تاب‌آوری سند سفیدی ازدواج

عفت حیدری نویسنده و مترجم در خانه تاب آوری نوشت : براساس مشاهدات نه تنها شکل خانواده بلکه تاب آوری زوجین و خانواده هم دستخوش تغییراتی شده است که میتوان از پایین آمدن سن طلاق و افزایش روبه تزاید آن بعنوان اصلی ترین نشانه اشاره کردازدواج سفید یا ثبت نشده شاید نوعی از زندگی مشترک باشد که نادیده گرفتن ، نهی و انکار آن دردی را درمان نمیکند به نظر میرسد این شکل از ازدواج بهرحال از جنس روابط موقت باشد که میان برخی از جوانان رایج شده است، ولی فقط محدود به جوانان نیست،بلکه افراد میانسال هم در حال تجربه این شیوه زندگی هستند.شیوه ایی که در مورد جوانان ممکن است منجر به ازدواج شود، ولی در مورد افراد میانسال و حتی نزدیک به سالمند،حالت متفاوتی دارد.آنها طلاق می­گیرند،سپس به این روش با یکدیگر و یا افراد دیگری زندگی می کنند و در مواردی هم اطرافیان متوجه ماجرا نمی­شوند.همباشی،زندگی زناشویی بدون ازدواج رسمی، یا زندگی مشترک بدون ازدواج که از دید برخی ازدواج سفید یا ازدواج دوستانه نام گرفته، هر چند دردنیا پدیده جدیدی نیست، اما در ایران مسئله ایی جدید و آسیبی جدی است.ازدواج سفید نوعی ازدواج است که در نهادهای دولتی مربوطه یا سازمان های دینی ثبت نمی­شود. در این نوع ازدواج،زن و مرد با هم زندگی می­کنند وکارهای مربوط به خانواده بر دوش هر دو نفر است ولی از نظر قانون زن و شوهر رسمی محسوب نمی­شوند رابطه میان زن و مرد تحت لوای ازدواج سفید در حقوق ایران و مجموعه افعال جنسی آن حرام و در اموری نظیر نسب، حضانت، ولایت، نفقه، مهریه و ارث و نظایر آن تاثیرگذار بوده است و به واسطه اینکه از نظر شرعی، ازدواج سفید در حقوق ایران رسمیت ندارد و مشورع نیست، لذا رابطه میان زن و مرد نیز از نظر حقوقی و فقهی رسمیت نداشته و از منظر حقوق کیفری نیز قابل تعقیب است( مقیمی و کامرانلو، ۱۴۰۰) البته کشورهایی دردنیا هستند مثل فرانسه که این نوع ازدواج را قانونی برشمرده اند .ازدواج سفید رابطه ای آزادانه و در عین حال متعهدانه است که همراه با فرایند گذار به سمت مدرنیته، بیش از گذشته به عنوان یک سبک زندگی جایگزین ازدواج یا پیش از ازدواج در دسترس برخی جوانان قرار گرفته است (شاهوردی و همکاران ، ۱۴۰۰).براساس تعریف، زندگی زناشویی بدون ازدواج، موقعی که دو فرد مجرد از دو جنس متفاوت قبل از ازدواج با هم زندگی می­کنند،اتفاق می­افتد.این برای افرادی که به تعهد اجتماعی و شخصی که لازمه ازدواج است، تمایل ندارند، حداقل برای مدتی یک مسیر میانبر است نکته جالب توجه این است که برخی از مطالعات روان نژند گرایی، گشودگی و خوشایندی و همچنین پیش بینی کننده های ازدواج سفید اعلام کرده اند ، اما وضعیت درآمدی، برون گرایی و وظیفه شناسی و مولفه سن ازدواج سفید را پیش بینی نمی کنند( طالشی و سلطانی ، ۱۳۹۷) اعلام کرده اند .اندیشمندان اجتماعی برای این نوع زندگی که در ایران عمدتا در بین دانشجویان رواج دارد، دلایلی مختلف برشمرده اند:.مشکلات مالی.محک زدن رابطه.آشنایی بیشتر.فقدان مسئولیت پذیری.عدم اعتقاد به ازدواج.سست شدن اخلاق و ابعاد مذهبیعواملی دیگری چون وضعیت اقتصادی، مشکلات مربوط به طلاق، کاهش کنترل والدین، نیازهای جنسی و عاطفی، جهانی شدن، فردگرایی، کم رنگ شدن اعتقادات دینی و دوستان نقش مهمی در گرایش به ازدواج سفید در بین جوانان داشته است ( رمضانی فر و آدیش ، ۱۳۹۷). به نظر میرسد دلایل عدیده ازدواج سفید را بتوان در دسته بندی سه گانه روانی ، اجتماعی و اقتصادی جای داد.ازدواج سفید ممکن است تحت ثاتیر مجرد ماندن بسیاری از جوانان، به خصوص دختران، همچنین افزایش تعداد مردان تنها و مادران مجرد و مستقل که ناشی از افزایش طلاق در جامعه است گسنرش یابد .در کنار مشکلات داخلی که این مسئله را موجب می­شوند، الگوبرداری از ماهواره و رسانه های بیگانه،ترویج این مسئله را تشدید می­کند.دلیل گسترش این سبک زندگی را می توان از دیدی دیگر نیز تحلیل کرد، وقتی جامعه ایی مدرن می­شود، فقط شهرها، روستاها،کارخانه ها و مدارس را تغییر نمی­دهد، بلکه موجب تغییر در روابط اجتماعی هم می شود، وقتی زنان تحصیل می­کنند و استقلال اقتصادی پیدا می­کنند؛ دیگر حاضر نیستند، قوانین مردسالارانه را بی چون و چرا بپذیرند.

