ابوبکر بغدادی به سرنوشت بن لادن دچار شد؟

روزنامه فرامنطقه‌ای رای الیوم در سرمقاله خود نوشت، اطلاعات منتشر شده درباره مرگ ابوبکر بغدادی مساله کشته شدن ابومصعب الزرقاوی در بعقوبه در سال ۲۰۰۶ و اسامه بن لادن، رهبر القاعده در افغانستان در سال ۲۰۰۱ را تداعی کرد.

ارتش روسیه در ۱۶ ژوئن گذشته اعلام کرد که ابوبکر بغدادی در حمله جنگنده‌های روسی به محل نشست سرکرده‌های داعش در نزدیکی شهر رقه کشته شد اما فرماندهی ائتلاف بین‌المللی تحت امر آمریکا این گزارش‌ها را تایید نکرد. اما رامی عبدالرحمان، مدیر دیده بان حقوق بشر سوریه اظهار کرد که او کشته شده است. محتوای سند محرمانه داعش که توسط ارتش عراق در هنگام یورش به یکی از مقرهای داعش در موصل یافت شد واقعیت امر را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

تحلیل‌گران معتقدند، به رغم اطلاعاتی که درباره مرگ بغدادی وجود دارد اما اساسا نمی‌توان به سند کشف شده از داخل موصل اکتفا کرد و این بر پیچیدگی موضوع می‌افزاید.

بغدادی روزی آرزو داشت بازیکن فوتبال یا وکیل شود در حالی که فردی خجالتی بود که اعتماد به  نفس نداشت اما آتشفشان‌های داخل خود را به حد انفجار رساند و فصل‌های مصیبت‌بار داعش را رقم زد که مملو از خونریزی، وحشی‌گری و خشونت است. او  قبل از اینکه ابوبکر بغدادی باشد ابراهیم عواد البدری خوانده می‌شد که احتمالا در سال ۱۹۷۱ در سامرا متولد شده باشد. در سال ۲۰۰۳ وقتی ارتش آمریکا وارد بغداد شد بغدادی در قالب گروه "جیش اهل سنه و جماعه" که در تاسیس آن مشارکت داشت علیه آمریکایی‌ها وارد جنگ شد. او فارغ التحصیل دانشگاه بغداد در سال ۱۹۹۶ در مقطع لیسانس و فوق‌لیسانس از دانشگاه صدام در سال ۱۹۹۹ و نیز دکترا از همان دانشگاه بود که مدتی نیز در دانشگاه تکریت به عنوان استاد دانشگاه خدمت کرد. بغدادی در فوریه ۲۰۰۴ بازداشت شد و به زندان بوکا در جنوب عراق منتقل و در آنجا نشانه‌های افراط‌گرایی وی پدیدار شد. او توانمندی‌های رهبری و استعداد خود را نشان داد و برخی روایت‌ها حاکی است، او بعد از آزادی از زندان در حالی که بزرگترین سازنده بمب و طراح آنها بود توانست افراد زیادی را دور خود جمع کند.

ابوبکر بغدادی برخلاف اسامه بن لادن، رهبر کشته شده القاعده به ندرت در رسانه‌ها ظاهر می‌شد و فقط یک بار صدا و تصویرش دیده شد و آن هنگامی بود که سه سال پیش از مسجد بزرگ النوری در موصل از شکل‌گیری "خلافت" خبر داد و آخرین فایل صوتی منسوب به وی نیز که توسط پایگاه‌های وابسته به داعش منتشر شد مربوط به ماه نوامبر گذشته بود که همزمان با آغاز حمله نیروهای عراقی به موصل منتشر شد و وی در این فایل از نیروهای داعش خواسته بود "تا بایستند و تا "شهادت" جهاد کنند".

