روشی دقیق برای تشخیص سرطان روده

پزشک با شرح‌حال گرفتن از بیمار می‌تواند به نوع بیماری فرد پی ببرد ولی در برخی از موارد امکان اینکه بتوان با گرفتن شرح‌حال، به‌درستی بیماری فرد را تشخیص داد وجود ندارد، در چنین شرایطی تنها یک‌ راه می‌تواند وجود داشته باشد، آن هم کمک گرفتن از روش‌های تشخیصی است.

امروزه با پیشرفت علم، روش‌های تشخیصی می‌توانند به‌راحتی و با کمترین احتمال خطایی مشکل بیمار را برای پزشک مشخص کنند و در واقع آن چیزی که در بدن به‌صورت نهان وجود دارد، آشکار کنند. «کولونوسکوپی» یکی از همین روش‌های تشخیصی محسوب می‌شود. «دکتر سیدامیرمنصور رضادوست» فوق تخصص گوارش و کبد بالغین و عضو مرکز تحقیقات بیماری‌های کبد و گوارش بیمارستان فیروزگر، درباره این روش تشخیصی به شما می‌گوید.

کولونوسکوپی چیست؟

کولونوسکوپی (Colonoscopy) یکی از روش‌های تشخیصی محسوب می‌شود که تفاوت چندانی با آندوسکوپی ندارد، در واقع اساس کار کولونوسکوپی و آندوسکوپی به یک صورت است. کولونوسکوپ، از یک لوله انعطاف‌پذیر با قطری کوچک درست شده که مجهز به عدسی و منبع نور است. زمانی که این لوله، وارد روده بزرگ می‌شود، تصویری از داخل روده را روی صفحه نمایشگر، نشان می‌دهد.

همه باید کولونوسکوپی کنند؟

شاید این سؤال ذهن خیلی از افراد را به خود درگیر کند که آیا همه باید کولونوسکوپی انجام بدهند یا نه؛ در جواب به این سؤال باید گفت که این روش تشخیصی به همه افراد توصیه نمی‌شود. اگر نتیجه آزمایش‌های فرد، خون مخفی در مدفوع را نشان بدهد، در چنین شرایطی ممکن است پزشک متخصص گوارش، کولونوسکوپی را برای فرد تجویز کند. اگر فردی بالای ۵۰ سال سن داشته باشد و دچار تغییر در اجابت مزاج شود؛ یعنی یبوست و اسهال مداوم داشته باشد، در چنین شرایطی احتمال انجام کولونوسکوپی با توجه به تشخیص پزشک متخصص گوارش وجود دارد.

همچنین آن دسته از افرادی که دچار کم‌خونی‌هایی شده باشند که علت آن دقیقاً مشخص نباشد، بنا بر تشخیص پزشک متخصص گوارش، باید کولونوسکوپی انجام بدهند. معمولاً در شرایطی که آقایان به کم‌خونی مبتلا می‌شوند، اهمیت انجام کولونوسکوپی بیشتر است.

اگر فرد به درد مبهم (دردی که علت آن دقیقاً مشخص نباشد) مبتلا باشد نیز، احتمال کولونوسکوپی برای او وجود دارد. اگر در خانواده‌ی افراد (پدر، مادر، خواهر یا برادر) سابقه سرطان وجود داشته باشد نیز باید کولونوسکوپی برای غربالگری سرطان در سن کمتر از ۵۰ سال انجام شود.

در واقع این دسته از افراد باید ۱۰ سال زودتر از سن معمول برای غربالگری، کولونوسکوپی را انجام بدهند. یکی دیگر از مواردی که می‌تواند منجر به انجام کولونوسکوپی شود، کاهش وزن قابل‌توجه در فرد است. آن دسته از افرادی که سابقه قبلی ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ یا پولیپ داشته باشند نیز، باید کولونوسکوپی را انجام بدهند. همچنین آن دسته از افرادی که بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت اولسروز(Ulcerative Colits) یا کرون (Crohn;s disease ) مبتلا هستند هم باید کولونوسکوپی را با توجه به صلاحدید پزشک متخصص گوارش انجام بدهند.

افراد مسن سرطان را جدی بگیرند

سرطان روده، یکی از سرطان‌های شایع محسوب می‌شود. در واقع این سرطان، سومین سرطان شایع در جهان است. سرطان روده اگر به‌موقع تشخیص داده شود، قابل‌درمان خواهد بود. یکی از بهترین روش‌هایی که برای تشخیص سرطان روده وجود دارد، کولونوسکوپی است. برای تشخیص این سرطان باید غربالگری از سن ۵۰‌سالگی در همه افراد انجام شود، به این شکل که همه افرادی که در این سن هستند باید کولونوسکوپی انجام بدهند تا در صورت داشتن علائم مشکوک به سرطان، اقدامات لازم صورت بگیرد.

