پیشکسوتی که خود را خاک پای مردم می داند

 مراسم یادبود هنرمندان درگذشته ۱۳۹۵ با عنوان «آئین چراغ خاموشی نیست» با حضور جمشید مشایخی، محمد سریر، عبدالحسین مختاباد، محمود صلاحی، مجید رجبی معمار، علی مرادخانی، سیدمحمود دعایی و جمع کثیری از هنرمندان در عرصه‌های مختلف هنری و هم چنین خانواده هنرمندان درگذشته ۱۳۹۵ از سوی خانه هنرمندان ایران با همکاری شهرداری تهران چهارشنبه ۱۸ اسفندماه در تالار ایوان شمس برگزار شد.

در ابتدای این مراسم مجید رجبی معمار - مدیرعامل خانه هنرمندان ایران - با اشاره به برگزاری مراسم یادبود  هنرمندان درگذشته در پایان هر سال گفت: این یک سنت است که در روزهای پایانی سال، مراسمی برای تجلیل و تکریم هنرمندانی که از میان ما رفتند برگزار می‌کنیم. در سال ۹۵، ۱۰۵ هنرمند در رشته‌های مختلف به دیار باقی شتافتند که از میان آن‌ها ۲۴ نفر در شهرستان‌ها ساکن بودند و ۷۶ نفر نیز از هنرمندان تهرانی بودند. همچنین از میان این افراد، ۱۷ هنرمند در حوزه ادبیات، ۱۳ هنرمند در رشته‌های تجسمی، ۸ هنرمند تئاتر، ۵ هنرمند رادیو و  تلویزیون، ۲۴ هنرمند از رشته‌های مختلف سینمایی، ۲ هنرمند معماری و ۳۱ نفر هنرمندان رشته‌های مختلف موسیقی هستند که از میان ما پرکشیدند.

او افزود: همه می‌دانیم دیر یا زود نوبت ما هم خواهد شد، اما امیدوارم تا هستیم سرحال و سرپا باشیم و با عزت و آبرو از این دنیا برویم. از همان ابتدای سال هر هنرمندی که درمی‌گذرد بیوگرافی‌شان را آماده می‌کنیم. برخی از این افراد از خانه هنرمندان تشییع می‌شوند و برخی از تالار وحدت. تشکر می‌کنم از خانواده‌های هنرمندان که به ما کمک کردند و اطلاعات و عکس‌هایی را در اختیار ما قرار دادند.

در ادامه این مراسم با حضور مجید رجبی معمار، جمشید مشایخی، محمد سریر، ایرج راد، سیف‌الله صمدیان، یدالله کابلی و اصغر همت از کتاب هنرمندان درگذشته در سال ۹۵ رونمایی شد.

در ادامه متن پیام محمدباقر قالیباف - شهردار تهران - از سوی علیرضا غفاری برای حاضران قرائت شد.

سپس محمد سریر - رییس شورای عالی خانه هنرمندان ایران - در سخنانی گفت: یاد و خاطره عزیزانی را گرامی  می‌داریم که آثارشان در تمام فصول برای ما تازگی دارد و شاگردان آن‌ها ادامه راه خلاقیت این هنرمندان هستند. آن‌ها در خاطره ما زنده و جاودان مانده‌اند و در دل همه ما جای دارند.

او ادامه داد: این هنرمندان که از رشته‌های مختلف هستند آثارشان برای نسل‌های بعدی باقی مانده و اعتبار ملی برای همه مردمان هستند. متاسفم که این همه هنرمند از بین ما رفته‌اند چراکه این‌ها میراث فرهنگی ما هستند. صدای تار فرهنگ شریف، آثار عباس کیارستمی، کویر پرویز کلانتری و بازی درخشان داوود رشیدی در حافظه تاریخی ما نقش بسته و فراموش نخواهیم کرد که آن‌ها ثروت مهمی را برای ما گذاشتند.

