عوامل خطر مشترک در بیماری های شایع، ارتباط روان و جسم

 دکتر مصطفی معین روز چهارشنبه در اولین همایش انجمن علمی پزشکی روان تنی ایران که از ۱۹ تا ۲۱ اردیبهشت در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در حال برگزاری است، با اشاره به افزایش سطح نابرابری ها در کشورهای جهان از جمله ایران به عنوان یکی از عوامل بروز بیماری های روانی در جوامع، اظهار داشت: در حال حاضر ۴۰ درصد جمعیت روستایی و ۳۰ درصد جمعیت شهری ایران زیرخط فقر هستند و ثابت شده که در کشورهایی که سطح نابرابری ها بالاست، مشکلات اجتماعی و اقتصادی بیشتر است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به نرخ خودکشی به عنوان یکی از نشانه های افسردگی در جوامع اشاره کرد و گفت: نرخ خودکشی در استان هایی که از توسعه انسانی کمتری برخوردارند و سایر استان های محروم بیشتر است.

این فوق تخصص آسم و آلرژی اطفال، ادامه داد: از ۲۰ سال گذشته تفاوت های عجیبی از نظر میزان شیوع و بار بیماری ها در جهان در حال رخ دادن است و این روند همچنان نیز ادامه دارد، شرایط اجتماعی مانند نابرابری، فقر و تغییر سبک زندگی، اپیدمیولوژی بیماری ها را تحت تاثیر گذاشته و تغییر داده است. بسیاری از بیماری ها جنبه روان تنی (سایکوسوماتیک) دارند و هیچ بیماری نیست که جنبه روانی و جسمی نداشته باشد.

معین اظهار داشت: ۵۵ درصد دلایل ایجاد بیماری ها عوامل سایکوسوماتیک ناشی از مسائل محیطی و اجتماعی و حدود ۳۰ درصد جنبه ژنتیکی دارند. همه بیماری هایی که امروزه شیوع بالایی را در دنیا یافته اند مانند سرطان ها و دیابت عوامل خطر مشترکی در جامعه دارند از مصرف سیگار و الکل گرفته تا رژیم غذایی، چاقی و عدم تحرک کافی که مسائل روانی به همه این عوامل دامن می زند.

وی افزود: در برخی تحقیقات انجام شده در آمریکا متوجه شدند که ۲۵ تا ۷۵ درصد ۱۰ علامت جسمی که در بیماری ها بروز می کنند مانند تپش قلب، کم انرژی بودن و بی حال بودن، درد سینه و احساس وزوز داخل گوش، علت ارگانیک و جسمی ندارند و علت بروز آنها یک عامل روانی است.

معین ادامه داد: همچنین نتایج تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته است، نشان می دهد که گروه هایی که از نظر اجتماعی و اقتصادی در سطح پایین تری قرار دارند، وضعیت قلبی عروقی بدتری نسبت به سایرین دارند و همچنین افرادی که از سطح اجتماعی و اقتصادی بالاتری برخوردار هستند سطح کورتیزول خون آنها پایین تر است و واکنش های روانی کمتری دارند.

وی با بیان اینکه روان و جسم ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و جنبه های ژنتیک و سایکولوژیک در تعامل با عوامل جسمی است که سبب بروز بیماری ها می شوند، افزود: اگر فردی ظرفیت بدنی بالا یا به عبارت دیگر سیستم دفاعی قوی تری داشته باشد، توان تحمل بیشتری نسبت به ناهمواری های زندگی دارد و کمتر بیمار می شود و اگر ظرفیت بدنی پایین تری داشته باشد، در مقابل بیماری ها مقاومت کمتری نشان می دهد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص راهکارهای برون رفت از این مشکل، گفت: اگر بتوانیم عوامل خطر مشترک (سیگار، الکل، مواد مخدر، تحرک کم بدنی، رژیم غذایی ناسالم) را برطرف کنیم، می توانیم تاحد زیادی از بسیاری بیماری ها را کنترل کنیم؛ اما این امور به وسیله یک دستگاه مانند نظام سلامت کشور محقق نمی شود و نیاز به یک عزم ملی، همکاری جدی بین بخشی در دستگاه های دولتی، همکاری نخبگان کشور و نهادهای مدنی دارد.

وی با بیان اینکه هرچه تعداد نهادهای مدنی در کشورها بیشتر شود، به همان نسبت سرمایه اجتماعی در کشور افزایش می یابد، افزود: سرمایه اجتماعی یعنی افزایش اعتماد و انسجام عمومی در سطح جامعه و اینکه تمام اقشار با هم در یک سطح حرکت کنند و اهداف مشترکی داشته باشند. در کشور ما به جای انسجام، شکاف های عمیقی وجود دارد که از گسل زلزله خیز هم خطرناک تر است زیرا جامعه منسجم می تواند پیشرفت داشته باشد جامعه از هم گسسته نمی تواند به موفقیت برسد.

معین خاطرنشان کرد: میزان آسیب پذیری اجتماعی جوامع متفاوت است؛ جامعه کنونی ایران به دلایل زیادی بسیار آسیب دیده شده است. در این میان نقش سازمان های مردم نهاد بسیار تعیین کننده است زیرا نهادهای مدنی سازمان های رابط هستند و برعکس دولت ها و سیاسیون، از بالاترین سطح اعتبار عمومی برخوردارند