طلای سرخ دریاچه ارومیه در انتظار بهره‌برداری/لزوم برخورد با برداشت غیر قانونی آرتمیا

 رقیه وکیلی:  آرتمیا گونه جانوری قرمز کوچکی است که در آب‌های شور زندگی می‌کند و آرتمیا اورمیانا یکی از نمونه های شاخص آرتمیا در جهان به شمار می‌رود که در سال‌های پر آبی دریاچه ارومیه به وفور در دریاچه دیده شده است و پس از مواجه شدن با خشکی دریاچه کم کم ناپدید شدن اما در حال حاضر با حال خوش دریاچه ارومیه خبر خوش زنده شدن و جوانه زنی این گونه ارزشمند در دریاچه نیلگون آذربایجان‌غربی به گوش می‌رسد.

وجود این سخت پوست ریز اندام از دلایل اصلی حضور پر تعداد فلامینگوها در تمام نقاط دریاچه ارومیه است که جلوه رویایی و زیبایی به دریاچه می‌دهد.

دریاچه ارومیه، منبع اصلی و طبیعی پرورش آرتمیا در ایران شناخته می‌شود، بازگشت و زاد و ولد این سخت پوست ریز نقش می تواند خبر خوشی از احیای این پهنه آبی و باز تولد زیبایی‌ها و جاذبه‌های آن در سال های پیش رو باشد.

انتظار می‌رود نگاه تخصصی بر این امر وجود داشته باشد تا این نعمت الهی و ارزشمند از بین نرود و مورد استفاده بهینه قرار گرفته و  موجب رشد اقتصادی و ارزآوری در منطقه شود.

با گسترش صنعت آبزی پروری و اهمیت تکنولوژی در دنیا، به خصوص در میزان و توسعه روز افزون پرورش انواع میگو و ماهی در کشور و با توجه به اینکه آرتمیا یکی از فاکتورهای مهم در امر پرورش و تغذیه میگو است،‌ و از نظر اقتصادی ارزش آرتمیا و قیمت آن در بازارهای جهانی رو به افزایش است می توان با بهره برداری اصولی و علمی از این موجود آبزی چه به صورت پرورش مصنوعی و با استفاده از منابع طبیعی دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی، علاوه بر تامین احتیاجات داخلی، با صادرات مقادیر مازاد این محصول به صورت قابل توجهی برای کشور ارز آوری کرد.

یکی از عوامل تعیین اقتصادی سیست آرتمیا در جهان اندازه قطر آن است اندازه دهان بچه میگوها (مورد مصرف اصلی سیست در جهان) کوچک بوده و آنها قادرند از ذرات غذایی تا اندازه معین استفاده کنند اندازه لاروی که از سیست آرتمیا خارج می شود ارتباط مستقیم با قطر سیست دارد و چون لارو یک روزه آرتمیا غذای اصلی بچه میگو را تشکیل می دهد پس اندازه سیست آرتمیا نقش مهمی در تعیین ارزش غذایی آن دارد و از این نظر سیست دریاچه ارومیه ارزش نسبتاً بالایی دارد.

پیش بینی تولید 200 تن سیست آرتمیا در دریاچه ارومیه

ناصر آق رییس پژوهشکده آرتمیا دانشگاه ارومیه در گفت ‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و آرتمیای اورمیانا  دریاچه اظهار داشت: امسال نیز همانند سال گذشته نزول برکات آسمانی مکمل فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه شد، دوباره تراز دریاچه بیش از یک متر افزایش یافت و حجم آب به بیش از سه میلیارد مترمکعب رسیده است.

وی افزود: ورود آب شیرین و انحلال بخشی از نمک‌های بستر دریاچه شرایط بهینه را برای تخم گشایی سیست‌های آرتمیا فراهم آورد و آرتمیاها به سرعت رشد و تکثیر یافته و به طور باور نکردنی شکوفا شده اند.

رییس پژوهشکده آرتمیا دانشگاه ارومیه تصریح کرد: با توجه به حجم و وسعت آب موجود می توان پیش بینی کرد که در سال جاری احتمال دارد حداقل 200 تن سیست آرتمیا در دریاچه تولید شود.

