کاخ خسرو؛ شکوهی به جا مانده از دوران ساسانی

کاخ خسرو در مکانی واقع شده که از هر طرف با زمین‌های کشاورزی احاطه شده‌است. به همین دلیل دسترسی به آن با دشواری همراه بود. در حال حاضر دسترسی به کاخ خسرو از مسیر جاده کمربندی قصر شیرین امکان‌پذیر است و امکان دسترسی به این اثر تاریخی از طرف شهر وجود ندارد.

کاخ خسرو یکی از چندین بنایی است که در دوره حکومت ساسانیان در منطقه کرمانشاه به‌دستور «خسروپرویز» ساخته شد. خسروپرویز که از وی به نام «خسروی دوم» نیز یاد می‌شود، از سال ۵۹۰ تا سال ۶۲۸ میلادی بر مسند حکومت و فرمانروایی نشست و به‌عنوان بیست‌وچهارمین پادشاه ساسانی و از نامدارترین شهریاران دودمان ساسانیان، شناخته می‌شود.

محققان معتقدند که علت اصلی ساخت کاخ‌های متعدد در کرمانشاه، تمایل وی به استقرار در این خطه و اجتناب از سکونت در تیسفون بود؛ گرچه بنا بر روایاتی دیگر، کاخ خسرو برای اسکان معشوقه وی یعنی شیرین‌ ساخته شده است؛‌ هرچند به‌نظر می‌رسد که از این کاخ به‌عنوان اقامتگاهی دائمی استفاده نشده بود.

معماری فوق‌العاده کاخ خسرو

به‌نظر می‌رسد که به‌علت تعجیل در ساخت این عمارت، استحکامات لازم در معماری آن در نظر گرفته نشده بود و این کاخ در مدت کوتاهی خالی از سکنه و بلااستفاده شد.

از سازه پیشین عمارت خسرو، امروزه تنها چند دیوار قطور سنگی و ستون‌های شکسته برجای مانده است. شواهد باقی‌مانده از ریشه درختان و اسکلت جانوران، حکایت از این دارد که پیرامون کاخ مذکور را باغی فرامی‌گرفته که به محل نگهداری حیوانات اختصاص داشته است. این امر، احتمال وجود یکی از نخستین باغ‌وحش‌های تاریخ را در ذهن باستان‌شناسان تداعی می‌کند.

آثار برجای‌مانده از کاخ خسرو نشان می‌دهد که این عمارت ۳۷۰ متر طول و ۱۹۰ متر عرض داشت. این کاخ با پلان مستطیل‌شکل خود، به‌صورت شرقی به غربی بر صفه‌ای با ارتفاع هشت‌ متر بنا شده است. از مصالح به‌کار رفته در این سازه می‌توان به لاشه‌سنگ، آجر و گچ اشاره کرد.

آن‌گونه به‌نظر می‌رسد که فضای کاخ از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده بود تا ماهیت فضای خصوصی و عمومی را حفظ کند. بخش بیرونی عمارت که به برگزاری مراسم رسمی اختصاص داشت، از تالار ستون‌دار، اتاق گنبددار، صحن رواق‌دار و ایوان تشکیل می‌شد.