پس از اینکه نیروهای عراقی شهر موصل را کاملا تحت کنترل خود درآورند و حیدر العبادی نخست وزیر عراق خبر پیروزی بزرگ و آزادسازی این شهر را رسما اعلام کرد؛ خبر کشته شدن ابوبکر بغدادی اهمیت خود را از دست داد چرا که شکست بزرگ برای داعش این بود که این گروه پایتخت خود را در عراق از دست داده بود. همچنین مرگ ابوبکر بغدادی چه بسا به اندازه مرگ رهبر القاعده تاثیر نداشته باشد چرا که انتخاب جانشینی برای بغدادی ماموریتی دشوار نخواهد بود.

منابع امنیتی عراق در مصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط گفتند که احتمال‌ها حکایت از این دارد که ایاد العبیدی و ایاد الجمیلی دو شخصی هستند که بیشتر نامشان برای جانشینی سرکرده داعش مطرح است.

به گفته منابع ایاد عبدالرحمان العبیدی که ملقب به "ابوصالح" یا "فاضل حیفا" است یک افسر برجسته سابق در دوره صدام بود که از اندیشه‌های رادیکالی تاثیر پذیرفت و پس از سقوط نظام بعث در عراق در سال ۲۰۰۳ به القاعده پیوست و وی از بین بازداشت شدگان سابق در زندان بوکا بود. العبیدی زمانی که در سال ۲۰۱۵ ریاست شورای نظامی را پس از کشته شدن ابومسلم الترکمانی از سرکرده‌های برجسته عراقی بر عهده گرفت نامش مطرح و در همان زمان نیز معاون ابوبکر بغدادی در عراق شد.

ایاد حامد خلف الجمیلی معروف به ابو عبدالرحمان الانصاری که از شهر فلوجه عراق است، در گذشته در سازمان اطلاعات ارتش عراق به عنوان یک سرهنگ فعالیت می‌کرد و نظارت بر بخش امنیت داخلی داعش را بر عهده داشت و وی از سرکرده‌های نزدیک به بغدادی بود و پست معاون سرکرده داعش را نیز بر عهده داشت.

سوالی که تردیدهایی را ایجاد می‌کند و نیاز به پاسخ دارد سرنوشت سرکرده‌های میدانی داعش پس از دست دادن مقرشان در شهر موصل است و اینکه چرا تنها سخنانی در مورد یک سند مطرح می‌شود که در آن اعلام شده بود داعش "باقی می‌ماند حتی اگر ابوبکر بغدادی کشته شده باشد". بنابراین سرنوشت اسناد دیگر چه شده است؟ اسنادی که باید از رازهای داعش و ساختار رهبری آن و ولایت‌ها و طرح‌هایش در آینده پرده بردارد.

شاید برخی به حق بگویند که هنوز زود است بخواهیم در مورد این سندها و محتوای آنها صحبت کنیم به ویژه اینکه هنوز بیشتر از دو روز از موفقیت‌آمیز بودن عملیات بازپس‌گیری موصل نگذشته است اما حمله به موصل ۹ ماه قبل آغاز شد و تعدادی از اعضای داعش بازداشت شده و مقرهای متعدد این گروه در شرق و غرب موصل مورد حمله قرار گرفتند اما اطلاعات بسیار کمی منتشر شد که نیاز پژوهشگران را برآورده نمی‌کند.

کشته شدن ابوبکر بغدادی شوک بزرگی را به داعش وارد می‌کند اما شوک بزرگتر از نظر ما این است که داعش موصل را از دست داده است و چه بسا به زودی نیز رقه را از دست بدهد که این مساله بدین معناست که "خلافت اسلامی" که ابوبکر بغدادی سه سال قبل اعلام کرد عملا پایان یافته است.

بازپس گیری موصل و رقه و کشته شدن ابوبکر بغدادی اگر تایید شود ممکن است پایان یک مرحله و آغاز مرحله دیگر باشد که همچنان جزئیات در مورد آنها مشخص نیست اما مساله قطعی این است که ریشه‌های ایدئولوژیک این گروه تکفیری تندرو همچنان عمیق است و چه بسا شاخه‌هایی از آن بیرون بیاید که خطر آن از جنگی که در موصل و رقه ایجاد شده بود کم اهمیت‌تر نباشد.