ماجرای پوشاندن تابوت پادشاه آلمان با گرانترین پارچه ایرانی

 روح الله دهقانی با اشاره به قدمت 2500 ساله بافت پارچه‌های نقش دار در ایران اظهار داشت: در کتب مورخ‌های یونانی از پارچه‌های نفیس ایرانی توصیف‌های فراوانی شده است.

وی درباره شیوه بافت سنتی زربفت گفت: دو نفر همزمان با هم کار می‌کنند، یک نفر به عنوان شاگرد یا گوشواره کش، بالای دستگاه نشسته و باید نقشه را تعیین کند و نفر دوم نیز کار بافت را انجام می‌دهد.

دهقانی افزود: با توجه به گران بودن مواد اولیه این پارچه ها و سختی بافت آنها، این پارچه ها تقریبا در دوران معاصر رو به افول و نابودی است و در کل ایران فقط 10نفر در این هنر کار می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه اگر از این هنر حمایت نشود، شاهد نابودی آن خواهیم بود، گفت: از دیرباز کارگاههای زری بافی به صورت حکومتی اداره می‌شد و همواره یک نماینده از سوی حاکم وقت در کارگاهها حضور داشته و روی تولیدات نظارت داشتند.

دهقانی حفظ، احیا و اشاعه شیوه بافت‌های سنتی و قدیمی را از رسالت های کارگاه زربافی و مخمل بافی دانست و افزود: با آموزش هنرجویان تلاش می‌کنیم این هنر را بار دیگر در کشور گسترش دهیم.

زری بافی و مخمل بافی در انتظار حمایت

به گفته دهقانی، در حال حاضر یک هنرجو در حال آموزش زری بافی است و در دوره‌های قبلی در مجموع حدود 30 نفر آموزش دیدند.

وی افزود: این در حالی است که به دلیل حمایت نشدن این افراد تاکنون نتوانستند جذب بازار کار شده و در این رشته فعالیت کنند.

دهقانی تاکید کرد: با توجه به گران بودن مواد اولیه این هنر و همچنین بزرگی دستگاههای زری بافی و مخمل بافی و ناسازگاری با وسعت خانه‌های امروزی، این بافت‌ها نیاز به کارگاه دارند و باید از این هنرجویان حمایت مالی یا مکانی شود تا بتوانند کارگاههای خود را راه اندازی کنند.

وی قدمت شیوه بافت مخمل نقش برجسته را دوران صفوی دانست و گفت: هم اکنون در کشور فقط دو دستگاه مخمل بافی نقش برجسته وجود دارد، یکی از آنها در کارگاه مخمل بافی گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری است که در سال 1381 توسط استاد عنایتی احیا شد.

وی با اشاره به ورود دستگاه دیگر در کارگاه زری بافی و مخمل بافی شهر کاشان، بر لزوم حمایت از این نوع بافت تاکید کرد.

دهقانی افزود: در حال حاضر حدود چند دستگاه زری بافی در کشور موجود است که 6 مورد از این دستگاهها در تهران، 3 دستگاه در کاشان، 3 دستگاه در یزد و یک دستگاه در اصفهان هستند.

مخمل بافی پیچیده ترین منسوج سنتی دنیا

وی با اشاره به پیچیدگی‌های بافت مخمل بافی گفت: مخمل بافی پیچیده ترین منسوج سنتی دنیاست و علاقمندان به این نوع بافت باید در ابتدا زری بافی را یاد بگیرند.

دهقانی از برگزاری نمایشگاه تخصصی بافته‌های زربفت از سال 1309 تا زمان معاصر اشاره کرد و گفت: اگر شرایط مهیا شود احتمالا در نیم فصل دوم سال جاری این نمایشگاه برای بازدید عموم برگزار خواهد شد.

وی برنامه‌های دیگر سال جاری را احیا کارگاه گلابتون سازی و احیا شیوه بافت دوران قاجار اعلام کرد و گفت: یکی از پارچه‌های دوران قاجار در آستان قدس رضوی که پوشش سنگ مزار امام رضا است، مستند نگاری، باز بافی و احیا خواهد شد.

راه اندازی کارگاه گلابتون سازی

دهقانی در ادامه از تلاش برای برپایی یک کارگاه مجهز که همه مراحل گلابتون سازی در آن تولید شود، خبر داد.

وی درباره گلابتون سازی گفت: در ایران تا سال 1393 گلابتون سازی به صورت سنتی انجام می‌شد اما با فوت استاد فولادگر در اصفهان این هنر سنتی تقریباً رو به فراموشی است هرچند برخی از افراد بعضی از مراحل گلابتون سازی را تا حدودی انجام می‌دهند اما امروز دیگر کارگاهی وجود ندارد که همه مراحل کار را انجام دهد.

وی با بیان اینکه این محصولات از زندگی مردم امروز خارج شده است، گفت: برای احیا این محصولات نیاز به فرهنگ سازی داریم زیرا افرادی هستند که از توانایی مالی خرید این پارچه‌ها برخوردارند و این امر باعث رونق تولید این پارچه‌های فاخر و اصیل خواهد شد.

دهقانی افزود: نساجی سنتی در مقایسه با سایر هنرهای سنتی، قابلیت اشتغال زایی زیادی دارد چرا که بافته‌های معمولی دستگاه‌های کوچکی نیاز دارند و خانم‌ها می‌توانند در منزل به تولید این پارچه‌ها پرداخته و درآمدزایی داشته باشند.

احیا ترمه سنتی

وی در ادامه به احیا ترمه سنتی، شیوه بافت دورو(دوتایی) و بافت پیچیده چندتایی دوره صفوی به ترتیب در سال‌های 1391 و 1393 و 1395 اشاره کرد و گفت: این در حالی است که بافت ترمه سنتی از حدود 50 سال پیش در یزد منسوخ شده بود.

وی شاهکار بافت سنتی و حتی نساجی دنیا، را متعلق به قیاس الدین نقش بندی یزدی دانست و گفت: این پارچه منحصر به فرد را قیاس الدین نقش بندی یزدی، رئیس کارگاه سلطنتی به سفارش شاه عباس برای پوشش قبر شیخ صفی الدین اردبیلی بافته است.

دهقان افزود: این شیوه بافت با حمایت مجموعه، در سال 1389 احیا شد و 700 رج بافت بدون تکرار نقشه را داشتیم که تقریبا به شیوه بافت اصلی نزدیک شدیم اما برای احیای دوباره این شیوه بافت همچنان نیاز به حمایت است.

سرپرست کارگاه زری بافی و مخمل بافی گروه هنرهای سنتی خاطرنشان کرد: قدیمی ترین پارچه زربفت ایرانی به دست آمده را متعلق به دوران اشکانی دانست که برای پوشاندن تابوت پادشاه آلمان به این کشور صادر شده بود.