نخستین ها در دفاع مقدس

اولین بانوی آزاده ، اولین وزیر دفاع ، اولین فرمانده لشگر شهید ، اولین شهید ارمنی ، اولین شهید روحانی و اولین شهید تفحص عبارتند از :

1) اولین بانوی آزاده

«فاطمه ناهیدی» که اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه بهشتی و دارای سه فرزند دختر است در مورد لحظه اسارت خود می ­گوید: «عراقی­ها تصور می­ کردند، یک مهره مهم از ارتش ایران را دستگیر کرده­ اند. برای این پیروزی با هلهله و شادی تیرهای هوایی شلیک می­ کردند. بعد از چند روز، سه خواهر دیگر نیز دستگیر شدند». 

بیستم مهرماه سال 1359 ساعت نه صبح، دختر پرستاری که فارغ‌التحصیل رشته مامایی بود، به همراه چهار تن از رزمندگان به اسارت دشمن درآمد. «فاطمه ناهیدی» ابتدا در جهادسازندگی و بعد از آن در کمیته امداد امام خمینی(ره) فعالیت داشت. با آغاز جنگ برای کمک و همیاری رزمندگان به خرمشهر رفت و به اسارت دشمن بعثی درآمد. چند روز بعد از اسارت او سه خانم ایرانی نیز اسیر شدند، ناهیدی در اردیبهشت ماه سال 1360 به همراه همراهانش دست به اعتصاب غذا زد، با این اعتصاب مسئولین عراق موافقت ‌کردند آنها برای خانواده‌هایشان از طریق صلیب سرخ نامه بنویسند،‌ اولین اسیر زن ایرانی در روز دوازدهم بهمن ماه سال 1362 به همراه 190 نفر دیگر آزاد شد.

2) دکتر مصطفی چمران، اولین وزیر دفاع و اولین فرمانده شهید ستاد جنگ های نامنظم

شهید مصطفی چمران که افتخار مجموعه­ ای از اولین­ ها در دفاع مقدس از قبیل اولین وزیر دفاع شهید، اولین فرمانده شهید ستاد جنگ­ های نامنظم را در کارنامه دارد، در حوزه دیگری نیز اولین است. او اولین نماینده شهید در دوران دفاع مقدس است، که نامش در کنار دیگر شهدای مجلس از قبیل شهید سید حسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی و 42 شهید نماینده دیگر مجلس شورای اسلامی می­ درخشد. هر چند که شهید چمران در حوزه­ های دیگر همچون دوران تحصیل نیز همیشه شاگرد ممتاز بود و اولین بودن در همه صحنه­ های زندگی با گوشت و خون و پوست او عجین شده بود.

رهبر معظم انقلاب در باره شخصیت شهید چمران فرمودند: « حق این شهید عزیز هم ایجاب می­ کند که چند کلمه‌اى درباره‌ى شهید چمران صحبت کنیم. اولاً این شهید یک دانشمند بود؛ یک فرد برجسته و بسیار خوش‌استعداد بود. خود ایشان براى من تعریف می­کرد که در آن دانشگاهى که در کشور ایالات متحده‌ى آمریکا مشغول درس­ هاى سطوح عالى بوده – آن­طور که به ذهنم هست ایشان یکى از دو نفرِ برترینِ آن دانشگاه و آن بخش و آن رشته محسوب می­ شده - تعریف می ­کرد برخورد اساتید را با خودش و پیشرفتش در کارهاى علمى را، یک دانشمند تمام‌عیار بود.  شهید چمران با پیروزی انقلاب اسلامی بعد از 21 سال هجرت، به وطن باز می­ گردد. همه تجربیات انقلابی و علمی خود را در خدمت انقلاب می­گذارد. 

آرام ولی فعالانه و قاطعانه به سازندگی می­پردازد و همه تلاش خود را صرف تربیت اولین گروه­ های پاسداران انقلاب در سعد آباد می­ کند. سپس در شغل معاونت نخست وزیری، روز و شب خود را به خطر می ­اندازد تا سریع­تر مسأله کردستان را فیصله دهد. او در قضیه فراموش ناشدنی « پاوه » قدرت ایمان و اراده آهنین و شجاعت و فداکاری خود را بر همگان ثابت می­کند.

