراز کشیدن ممنوع است. چرا که اینکار فشار وارد شده بر معده را بیشتر و از این رو حالت تهوع را بدتر می کند.

• غذا درست کردن در آشپزخانه ممنوع! بو و گرمای غذای آماده شده حالت تهوع را بدتر می کند. تا جایی که ممکن است غذاهای آماده بخورید و زمان ماندن در آشپزخانه را کوتاه کنید.

• دهان خود را تمیز نگه دارید. حالت تهوع و استفراغ باعث می شوند دهان شما طعم و بوی بدی داشته باشد. این عامل به خودیِ خود باعث می شود از غذا خوردن بدتان بیاید. بنابراین بهتر است دهان خود را هر چند وقت یک بار آب کشیده و دندان ها را مسواک بزنید. استفاده از آدامس های نعنایی بدون شکر هم توصیه می شود.

• خوردن برخی غذاها در زمانی که حالت تهوع دارید ممنوع است؛ از جمله غذاهای چرب و سرخ شده، شیرین، پر ادویه و با بوی زیاد. مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار هم در این شرایط ممنوع است.

چه چیزهایی برای حالت تهوع بد است

میوه های اسیدی

خوردن این میوه ها وضع معده را بدتر می کند. بنابراین میوه های غیر اسیدی مانند موز بخورید.

غذاهای روغنی و چرب

بیماری های معده و روده تاثیر بسیاری بر سیستم گوارشی داشته و به کل روند هضم غذا را مختل می کنند. غذاهای چرب منجر به تولید گاز زیاد شده و مشکل هضم غذا را دو چندان می کنند.

محصولات لبنی مانند شیر

تمام محصولات لبنی از جمله شیر حالت تهوع و استفراغ را بدتر می کنند.

شکر

غذاهایی که شکر فراوان دارند به راحتی هضم نشده و منجر به سنگین شده معده و سوزش سردل می شوند. در نهایت حالت تهوع هم بدتر می شود.

نوشیدنی های گازدار

نوشابه و باقی نوشیدنی های گازدار موجب سوزش سردل شده و هضم را با مشکلی دو چندان رو به رو می کنند. البته که این نوشیدنی ها سرشار از قند بوده و حال معده شما را خراب تر می کنند.

غذاهای پرادویه

غذاهای پر ادویه موجب ورم معده شده و حال معده را بدتر می کنند. در نتیجه حالت تهوع هم بدتر می شود.

الکل

الکل ماده ای ادرار آور بوده و باعث می شود سیستم گوارش تمام آب موجود در بدن را دفع کند. این امر منجر به کم آبی بدن شده و کم آبی به خودیِ خود حالت تهوع را بدتر می کند.

نوشیدنی ها و غذاهایی که در این بخش معرفی شدند اسهال و حالت تهوع را بدتر می کنند. بنابراین توصیه می شود که تا زمان بهبودی کامل از خوردن و آشامیدن این مواد جدا خودداری کنید.

چند نکته برای برطرف کردن سریع حالت تهوع

وقتی حالت تهوع دارید و استفراغ می کنید هرگز خود را مجبور به غذا خوردن و نوشیدن مایعات نکنید. البته هر 4 تا 8 ساعت غذا خوردن خوب است اما باید تلاش کنید در حجم بسیار کم غذا بخورید. می توانید از نوشیدن چند جرعه آب یا عصاره زنجبیل شروع کنید. پس از اینکه معده کمی آرام شد مایعاتی که بنوشید که مواد معدنی و الکترولیت های از دست رفته در استفراغ را جبران کند. برای مثال می توانید چند جرعه عصاره مرغ یا گوشت، نوشیدنی های ورزشی سرشار از الکترولیت و ژلاتین بخورید. مایعات، بدن شما را پر آب نگه می دارند. سعی کنید پشت سر هم آب خالی نخورید. این مایع در عین حیاتی بودن هیچ کالری نداشته و انرژی برای بدن تامین نمی کند.

غذای شما باید در این شرایط در دمای اتاق بوده یا حتی سرد باشد. غذای گرم بو دارد و بوی غذا حالت تهوع را بدتر می کند. علاوه بر این نباید در اتاق گرم غذا بخورید. گرمای محیطی که در آن هستید حالت تهوع را بدتر می کند.

دهان و دندان خود را دائما بشویید. طعم بد دهان که ناشی از حالت تهوع و استفراغ است اشتهای شما را از بین برده و از سمتی حالت تهوع را دو چندان می کند.

هر گز نباید پس از غذا خوردن دراز بکشید. حتی اگر نمی توانید بنشینید سعی کنید در شرایطی قرار بگیرید که سر شما بالاتر از معده باشید.

حرف آخر …

حالت تهوع نشان دهنده بیماری های زمینه ای است. از جمله این بیماری ها و مشکلات می توان به آلرژی، حساسیت های غذایی، بارداری، مشکلات معده، عوارض درمانی با داروهای خاص، عمل جراحی، اختلالات هورمونی و درمان سرطان اشاره کرد. حالت تهوع با آماده کردن غذای گرم در آشپزخانه و بوی ناشی از آن بدتر می شود. برای جلوگیری از بدتر شدن حالت تهوع بهتر است بدن خود را پرآب نگه داشته و الکترولیت های ضروری را از طریق نوشیدن مایعات تامین کنید. زنجبیل، آب نارگیل، دمنوش های گیاهی و موز از بهترین غذاها برای برطرف کردن حالت تهوع هستند. در زمانی که حالت تهوع دارید غذا خوردن و نوشیدن سخت می شود. اما نباید معده خود را خالی بگذارید. سعی کنید هر 1 تا 2 ساعت در حجم بسیار کم از مایعات نوشیده و غذا بخورید. این کار کم کم حالت تهوع را برطرف کرده و انرژی لازم برای جنگیدن با عوامل ایجاد حالت تهوع را فراهم می کند.

سوالات متداول