بسیاری از چیزهایی که ما به جرم غربی بودن نفی کرده و رد می­کنیم، بیشتر از آنکه غربی باشند،از مظاهر یک جامعه مدرن هستند که طبعا به دلایل تاریخی،غربی ها برای اولین بار آن را تجربه کرده اند.از جمله ویژگی­های یک جامعه مدرن تنوع طلبی است.این ویژگی در بسیاری از قسمتهای زندگی مدرن رواج دارد و ازدواج نیز از این مسئله مستثنا نیست.در اینجا تنوع طلبی یعنی اینکه فرد بخواهد هر روزش را با کسی سر کند و این خواسته مستلزم این است که به هیچ قانونی متعهد نباشد تا بیرون آمدن از ذیل آن؛ زحمت یا هزینه ایی داشته باشد.زندگی زناشویی بزرگترین تعهد هر فرد در طول زندگی است از قرار افرادی که نمره تاب آوری بالایی دارند و به مهارتهای ارتباطی لازم در زندگی زناشویی هم آشنایی کافی دارند میتوانند در زندگی زناشویی موفق عمل کنندنهاد خانواده که به گفته متخصصان مهمترین نهاد هر جامعه است؛ نیازمند مسئولیت پذیری و تعهد طرفین است.تاب آوری خانواده و تاب آوری زوجین در مسیر پر از چالش امروز یکی از دغدغه های مهم سلامت اجتماعی هم اکنون بسیاری از کشورهاست .خواست تنوع در روابط و امکان آن، باعث می شود که فرد از زیر بار تشکیل خانواده شانه خالی کند و تن به نوعی زندگی بدهد که امروزه در حال افزایش است.در این نوع ازدواج، با توجه به اینکه هیچ کجا سندی مبنی بر زن و شوهری ثبت نشده است؛دختر و پسر می­توانند براحتی قطع رابطه کنند و بدون اینکه اتفاقی افتاده و کسی از کسی انتظار و توقعی داشته باشد؛ به این رابطه پایان دهند.آمارها نشانگر این است که این نوع ازدواج ها بیشتر در شهرهای بزرگ وجود دارد.زیاد بودن این نوع ازدواج در شهرهای بزرگ ناشی از این مسئله است که فرهنگ مدرن در شهرهای بزرگ در حال گسترش است.امروزه جامعه ایران شاهد چنان چرخش و تحولی در الگوی خانواده است که برای نسل های قدیمی غیرقابل باور است. افزایش نرخ طلاق،طلاق عاطفی، بالارفتن سن ازدواج،خانواده های کم جمعیت و امروزه ازدواج سفید از جمله تغییراتی است که درتاب آوری و الگوی خانواده رخ داده است.فقط شکل خانواده و ترکیب آن نیست که دچار تغییر شده؛ بلکه توقعات و انتظارات اعضای خانواده از روابط و مناسبات خویش نیز دچار تغییرات اساسی شده است.در دوران حاضر رابطه مفهومی فعال است که اگر قرار باشد در طول زمان دوام بیاورد؛ بایداعتماد طرف مقابل جلب شود عنصر عاطفه مهمترین مفهوم پایه ایی روباط زناشویی در دوران کنونی است که هر کدام از طرفین از دیگری انتظار دارد آن را در رفتارهای خویش رعایت کند،اما به دلایلی که در بالا گفته شد این خواسته همیشه تامین نمی شود،لذا افراد ترجیح می­دهند تا زمانی به رابطه شان ادامه دهند که این عنصر وجود داشته باشد.هرگاه طرفین احساس کنند این خواسته شان تامین نمی شود، جدایی را ترجیح می­دهند.شخص چون از قبل می داند امکان ندارد یک نفر همیشه او را دوست داشته باشد؛ از ابتدا رابطه اش را به گونه ایی تنظیم می کند که هرگاه بخواهد امکان جدایی وجود داشته باشد.امروزه در جوامع مدرن،زندگی زناشویی و ازدواج همچون قرارداد کاری در نظر گرفته می­شود که تا هر زمان برای طرفین فایده عقلانی و اقتصادی داشته باشد، قابل ادامه دادن است و گرنه فسخ آن بهتر است.در این حالت بهتر است قرار داد از ابتدا به گونه ایی بسته شود که برای هر دو طرف قابل فسخ باشد و ضمنا فسخ آن به راحتی و بدون دخالت نهادی قانونی جامعه صورت بگیرد.برگرفته از کتاب آسیب شناسی اجتماعی،نوشته دکتر مجید صفاری نیا