عدم فرآوری و عمل آوری علمی صحیح موجب از بین رفتن آرتمیا می‌شود

آق با اشاره به نیاز مبرم صنعت آبزی پروری کشور به آرتمیا  به خصوص در بخش میگو، ماهیان دریایی، ماهیان خاویاری و ماهیان زینتی اذعان کرد:با شروع تولید آرتمیا در دریاچه، متاسفانه بهره برداری‌های غیر قانونی و غیر اصولی از دریاچه نیز شروع می شود ولی به دلیل عدم فرآوری و عمل آوری علمی و صحیح، بخش عمده آن هدر می رود و صنعت آبزی پروری کشور کماکان برای تامین نیاز خود به آرتمیا با کیفیت بالا به خارج از کشور وابسته می ماند.

وی ادامه داد: استحصال آرتمیا از یک منبع طبیعی نظیر دریاچه ارومیه مستلزم ارزیابی ذخایر و مطالعات همه جانبه اکولوژیکی آن است و در حال حاضر هیچ مطالعه جامعی در خصوص ارزیابی ذخایر آرتمیا و تغییرات شاخص‌های زیستی و غیر زیستی دریاچه ارومیه انجام نمی‌شود و ارائه هر گونه آمار و ارقام قطعی در خصوص ذخایر موجود صحیح نیست.

رییس پژوهشکده آرتمیا دانشگاه ارومیه یادآور شد: همان طور که طی گزارشی در سال 1387 ارائه شده است بدون مطالعات جامع و ارزیابی ذخایر نباید بهره برداری از آرتمیا انجام شود، امروز نیز اعلام می‌شود قبل از هرگونه اقدامی برای بهره‌برداری از آرتمیای دریاچه ارومیه ضرورت دارد ارزیابی ذخایر آرتمیا به‌ صورت ماهانه انجام شده و تغییرات محیط زیست آن به طور کامل مطالعه شود و بدون این مطالعات نمی‌توان به درستی ریسک بهره‌برداری و اثرات اکولوژیکی آن را ارزیابی کرد.

آق خاطرنشان کرد: بین سالهای 1384-1381 طی قراردادی با سازمان حفاظت محیط زیست ایران ارزیابی ذخایرآرتمیا را در پژوهشکده آرتمیا دانشگاه ارومیه انجام شد و در حال حاضر بسیار قویتر و مجهزتر از گذشته آماده تکرار آن پروژه هستیم.

وی تاکید کرد: چنانچه نتایج مطالعات و ارزیابی ذخایر منجر به صدور بهره برداری از آرتمیای دریاچه ارومیه شود می‌توان در کنار کسب درآمدهای ریالی و ارزی، برای تعداد زیادی از مردم منطقه ایجاد اشتغال کند، و از صید غیر قانونی و خراب شدن سیست‌ها جلوگیری شود، و کل نیاز کشور به سیست آرتمیا را تامین و ضمن رسیدن به خودکفایی کامل به یکی از صادر کنندگان عمده آرتمیا در دنیا تبدیل شویم.

رییس پژوهشکده آرتمیا دانشگاه ارومیه با اشاره به اخذ مجوز ارزیابی ذخایر آرتمیا عنوان کرد: هم اکنون در حال اخذ موافقت سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای ارزیابی ذخایر آرتمیا و انجام مطالعات جامع هستیم و  این پروژه تحت مدیریت بنده در پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه انجام می‌شود.

آق یادآورشد: با توجه به قراردادهای انتقال دانش فنی عمل آوری و فرآوری آرتمیا به کشورهای قزاقستان و روسیه و همکاری با بهترین متخصصین دنیا، تجربیات بالایی در این زمینه داریم و به طور قطع می توانیم استان را به یکی از مراکز بزرگ تولید و صادرات آرتمیا در دنیا تبدیل کنیم.