سریر در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به تاثیرگذاری هنرمندان درگذشته در جامعه گفت: آثار هنری که از این هنرمندان بر جای مانده و شاگردانی که گذاشتند، ادامه پژواک آن‌ها هستند و حضورشان اثرات موثری را در نسل بعدی گذاشته است. در طول سال هم باید مرور کنیم چرا که الگوهایی هستند که می‌توانند.

در بخش دیگری از این مراسم ایرج راد - بازیگر تئاتر و سینما - با اشاره به اهمیت برگزاری این مراسم گفت: یاد  هنرمندانی که راهگشای آینده بودند و هنر آفریدند و خلق کردند، گرامی است. آثاری که همواره در جسم و جان مردم جان گرفتند. هنرمندان چون شمع سوختند و دم بر نیاوردند به خاطر آنکه بتوانند روشنی ببخشند.

او ادامه داد: هر هنرمندی را که از دست می‌دهیم نتیجه سال‌ها تجربه، اندوخته و خلق و خلاقیت را از دست می‌دهیم و تنها امید ما این است که شاگردان‌شان ادامه‌دهنده راه آن بزرگان باشند. اگرچه آثار هنرمندان همواره باقی و به یادگار خواهد ماند و در دل دیگرانی که آن‌ها را ندیده‌اند باقی می‌ماند، اما از دست دادن هر کدام‌شان گنجینه‌ای است که ما از دست می‌دهیم.

راد با اشاره به هنرمندان درگذشته در سال ۹۵ گفت: در سال ۹۵، ۱۰۵ هنرمند را از دست دادیم و این باعث تاسف است. هنرمندان تنها متعلق به خانواده خودشان نیستند متعلق به جامعه‌ای هستند که در آن زندگی کردند و آثاری را بوجود آوردند بنابراین همه ما از خانواده تک تک هنرمندانی هستیم که از میان ما رفتند و همواره دوست‌شان خواهیم داشت و همواره به یادشان خواهیم بود و خدمات آن‌ها را تقدیر می‌کنیم و ارزش می‌دهیم.

در ادامه این مراسم کلیپی از حادثه پلاسکو پخش شد و سپس محمود صلاحی - رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران - گفت: هنرمندان با هنرشان هویت و تاریخ و هر آنچه را که پیشینیان برای ما به یادگار گذاشتند به  نسل ما انتقال دادند. هویت و تاریخ چند هزار ساله ما مملو از جلوه‌های هنری است و چه بسا که ملت‌های شرق و غرب و دور و نزدیک از هنر ما استفاده‌های زیادی کردند. نمی‌توان تاریخ ایران را در یک سخنرانی یا حتی صدها سخنرانی و صدها کتاب و کتیبه نوشت، اما آنچه به دست شما در هنر تئاتر، موسیقی، سینما، تجسمی و... آفریده شده مانا و ماندگار شد.

صلاحی افزود: امروز هیچ هنرمندی نه در دنیا و نه در ایران و نه در تاریخ ما نمرده است و نمی‌میرد. امروز حافظ از دوران خودش زنده‌تر است. حافظ امروز مانند شکسپیر در دنیا زنده است. همه هنرمندانی که در هر جای دنیا به کشورشان خدمت کردند زنده هستند.

معاون فرهنگی هنری شهرداری تهران گفت: آتش‌نشانان هم زنده هستند. هنر آن‌ها این است که در یک مدت کوتاه مردم را نجات دهند و هنر هنرمند این است که در ۷۰، ۸۰ سال تلاش می‌کند تا تاریخ سرزمینش را به نسل‌های بعد منتقل کند.

صلاحی با بیان یک توصیه برای جوانان گفت: بسیار خوب است که جوان ما هنرمندان دنیا را بشناسد. بد این است که هنرمند خودمان را نشناسیم. خیلی خوب است که تاریخ دنیا را بدانیم چراکه اگر ندانیم نمی‌توانیم تاریخ خودمان را بشناسیم، اما بد این است که تاریخ خودمان را نشناسیم.