دکتر مصطفی چمران بعد از این پیروزی بی­ نظیر و بازگشت به تهران از طرف بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی (ره)، به وزارت دفاع منصوب گردید. وی در پست جدید، برای تغییر و تحول ارتش، به یک سلسله برنامه ­های وسیع بنیادی دست زد که پاکسازی ارتش و پیاده کردن برنامه­ های اصلاحی از این قبیل است.

شهید چمران مبدع عملیات پارتیزانی در جنگ بود. در خصوص ستاد جنگ­ های نامنظم در قالب جنگ ­های پارتیزانی باید گفت: این ستاد با امکانات محدود در مقابله با دشمن با تجهیزات کامل می­ ایستاد و از یک روش خاصی مثل جنگ­ های کلاسیک استفاده نمی­ شد به طوری که از تاکتیک ­های مختلف استفاده می­ شد. شهید چمران مبدع این نوع جنگ در دفاع مقدس بود، گفته می­ شود او در مصر با جمال عبدالناصر و در لبنان با امام موسی صدر این کار را انجام داده بود.

3) اولین فرمانده لشکر شهید

حاج ابراهیم همت اولین فرمانده لشکر شهید از یگان­ های رزمی سپاه بود. او فرمانده لشکر 27 محمدرسول­ ا... (ص) بود.

وی روز دوازدهم فروردین ­ماه 1334 در شهرضا در خانواده­ای مستضعف و متدین به دنیا آمد. از هوش و استعداد فوق­ العاده­ ای برخوردار بود. او در سال 1352 مقطع دبیرستان را با موفقیت پشت سرگذاشت و پس از اخذ دیپلم با نمرات عالی در دانش سرای اصفهان ادامۀ تحصیل پرداخت و پس از دریافت مدرک تحصیلی به سربازی رفت. پس از دوران سربازی شغل معلمی را برگزید. در همان ایام با روحانیون متعهد و انقلابی ارتباط پیدا کرد و بر اثر مجالست با آنها با شخصیت حضرت امام (ره) آشنا شد. به دنبال این آشنایی و شناخت، سعی کرد تا در محیط مدرسه و کلاس درس، دانش آموزان را با معارف اسلامی و اندیشه­ های انقلابی حضرت امام (ره) و یارانش آشنا کند. 

پس از پیروزی انقلاب در تشکیل کمیتۀ انقلاب اسلامی و سپاه شهرضا نقش اساسی داشت. اواخر سال 1358 به خرمشهر، سپس به بندر چابهار و کنارک در استان سیستان و بلوچستان عزیمت کرد و به فعالیت گسترده فرهنگی پرداخت. در خردادماه 1359 به منطقۀ کردستان اعزام شد. سپاه پاسداران پاوه از مهر 1359 تا دی 1360 با فرماندهی مدبرانه او، 25 عملیات موفق در پاکسازی روستاها از وجود اشرار، آزادسازی ارتفاعات و درگیری با نیروی ارتش بعث داشته است. در زمستان 1360 او و سردار اسلام حاج احمد متوسلیان، به دستور فرماندهی کل سپاه، مأموریت یافتند ضمن اعزام به جبهۀ جنوب، تیپ محمد رسول ا... (ص) را تشکیل دهند.

در عملیات فتح ­المبین و بیت ­المقدس در سمت معاون تیپ تلاش تحسین برانگیزی داشت. در سال 1361 به جنوب لبنان رفت و بعد از دو ماه دوباره به میهن اسلامی بازگشت. با شروع عملیات رمضان در 23 تیرماه 1361 در منطقۀ شرق بصره، فرماندهی تیپ 27 حضرت رسول را برعهده گرفت و بعدها با ارتقای این یگان به لشکر، تا زمان شهادتش در سمت فرماندهی انجام وظیفه نمود. شهید همت در شانزدهم اسفندماه 1362 در جزیرۀ جنوبی مجنون به آرزوی دیرینۀ خود که همانا شهادت بود، رسید.

4) اولین شهید ارمنی

- شهید زوریک مرادی مسیحی (مرادیان) اولین شهید نظامی ارمنی در دوران هشت سال دفاع مقدس است. وی تنها فرزند پسر خانواده بود و در هفتم تیرماه 1339 در تهران چشم به جهان گشود. در سال­ های تحصیلی دوران ابتدایی در دبستان «ساهاکیان» با اینکه به اتفاق والدین و چهار خواهر خویش در یک اتاق زندگی می­کرد ولی همیشه شاگرد اول بود. تحصیلات دوره راهنمایی و متوسطه را در دبیرستان ارامنه «کوشش داوتیان» ادامه داد اما در عین ناباوری خویشاوندان و دوستان و با وجود قبولی در امتحانات اعزام به خارج، این جوان با استعداد سال آخر دبیرستان را ناتمام گذارد و داوطلبانه چند ماه پیش از شروع جنگ تحمیلی به خدمات سربازی رفت.

