شنا در آب سرد: واقعاً مفید یا فقط یک مد زودگذر؟
مدتی است که شنا در آب سرد، گرفتن دوش‌های یخی و نشستن در وان‌های پر از یخ به یکی از محبوب‌ترین روش‌های بهبود سلامتی تبدیل شده است. از ورزشکاران حرفه‌ای گرفته تا افراد عادی که به دنبال سبک زندگی سالم‌تر هستند، بسیاری معتقدند که این روش می‌تواند استرس را کاهش دهد، انرژی را افزایش دهد و حتی سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. اما آیا این ادعاها پایه و اساس علمی دارند یا فقط نتیجه تبلیغات رسانه‌ای هستند؟
گروهی از پژوهشگران دانشگاه استرالیا جنوبی (University of South Australia – UniSA) یکی از جامع‌ترین تحلیل‌های علمی را در این زمینه انجام داده‌اند. هدف آنها این بود که بفهمند شنا در آب سرد یا گرفتن دوش‌های یخی تا چه حد می‌تواند به بهبود سلامت جسم و ذهن کمک کند. این پژوهش داده‌های هزاران شرکت‌کننده را بررسی کرده و نتایج آن می‌تواند بسیاری از باورهای رایج درباره این روش را تأیید یا رد کند.
پژوهشی گسترده روی هزاران نفر در نقاط مختلف جهان
در این تحقیق، پژوهشگران داده‌های ۱۱ مطالعه علمی را که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ انجام شده بودند، بررسی کردند. مجموعاً ۳۱۷۷ فرد بزرگسال سالم در این پژوهش شرکت داشتند که در کشورهای مختلفی از جمله استرالیا، لیتوانی، هلند، سوئیس، ژاپن، آمریکا و فنلاند زندگی می‌کردند. ۱۰ پژوهش بر روی تأثیر نشستن در آب سرد یا شنا در آب‌های یخی انجام شده بود و یکی از آنها تأثیر دوش‌های سرد را بررسی کرده بود. دمای آب در این مطالعات بین ۷ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد متغیر بود و مدت‌زمانی که افراد در آب سرد قرار می‌گرفتند، از ۳۰ ثانیه تا ۲ ساعت متفاوت بود. پژوهشگران می‌خواستند بدانند که آیا شنا در آب سرد بر روی خواب، استرس ، خستگی، انرژی، سلامت پوست، ایمنی بدن، التهاب، سلامت روان، افسردگی، اضطراب، تمرکز و هوشیاری تأثیر دارد یا خیر.
کاهش استرس بعد از شنا در آب سرد، اما فقط برای چند ساعت
یکی از یافته‌های کلیدی این تحقیق این بود که شنا در آب سرد می‌تواند استرس را کاهش دهد، اما این اثر موقتی است و فقط تا حدود ۱۲ ساعت دوام دارد. به این معنا که اگر فردی صبح زود در آب سرد شنا کند یا دوش یخی بگیرد، ممکن است تا عصر احساس آرامش بیشتری داشته باشد، اما روز بعد دوباره سطح استرس او به حالت اولیه بازمی‌گردد. همچنین، پژوهش نشان داد که افرادی که به مدت ۳۰ روز دوش‌های ۳۰، ۶۰ یا ۹۰ ثانیه‌ای می‌گرفتند، پس از پایان دوره، افزایش جزئی در کیفیت زندگی خود گزارش کردند. اما نکته قابل‌توجه این بود که سه ماه پس از قطع دوش‌های سرد، این اثرات از بین رفتند و تفاوت محسوسی بین این افراد و کسانی که دوش سرد نمی‌گرفتند، وجود نداشت.