درمان با کولونوسکوپی

شاید خیلی از افراد تصور کنند که کولونوسکوپی تنها جنبه تشخیصی دارد، درحالی‌که این باور غلط است و کولونوسکوپی تنها جنبه تشخیصی ندارد و برای درمان نیز می‌توان از آن کمک گرفت. اگر فردی دارای توده یا پولیپ (Polyp) باشد، پزشک متخصص گوارش، در حین کولونوسکوپی، آن را از روده خارج می‌کند. همچنین برای کنترل خونریزی روده نیز می‌توان از این روش کمک گرفت. گاهی اوقات در روده، زخم‌هایی ایجاد می‌شود که باید آن‌ها را درمان کرد، در چنین شرایطی می‌توان از کولونوسکوپی به‌عنوان یک روش درمانی کمک گرفت.

احتیاط، شرط اول انجام کولونوسکوپی

کولونوسکوپی در برخی از موارد باید با احتیاط انجام شود. برای مثال، در شرایطی که فرد به زخم در روده (کولیت اولسروز) مبتلا باشد، باید این کار با احتیاط انجام شود، ضمن اینکه زمان اختصاص‌یافته برای انجام کولونوسکوپی در این دسته از افراد، باید کوتاه باشد. گاهی انجام کولونوسکوپی با خطرات بسیار زیادی برای بیمار همراه است، به عبارت روشن‌تر ضرر انجام این کار، از سود آن بیشتر خواهد بود.

در چنین شرایطی ممکن است پزشک متخصص گوارش، انجام کولونوسکوپی را برای بیمار ممنوع اعلام کند. در واقع زمانی که جان بیمار به خطر بیفتد، نباید از این روش کمک گرفت. معمولاً برای افرادی که سن آن‌ها خیلی بالاست یا به بیماری‌های قلبی و ریوی مبتلا هستند، کولونوسکوپی با احتیاط بسیار زیاد برای بیمار انجام می‌شود و در برخی از شرایط برای این دسته از بیماران، از کولونوسکوپی به دلیل خطرات ناشی از آن صرف‌نظر می‌شود.

همچنین در شرایطی که پزشک متخصص گوارش، این احتمال را بدهد که روده دارای مشکل است و احتمال سوراخ شدگی آن وجود دارد، کولونوسکوپی انجام نمی‌شود. چنانچه فرد از داروهای خاصی مثل وارفارین یا آسپرین استفاده کند، باید تمهیداتی برای انجام کولونوسکوپی برای او در نظر گرفته شود تا مشکلی برای این فرد به وجود نیاید. کولونوسکوپی به‌طورمعمول برای خانم‌های باردار انجام نمی‌شود ولی در شرایطی که جان فرد در خطر باشد باید این کار را با در نظر گرفتن تمهیداتی خاص انجام داد.

نقش بیهوشی در کولونوسکوپی

اینکه پزشک متخصص گوارش، بیمار را برای انجام کولونوسکوپی، بی‌هوش کند یا نه بستگی به این مسئله دارد که وضعیت بیمار به چه شکل باشد. گاهی بیمار با انجام کولونوسکوپی دچار مشکل خاصی نمی‌شود و انجام آن برای فرد قابل‌تحمل است، در چنین شرایطی می‌توان بدون بیهوشی، کولونوسکوپی را انجام داد؛ اما در شرایطی که فرد اضطراب دارد و ممکن است بیمار در حین کولونوسکوپی بدنش را تکان بدهد و روند انجام کار را با مشکل مواجه کند، در چنین شرایطی حتماً باید بیهوشی انجام شود. خیلی از افراد تصور می‌کنند بیهوشی‌ای که در کولونوسکوپی برای بیمار انجام می‌شود، قوی است درحالی‌که این نوع بیهوشی مانند بیهوشی‌هایی که برای اعمال جراحی در نظر گرفته می‌شود، نیست.

برای انجام بیهوشی، پزشک باید حتماً یک تاریخچه دقیق و کامل از بیمار بگیرد. گاهی در شرایطی که بیمار خیلی چاق است یا گردن کوتاهی دارد، بیهوشی به دلیل خطرات بالا انجام نمی‌شود و از روش‌های دیگری برای بی‌حس کردن بیمار کمک گرفته می‌شود. همچنین در شرایطی که بیمار کهن‌سال یا به مشکلات قلبی و عروقی مبتلا باشد، نباید بیهوشی انجام شود. یکی از نکاتی که برای کولونوسکوپی در شرایط بیهوشی باید مدنظر قرار داد، این است که متخصص بیهوشی در کنار متخصص گوارش باشد.

