«ردیف موسیقی ایرانی» برای کودکان

این کتاب با تألیف علی مومنیان و با مقدمه و شعر محمد مفتاحی در ۲۴ صفحه مصور با شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۳۰هزار تومان در نشر گل‌آذین راهی بازار شده است. مصطفی مومنیان و وحید طارمی نت‌نگاری این اثر را بر عهده داشته‌اند.

پیشینه آثار کودک و نوجوان در ادب پارسی، عناصر مهم در شعر کودک، چرا شعرهای ردیف آوازی موسیقی ایران برای کودکان و نوجوانان مناسب نیست؟ و تفاوت شعر کودک و شعر بزرگسال، محورهای نوشته محمد مفتاحی در مقدمه کتاب است.

او در در بخشی از مقدمه نوشته است: شواهد نشان می دهد آن‌چه به عنوان ردیف آوازی به کودکان و نوجوانان تدریس می‌شود شعرهایی ویژه کودکان ندارد و همان شعرهای بزرگسالان است. شعرهایی که در واژگان، ترکیب‌سازی، صرف و نحو، ذهنیت، مضمون و درون‌مایه، وزن و موسیقی و… حال و هوایی کودکانه را القا نمی‌کند و اغلب برای آن‌ها قابل درک و لمس نیست. کودک شعرهایی را درک می‌کند که یا از مفاهیم آن ما به ازای بیرونی در ذهن داشته باشد یا بتواند از طرق همانندسازی  آن‌ها را در ذهن بسازد.

مبتکر خلق این اثر، علی مومنیان، نگارنده این سطور و دیگر عزیران تأثیرگذار در آفرینش آن، فارغ از هرگونه ادعایی و تنها در جهت ارائه تجربه سال‌های آموختن و تدریس خود و برای آموزش موثرتر به آینده‌سازان ایران پرگهر به این امر اقدام کرده‌اند. تردیدی نیست که هر کاری در آغاز با چالش‌ها، کاستی‌ها و ابهام‌هایی همراه است. بنابراین عوامل تهیه این کتاب دست‌ یاری به سوی صاحب‌نظران، استادان و هنرجوبان گرانقدر دراز کرده و آماده پذیرش پیشنهاد و انتقاد دلسوزان فرهنگ، ادب و هنر این مرز و بوم هستند. برای سرودن شعرهای این کتاب، با دشواری‌هایی مضاعفی روبه‌رو بودم. رده سنی مخاطبان کتاب بین ۴ تا ۱۲ سال در نظر گرفته شده است؛ یعنی کودکانی که پس از گذراندن دوره اُرف، انتخاب ساز تخصصی خود و گذراندن دوره‌های مقدماتی به بخش ردیف‌آموزی وارد شده‌اند. این عزیزان مجبورند همان شعرهای فلسفی، عرفانی، و اغلب تیره و غمگین را آموزش ببینند و در نتیجه در فضای آن اشعار دوره شاد و پویای نوجوانی را بگذرانند. با آگاهی از این بحران، هدف ما خلق اشعاری پرشور و پر از رنگ و تصویر برای هنرجویان کم‌سن‌و سال بوده است؛ با این علم که درک کودک چهارساله با نوجوان دوازده‌ساله بسیار متفاوت است. بنابراین ناگزیر بوده‌ایم که شعرهای توصیفی، تعلیمی، عارفانه و در یک کلام از ترکیب انواع شعر در دورن‌مایه و قالب بهره بگیریم.

او همچنین در بخش دیگری که در پشت جلد کتاب هم آمده نوشته است: ردیف موسیقی اصیل ایرانی به روایت‌های مختلف و با شعرهای گوناگون منتشر شده و به ثبت رسیده است؛ اما برای آموزش کودکان و نوجوانان چه باید کرد؟ این پرسش دغدغه همیشگی مبتکر این طرح، علی مومنیان و نگارنده این سطور بوده و هست. طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده، آن‌گونه که شایسته است درباره آموزش ردیف موسیقی ایرانی به کودکان اثری منتشر نشده و آن‌چه موجود است، به صورت پراکنده، بخش‌هایی از این آموزش‌ها را، نه در حد درک و فهم نوآموزان کم‌سن‌ و سال، ارائه داده است. بر این عقیده‌ام که در سرزمین ما، نوعی تک‌صدایی موروثی، روایت‌های گوناگون ادبی و هنری را محدود می‌کند. اگر از کودکان‌مان انتظار داشته باشیم که ضمن فراگیری هنر، با آن ارتباط برقرار کنند و کسب لذت کنند، باید یادمان باشد که کودکان دنیا را مانند ما نمی‌بینند. شادتر، ساده‌تر و بی‌آلایش‌ترند؛ لذا لازم است علاوه بر ساده کردن ردیف موسیقی ایرانی، شعرهای قابل درک‌تری هم در اختیارشان قرار دهیم. شایان ذکر است که غرض به هیچ روی سهل‌انگاری و بی‌محتوایی نیست.  هدف تصویری بودن اشعار، ملموس و ساده بودن آن‌ها و گرفتن نبض احساس کودکان در عین بهره بردن از عناصر زیبایی سخن و صور خیال است.