در ادامه عبدالحسین مختاباد - عضو شورای اسلامی شهر تهران - هنرمندان را ثروت یک جامعه دانست و گفت: در این  جمع یک احساس دوگانه به وجود می‌آید. ما از مجموعه ثروت‌های هنری را که می‌تواند هر کدام از آن‌ها برای یک کشور یک ذخیره فرهنگی‌ باشند در طول سال از دست دادیم.

او ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در کشورهایی با تاریخ عمیق مانند کشور ما وجود دارد، فراوانی اندیشمندان و هنرمندان است که غروری را ایجاد می‌کند و باعث می‌شود از آن‌ها غفلت کنیم. این هنرمندان یک فرهنگ و یک اندیشه برای بشریت هستند. نباید آن‌ها را در زمان حیات‌شان فراموش کنیم و بگذاریم در طول حیاتشان در غربت و تنهایی و با حجمی از آثارشان غبطه بخورند و بعد از درگذشت‌شان با یک بزرگداشت آن‌ها را یاد کنیم.

عضو شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه اگر استعاره، تخیل و بلندپروازی‌ها را از هنر بگیریم دیگر چیزی از هنر نمی‌ماند، گفت: ما امروز در یک چیز مشترک هستیم، امروز زمین عزیز ما در گرد و خاک و خشکسالی از بین می‌رود، بنابراین ما هنرمندان باید دست به دست هم دهیم تا به مردم بگوییم کمتر مصرف کنند و کمتر زباله تولید کنند.

مختاباد در بخش پایانی صحبت های خود با اشاره به اهمیت هنر کاربردی گفت: هنر کاربردی در همه جای دنیا وجود دارد. متاسفانه پس از پایان تعطیلات عید، شمال کشور سطل زباله است. زمین عزیز را نجات دهیم. همه ما دست به دست هم دهیم و مادرمان، زمین را نجات دهیم.

در ادامه این مراسم جمشید مشایخی – بازیگر پیشکسوت - در سخنانی کوتاه با بیان اینکه ما خاک پای شما هستیم  و خواهیم ماند؛ گفت: ما یاد گرفتیم خاک پای ملت ایران باشیم. این را همه هنرمندان آموخته‌اند و من از آن‌ها یاد گرفتم.

در بخش دیگری از این مراسم سیدمحمدهادی ایازی - معاون اجتماعی وزارت بهداشت - هم در سخنانی گفت:  فقدان هرکدام از این هنرمندان به واقع به جامعه هنری آسیب جدی را وارد کرده است. ما هنرمندان بزرگی را از دست دادیم که برخی از آن‌ها چهره‌های بین‌المللی هنر ایران بودند که در مراسم اسکار نیز از آن‌ها یاد شد.

در ادامه کامران ملکی - عضو هیات مدیره خانه سینما - گفت: جهان در گذر است و ما هم در این جهان پر رمز و راز  در گذریم. در این جهان درگذر تذکره هیچ کسی ماندگاری ندارد و عمر خانه‌ها از عمر صاحبخانه‌ها بیشتر است.

او ادامه داد: ما در خانه سینما هر زمانی که با هنرمندی وداع می‌کنیم از آثارش صحبت می‌کنیم و بیوگرافی آن‌ها را می‌بینیم و من هر بار می‌لرزم چرا که می‌بینم در کنار چه هنرمندانی زندگی می‌کردیم. شاید قدرشان را نمی‌دانستیم. ما فقط با پیکر هر کدام از هنرمندانی که از بین ما می‌روند خداخافظی نمی‌کنیم، بلکه با حجم وسیعی از هنر، فرهنگ، معرفت و انسانیت وداع می‌کنیم. این حجم‌ها از روی کره خاکی کم می‌شود و به آسانی جای آن‌ها پر نمی‌شود.

ملکی همچنین گفت: این آدم‌ها را از دست می‌دهیم و حواس‌مان نیست در کنار آدم‌هایی زندگی می‌کنیم که هر کدام از آن‌ها همین بیوگرافی را دارند. از کنارشان می‌گذریم و بعد در فقدان‌شان اشک می‌ریزیم. شاید پیام این درگذشتگان این است که قدر همدیگر را بدانیم و با مروت و مهربانی در کنار هم زندگی کنیم.