وی یادآور شد: مهمترین کاربرد آرتمیا مربوط به صنعت آبزی پروری  کشورمان است که امروزه آرتمیا به عنوان بهترین ماده غذایی برای پرورش میگو، ماهی‌های دریایی، آب شیرین و زینتی شناخته شده است. شاید مهمترین علل در این مورد، ارزش غذایی آن باشد علاوه بر ارزش غذایی بالا دلایل دیگری نیز در گسترش روزافزون استفاده از آرتمیا در آبزی پروری وجود دارد آرتمیا موجودی است که می توان آن را با توجه به نیاز آبزی پروری در مراحل مختلف زندگی مورد استفاده قرار داد.

وضعیت و جمعیت آرتمیا ارومیانا در حالت مطلوب است

علی نکویی فر رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در ارومیه با اشاره به آخرین وضعیت و افزایش 12 برابری سیست آرتمیای دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته اظهار داشت: هر ماه یک بار نمونه برداری از دریاچه انجام می‌شود و آخرین نمونه‌برداری خرداد ماه امسال  انجام و قابل ذکر است که وضعیت آرتمیای دریاچه ارومیه رو به بهبودی  است و طبق نتایج به دست آمده از نمونه برداری اردیبهشت امسال میزانآرتمیا وضعیت خوب و مناسب و بهبودی بهتری نسبت به مدت زمان مشابه سال  گذشته دارد و امید است در تابستان امسال شاهد وضعیت و جمعیت مناسبی از آرتمیا ارومیانا در دریاچه ارومیه باشیم.

وی ادامه داد: باید توجه داشت که شوری دریاچه ارومیه در سال گذشته درصد کمتری داشته و امسال شاهد افزایش میزان شوری در دریاچه هستیم و این میزان شوری در حدود 240 تا 250 گرم در لیتر اعلام شده است.

رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به افزایش میزان شوری دریاچه ارومیه اضافه کرد: به طور قطع یک مقدار میزان تولید جمعیت آرتمیا به میزان شوری دریاچه بستگی دارد و با افزایش شوری میزان تولید محدود خواهد شد و میزان جلبک مناسبی در سطح دریاچه برای تغذیه آرتمیا وجود دارد و با این وجود پیش‌بینی می‌شود شاهد رشد جمعیت مناسبی از آرتمیا اورمیانا در دریاچه نسبت به سال گذشته بوده و میزان تولید سیست و تخم آرتمیا در اواخر پاییز و زمستان امسال بسیار مناسب باشد.

بهره‌برداری و صید آرتمیا باید هوشمندانه و اصولی انجام شود

نکویی‌فر با اشاره به بهره برداری از آرتمیا از دریاچه ارومیه اذعان کرد: با توجه به شرایط مناسب و خوب دریاچه ارومیه می‌توان با بهره‌برداری هوشمندانه و بر اساس پژوهش محور و پروتکل‌های محیط زیستی و ارزیابی ذخایرآرتمیا یک مقداری از سیست‌های آرتمیای دریاچه برداشته شود بدون اینکه آسیبی به ذخیار آرتمیا ارومیه برسد.

وی ادامه داد: در صورت وجود شرایط مناسب و ارزیابی ذخایر آرتمیا و اخذ مجوز برداشت میزان بهره‌برداری از سیست آرتمیا به طور تقریبی برابر خواهد بود با میزان واردات سیست آرتمیا به کشور که در حدود 50 تا  70 تن از سیست دریاچه برداشت کرد و دیگر نیازی به واردات نداشته باشیم و طبق بررسی ها و ارزیابی‌های انجام شده، ذخایر سیست های دریاچه ارومیه نشان دهنده این موضوع است که هم میزان جمعیت آرتمیا و تخم تولید شده طی امسال به مراتب خیلی بهتر و به طور میانگین 12 برابر سال گذشته است.

رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به اینکه وضعیت آرتمیا به مراتب خیلی مناسب‌تر از سال گذشته است و هر ساله شاهد برداشت و قاچاق غیر اصولی این محصول هستیم اذعان کرد: به طور همزمان و همراه با پژوهش و ارزیابی ذخایر می‌توان به صورت هوشمندانه و مسوولانه اقدام به بهره‌برداری از سطحی که مرکز تحقیقات کشور اعلام می‌کند و  میزان مورد نیاز آرتمیا کشور را تامین کند برداشت کنند و این عمل باعث خواهد شد که ارز از کشور خارج نشود.