کجا باید انجام داد؟

کولونوسکوپی را برخلاف تصور بسیاری از افراد می‌توان در مطب نیز انجام داد البته در مطب باید تجهیزات کامل وجود داشته باشد. بیمارانی که شرایط خاص دارند، به بیمارستان ارجاع داده می‌شوند. اگر احتمال خطر خونریزی وجود داشته باشد، باید کولونوسکوپی را در بیمارستان انجام داد. اگر در زمان انجام کولونوسکوپی، پولیپ در روده‌ی بزرگ دیده شود، بیرون آوردن پولیپ را نباید در مطب انجام داد و بیمار را باید برای انجام چنین کاری به بیمارستان منتقل کرد.

آشنایی با روش کار

کولونوسکوپی، دقیق‌ترین روشی است که با آن می‌توان سرطان روده‌ی بزرگ و به‌طورکلی مشکلات روده‌ی بزرگ را تشخیص داد. البته مهارت فردی را که این کار را انجام می‌دهد، نباید نادیده گرفت. تمیز بودن روده‌ی بزرگ بیمار، قبل از انجام کولونوسکوپی، مسئله بسیار مهمی محسوب می‌شود و در صورت تمیز نبودن روده‌ی بزرگ، احتمال اینکه در کولونوسکوپی خطا به وجود بیاید، وجود دارد.

البته به‌طورمعمول، این احتمال بسیار ضعیف است. برای انجام کولونوسکوپی، ابتدا با توجه به شرایط بیمار، او را بی‌هوش یا بی‌حس می‌کنند، سپس داخل روده‌ی بزرگ، از هوا پر می‌شود و کولونوسکوپ را وارد روده‌ی بزرگ می‌کنند. متخصص گوارش باید به این مسئله توجه داشته باشد که نباید برای دیدن داخل روده‌ی بزرگ فرد، فشار شدیدی به این قسمت از بدن وارد شود. پس از ورود کولونوسکوپ به داخل روده‌ی بزرگ، می‌توان داخل آن را روی صفحه نمایشگر دید.

نکته‌هایی که باید جدی گرفته شوند

انجام کولونوسکوپی برخلاف تصور همه، چندان دردناک نیست. بعد از انجام کولونوسکوپی به دلیل ورود هوا به روده‌ی بزرگ، ممکن است فرد دچار نفخ و کمی درد شود که این مسئله طبیعی محسوب می‌شود و معمولاً با راه رفتن بیمار از بین می‌رود. کولونوسکوپی معمولاً عوارض چندانی ندارد و درصورتی‌که فرد دچار درد شدید شکمی، اتساع و سفتی شکم، استفراغ، تب و خونریزی شدید شد، باید سریعاً به پزشک متخصص گوارش خود مراجعه کند تا مشکلات جدی برای او به وجود نیاید.

کولونوسکوپی را جدی بگیرید

امروزه سرطان به یکی از معضلات پیش روی افراد تبدیل شده است ولی خوشبختانه با پیشرفت علم، می‌توان جلوی ابتلای به آن را گرفت.

افرادی که می‌خواهند کولونوسکوپی انجام بدهند باید به این نکته توجه کنند که روده‌ی آن‌ها کاملاً تخلیه باشد و از ۲۴ ساعت قبل، مایعات شفاف استفاده کنند.

قبل از انجام کولونوسکوپی درصورتی‌که پزشک متخصص گوارش، داروی ملین تجویز کند، باید اقدام به مصرف آن کرد و نباید انجام این کار را نادیده گرفت.

افرادی که در خانواده آن‌ها سابقه سرطان به‌ویژه سرطان روده وجود دارد، نباید معاینات دوره‌ای را که پزشک برای آن‌ها در نظر می‌گیرد، به تعویق بیندازند.

چنانچه در مدفوع، خون ‌دیده شود یا مقعد دچار خونریزی شود، باید به متخصص گوارش مراجعه کرد و در صورت لزوم کولونوسکوپی انجام داد.

برخی از افراد تصور می‌کنند که انجام کولونوسکوپی می‌تواند باعث سوراخ شدن روده‌ی بزرگ شود، احتمال سوراخ شدن روده بسیار نادر است و نباید از ترس این مسئله، انجام کولونوسکوپی را به تعویق انداخت.

آن دسته از افرادی که به دلیل ترس از عفونت، اقدام به کولونوسکوپی نمی‌کنند باید بدانند که هیچ جای نگرانی‌ای وجود ندارد چون احتمال ابتلا به عفونت در اثر انجام کولونوسکوپی بسیار ضعیف است.

افرادی که می‌خواهند کولونوسکوپی انجام بدهند باید به این نکته توجه کنند که در صورت استفاده از داروهای مختلف، این موضوع را به پزشک خود گزارش بدهند.

کولونوسکوپی نباید توسط فردی که مهارت کافی را برای انجام این کار ندارد، انجام شود. کولونوسکوپی باید زیر نظر متخصص گوارش انجام شود.