یدالله کابلی – هنرمند خوشنویس - نیز در این مراسم گفت: هنرمندان منشور چندوجهی هستند که هر وجه‌شان  دنیایی از زیبایی خلاقیت و مهر هستند که تا بعد از مرگشان باقی می‌مانند.

او ادامه داد: اینها کسانی هستند که عمرشان ارتفاع دارد. عمر ما یک طول دارد که سن و سال ماست و عرضی دارد که کارهایی است که انجام داده‌ایم، اما آنجا که عمر ما ترکیبی از کمال و تعالی هنر است ارتفاع عمر ماست و هنرمندان عمرشان ارتفاع دارد. هنرمندان بزرگ ما نشانه‌های تربیت و آگاهی‌بخشی را برای جوانان ما دارند.

علی مرادخانی - معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - نیز در این مراسم گفت: حوزه هنر بسیار تاثیرگذار است و وظیفه ما تکریم بزرگان این حوزه است که اگر انجام دادیم وظیفه بوده و اگر نتوانستیم قصوری انجام شده و معتقدم باید از هنرمندانی که امشب چهره‌شان رو در روی ماست آنگونه که شایسته است تقدیر و تجلیل کنیم. خدمت به اهالی هنر جای دوری نمی‌رود و خدا بر آن نظر دارد.

او ادامه داد: هنرمندان نتیجه و ماحصل یک عمر فعالیت هستند عزت و احترام به هنرمندان عزت و احترام به خودمان است.

در ادامه این مراسم بخشی از فیلم «هفتاد و شش دقیقه و پانزده ثانیه» اثر سیف‌الله صمدیان درباره زندگی زنده‌یاد  عباس کیارستمی برای حاضران به نمایش درآمد.

سپس صمدیان با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد این هنرمندان تکرارپذیر نیستند، گفت: درباره کیارستمی باید بگویم اگر صدها سال بگذرد فکر نمی‌کنم هم‌عصر چون اویی باشیم. همه ما نمایندگان ملتی هستیم که به نوعی به کیارستمی بدهکاریم. او برای تک تک ما در جهانی که پر از نانجیبی‌های فرهنگی و خبری است یک تنه آبرو خرید.

او ادامه داد: ویژگی اصلی کیارستمی خود بودن او بود، چیزی که امروز خیلی کمرنگ است. او ساز خود را می‌زد و مانند بسیاری از هنرمندان امروز به ساز کسی نبود. کیارستمی آبرودار بزرگ واژه کار بود. او کارگر بالفطره طبیعت بود و در ۲۴ ساعت ۲۰ ساعت کار می‌کرد.

صمدیان با اشاره به فیلم مستندی که برای کیارستمی ساخته است؛ گفت: وقتی این فیلم در جشنواره ونیز پخش شد خیلی از هم‌عصری‌های او برخود بالیدند و در ایران نیز خیلی‌ها آمدند و گفتند امیدواریم کیارستمی ما را حلال کند چرا که در این فیلم با چهره واقعی عباس کیارستمی آشنا شدند.

در ادامه این مراسم کلیپی از مراسم تشییع پیکر داوود رشیدی پحش شد و لیلی رشیدی و احترام برومند (دختر و همسر این هنرمند) روی صحنه آمدند.

سپس احترام برومند در سخنانی کوتاه گفت: باید جنبه‌های مثبت را درنظر گرفت. در طول بیماری داود با همراهی  دوستان ما تنها نماندیم و درگذشت او نیز با یک تشریفات زیبا انجام شد و پس از آن نیز به ما بسیار محبت کردند و نگذاشتند ما تنها بمانیم.

جمال‌الدین اکرمی - هنرمند نقاش - نیز طی سخنانی درباره پرویز کلانتری گفت: انسانی مهربان و فروتن بود که در  آینه خود را نمی‌دید بلکه تصویر دیگران را می‌دید. او فوق‌العاده باهوش بود و همان‌طور که در نقاشی دو عنصر ایرانی را با هم ترکیب کرد، در نویسندگی نیز به خوبی این کار را با واژه و خیال انجام می‌داد و می‌گفت با کلاژ در نقاشی آشنا شدم و آن را در نویسندگی استفاده کردم. او نویسنده بسیار بزرگی بود که هیچ وقت کشف نشد. کلانتری تشنه شناخت هنرمندان بود تا آن‌ها را به تصویر بکشد.