پس از طی سه ماه دوره آموزشی در «شاهرود» به لشکر 64 ارومیه منتقل گردید. سرانجام بعد از هشت ماه خدمت بر اثر اصابت ترکش خمپاره و مجروحیت شدید در تاریخ 19 مهرماه 1359 در جبهه پیرانشهر، تقریباً نوزده روز بعد از شروع جنگ تحمیلی به خیل شهادت پیوست. پیکر اولین شهید نظامی ارمنی«زوریک مردایان» در 24 مهرماه 1359 در گورستان ارامنه در جاده خراسان به خاک سپرده شد.

5) اولین روحانی شهید

- حجت الاسلام محمدحسن قنوتی (شریف) اولین روحانی شهید دفاع مقدس با پیروزی انقلاب از زندان آزاد شد و با شروع جنگ تحمیلی روانه جبهه­ های جنوب شد و گروه ا... اکبر را تشکیل داد.

در تاریخ 24 مهر ماه 1359 دستور پیشروی یگان­ های دشمن به سوی خرمشهر صادر شد. خیابان چهل متری این شهر، به ­عنوان خیابان مرکزی، شاخص تقسیم نیروها و محورها قرار گرفت. با گذشت ساعاتی از روز، در حالی مدافعان اندک شهر به مقابله مشغول بودند یگانی از نیروهای دشمن با راهنمایی ستون پنجم، خود را به خیابان چهل متری رساند و با استقرار تیربار در چند نقطه و موضع ­گیری تک تیراندازان در ساختمان­ های مسلط بر خیابان، محور مرکزی و اصلی­ترین راه پشتیبانی و رفت و آمد نیروهای مدافع را بست.

دشمن، ماشین حامل شهید شریف قنوتی را در این خیابان هدف قرار داد. پس از اصابت هشت گلوله به بدن این روحانی مبارز، خودرو، بر اثر اثابت گلولۀ آرپی جی هفت، واژگون شد. دشمن که از همان ابتدا در پی دستگیری و شهادت شهید شریف قنوتی بود، پیکر مجروح او را اسیر کرد و با سر نیزه کلاشینکف، به شقیقه او ضربه زد و او را به شهادت رساند.

6)  اولین شهید تفحص

با پایان یافتن دفاع مقدس جست وجوی برای مشخص شدن تکلیف مفقودان و پیکرهای پاک شهدا یکی از مهم ترین دغدغه­ های مسئولان کشور و فرماندهان جنگ بود. با تلاش یادگاران دوران دفاع مقدس، این­کار مهم ازسال 1367 آغاز و تا آخرین روزهای سال 1369 به صورت پراکنده ادامه یافت. اما با تشکیل کمیتۀ جست وجوی شهدا و مفقودان، اولین عملیات رسمی تفحص پیکرهای پاک شهدا در پنجم فروردین ماه سال1370، در منطقۀ پنجوین (منطقۀ عملیاتی والفجر4) در ارتفاعات کانی مانگاه آغاز شد.

کمیتۀ جست و جوی مفقودین بر اساس مصوبه شورای امنیت ملی شهریور ماه سال 1370 تشکیل شد و هدف آن ردیابی پیکر مطهر شهداء در مناطق عملیاتی و مشخص شدن وضعیت نهایی مفقودان بود.

تورقی درکتاب اولین­ های دفاع مقدس نوشته محمد خامه یار به نام "شهید یحیی عبدالمحمدی"فرزند محمد برمی­خوری که نام او به عنوان اولین شهید تفحص ثبت شده است.

عبدالمحمدی 25 اسفند ماه سال 1369 در منطقۀ حاج عمران واقع در ارتفاعات پیرانشهر، در حین انجام وظیفه براثر انفجار مین، شربت شهادت نوشید و پرکشید و رفت و این رفتن نه رفتنی است که هنرمند شهید سید مرتضی آوینی می­گفت: پندار ما این است که ما مانده ­ایم و شهدا رفته اند. اما حقیقت آن است که زمان ما را با خود برده است و شهدا مانده­ اند.