آیا دوش سرد می‌تواند احتمال بیمار شدن را کاهش دهد؟
یکی از یافته‌های جالب این پژوهش این بود که گرفتن دوش‌های سرد به‌طور منظم می‌تواند احتمال غیبت از محل کار یا مدرسه به دلیل بیماری را کاهش دهد. یکی از مطالعات نشان داد که افرادی که به‌صورت روزانه دوش آب سرد می‌گیرند، ۲۹ درصد کمتر از دیگران دچار بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا می‌شوند. این یافته نشان می‌دهد که احتمالاً شنا در آب سرد یا دوش‌های یخی می‌توانند تا حدی مقاومت بدن را در برابر برخی بیماری‌ها افزایش دهند. با این حال، پژوهشگران تأکید کردند که هیچ مدرک قاطعی مبنی بر اینکه آب سرد می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند، وجود ندارد. در واقع، این یافته تنها نشان می‌دهد که احتمال بیمار شدن افراد کاهش می‌یابد، اما مشخص نیست که آیا این موضوع به دلیل افزایش واقعی قدرت ایمنی بدن است یا به دلایل دیگری مانند بهبود گردش خون یا کاهش التهاب مزمن.
آیا شنا در آب سرد باعث بهبود خواب می‌شود؟
در این تحقیق، برخی از داده‌ها نشان دادند که شنا در آب سرد ممکن است باعث بهبود کیفیت خواب شود، اما این یافته فقط در مردان مشاهده شد و پژوهشگران تأکید کردند که هنوز مشخص نیست که آیا این تأثیر در زنان نیز وجود دارد یا خیر. در برخی از مطالعات، مردانی که به‌صورت منظم در آب سرد شنا می‌کردند یا دوش‌های یخی می‌گرفتند، مدت‌زمان بیشتری خواب عمیق (Deep Sleep) را تجربه کردند و صبح‌ها احساس سرحال‌تری داشتند. اما با توجه به اینکه این تحقیق فقط روی مردان انجام شده بود، نمی‌توان نتیجه گرفت که این اثر برای همه افراد یکسان است. برای تأیید این یافته، نیاز به مطالعات جامع‌تری با نمونه‌های بزرگ‌تر و متنوع‌تر از نظر جنسیت و شرایط فیزیکی افراد است.
افزایش التهاب پس از قرار گرفتن در آب سرد: آیا این خطرناک است؟
یکی از نتایج غیرمنتظره این پژوهش، افزایش قابل‌توجه نشانگرهای التهابی (Inflammatory Markers) بلافاصله پس از قرار گرفتن در آب سرد بود. در واقع، پژوهش نشان داد که یک ساعت پس از شنا در آب سرد، سطح التهاب بدن به‌شدت افزایش پیدا می‌کند. در نگاه اول، این یافته ممکن است متناقض به نظر برسد، زیرا ورزشکاران معمولاً از حمام یخی برای کاهش التهاب و درد عضلانی استفاده می‌کنند. اما پژوهشگران توضیح دادند که این افزایش التهاب یک واکنش طبیعی بدن به سرما است و مشابه واکنشی است که بدن هنگام ورزش نشان می‌دهد. این یعنی سرمای شدید ابتدا باعث التهاب می‌شود، اما در طول زمان می‌تواند بدن را مقاوم‌تر کند. با این حال، پژوهشگران هشدار دادند که افرادی که مشکلات التهابی یا بیماری‌های زمینه‌ای دارند، باید با احتیاط بیشتری از این روش استفاده کنند، زیرا افزایش ناگهانی التهاب می‌تواند برای برخی افراد مضر باشد.
آیا شنا در آب سرد برای همه مفید است؟ پژوهش‌های بیشتری نیاز است
اگرچه این پژوهش نشان داد که شنا در آب سرد می‌تواند برخی اثرات مثبت، مانند کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب در مردان داشته باشد، اما بیشتر این اثرات کوتاه‌مدت بودند. همچنین، بسیاری از ادعاهای مطرح‌شده درباره فواید این روش، از جمله تقویت سیستم ایمنی و افزایش سطح انرژی، هنوز شواهد علمی کافی ندارند. پژوهشگران تأکید کردند که برای درک بهتر اثرات این روش، نیاز به تحقیقات بیشتری است. به‌ویژه باید بررسی شود که کدام دما، چه مدت‌زمانی و چه تعداد دفعات در هفته برای بدن مناسب است. در حال حاضر، آنچه مشخص است این است که شنا در آب سرد یا دوش‌های یخی می‌توانند تجربه‌ای لذت‌بخش باشند، اما نباید آنها را به‌عنوان راهکاری معجزه‌آسا برای سلامتی در نظر گرفت.