فرهاد آییش - بازیگر - نیز طی سخنانی کوتاه گفت: امشب برای من مانند یک سفر بود. ما جمع شدیم که به این  افراد احترام بگذاریم. آن‌ها در طول زندگی‌شان با هنرشان عصاره زندگی را لمس کردند و کاری کردند که دیگران نیز از نگاه آن‌ها زندگی را لمس کنند.

در بخش دیگری از این مراسم رویا تیموریان درباره نیما طباطبایی کارگردان «من ناصر حجازی هستم» گفت: من  خاله نیما طباطبایی هستم. او عاشق سینما و باسواد بود و مطالعات زیادی داشت، اما نشد که پیش ما بماند.

او با بیان اینکه در میان از دست رفتگان رکن‌الدین خسروی را نیز از دست دادیم، گفت: متاسفانه جوان‌ها و حتی یک نسل قبل از ما وقتی اسم رکن‌الدین خسروی می‌آید می‌پرسند او کیست و این برای یک جامعه فرهنگی فاجعه است که بزرگان خود را نشناسد.

تیموریان ادامه داد: خسروی یکی از بنیانگذاران تئاتر دانشجویی و تجربی در ایران هستند. ما هیچ وقت برای احترام به حیطه فرهنگی‌مان اقدامی نکردیم یا اگر انجام دادیم بسیار ضعیف است. اگر از همه این هنرمندان در زمان حیات‌شان حمایت می‌شد شاید خیلی دیرتر آن‌ها را از دست می‌دادیم.

این بازیگر افزود: معتقدم کار گروهی بزرگی باید انجام شود و از بیوگرافی، پیشینه و همه کارهایی که هنرمندان در زمان حیات‌شان انجام دادند تهیه شود تا نسل بعدی بداند ما چه کرده‌ایم. این کار با چهار تا مصاحبه و یک کتاب انجام شدنی نیست چرا که نسل ما حوصله کتاب را ندارد.

تیموریان همچنین تاکید کرد: ما به یک فضای اینترنتی احتیاج داریم تا دو نسل بعد ما مرحوم سمندریان را بشناسد. بسیاری از جوانانی که امروز کار می‌کنند به دلیل اینکه اطلاعی از این پیشینه ندارند تصور می‌کنند خودشان اولین کسانی هستند که دارند کار می‌کنند، در حالی که قبل از آن‌ها انجام شده است و تقاضای من این است که بانکی از اطلاعات هنرمندان جمع‌آوری شود.

او افزود: تا زنده هستیم به یکدیگر احترام بگذاریم، چرا که بعد از مرگ‌مان قطعا کسانی هستند که ما را به نیکی یاد کنند، اما در زمان حیات به هم مهر بورزیم. هنرمندان در همه دنیا جوهره روح یک جامعه برای شادابی و آگاهی هستند پس اهمیت دارند. من بازهم تاکید می‌کنم بانک اطلاعاتی را ایجاد کنیم که نسل‌های بعد از ما هنرمندان‌شان را بشناسند.

در ادامه این مراسم علی جوهرچی - فرزند مرحوم حسن جوهرچی - گفت: در خانواده ما عزیز نزدیک را از دست  نداده بودیم و این اولین بار که این حس را تجربه می‌کنم و فهمیدم که چه بخواهیم و چه نخواهیم باید یک روز برویم و یک جمله‌ای در ذهنم تکرار می‌شود که تا فرصت داریم درست زندگی کنیم.

در بخش پایانی مراسم نیز حجت اشرف‌زاده روی صحنه آمد و قبل از اجرا از مردم خواست تا برای سلامتی خسرو آواز ایران محمدرضا شجریان دست بزنند.