نکویی فر اعلام کرد: با توجه به شرایط موجود و وجود آرتمیا در دریاچه ما شاهد قاچاق و بهره‌برداری غیر اصولیآرتمیا در دریاچه هستیم و بهره ‌برداران علم کافی و لازم برای فرآوری سیست آرتمیا ندارند و بازار فروش این محصول را نمی‌توانند پیدا کنند بنابراین موجب از بین رفتن این محصول ارزشمند شده‌اند.

وی یادآور شد: طی مکاتبات انجام شده و با اطلاع به سازمان حفاظت محیط زیست و استانداری و اعلام آمادگی در خصوص برداشت اصولی آرتمیا و درخواست مجوز صید از شیلات در صدد این هستیم که از هدر رفت و قاچاق این محصول ارزشمند و گرانقیمت جلوگیری کرده و مانع خروج ارز از کشور شویم.

این مقام مسوول خاطرنشان کرد: مرکز تحقیقات آرتمیا کشور دارای تجهیزات لازم و کافی برای فرآوری سیست آرتمیای دریاچه ارومیه و تامین نیاز داخلی و حتی صادرات این محصول به خارج از کشور است و هیچ گونه مشکلی در این خصوص  وجود ندارد.

وی ادامه داد: طی برنامه ریزی هایی آتی پیش بینی می‌شود 63 هزار تن تولید میگو در کشور رقم بخورد که برای رشد و تغذیه این مقدار میگو به بیش از 80 تن سیست آرتمیا نیاز است که مجبور به واردات سیست به کشور و خارج شد ارز کشوری خواهیم بود.

مجوزی برای بهره‌برداری سیست آرتمیا دریاچه ارومیه صادر نشده است

حجت جباری  معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی گفت: برای بهره‌برداری از سیستآرتمیا ارومیانا تا کنون هیچ نوع مجوزی صادر نشده است و برای بهره‌برداری از آرتمیای دریاچه نیاز به اجازه و موافقت شورای عالی حفاظت محیط زیست است.

وی افزود: مکاتباتی با سازمان محیط زیست کشور انجام شده است که در صورت موافقت سازمان حفاظت محیط زیست ارزیابی ذخایر آرتمیا و سیست آرتمیا طی چهار ماهه آینده انجام خواهد شد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی تصریح کرد: بعد از تامین مالی اقدام به ارزیابی ذخایر و مطالعات در خصوص آرتمیای دریاچه ارومیه خواهد شد که نتیجه مطالعات و ارزیابی ذخایر آرتمیا و سیست تعیین کننده برداشت محصول از دریاچه ارومیه است.

جباری اذعان کرد: در حال حاضر وضعیت آرتمیای دریاچه ارومیه در سال دوم  بهبودی  و در شرایط حساس قرار دارد بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به حفظ و نگهداری این گونه حساس بوده و بدون انجام مطالعات و ارزیابی ذخایر آرتمیا و سیست اقدام به برداشت نخواهد کرد و در صورت اضافه بودن سیست آرتمیا، در دریاچه باقی مانده و از بین نمی‌رود و در سال‌های آتی شکوفا و رشد خواهند کرد.

با برداشت کنندگان غیرمجاز آرتمیا برخورد جدی می‌شود

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی با اشاره به برداشت غیر مجاز و قاچاق آرتمیا از دریاچه ارومیه بیان کرد: دریاچه ارومیه به عنوان یک پارک ملی تحت نظارت یگان ویژه سازمان حفاظت محیط زیست استان است و به طور مستمر یگان ویژه در حال گشت زنی  در منطقه هستند و در صورت مشاهده برداشت غیر مجاز با تخطی گران برخورد جدی کرده و این افراد به مراجع قضایی ارجاع داده می‌شوند.

جباری ادامه داد طی چند روز گذشته یک متخلف که اقدام به جمع آوری آرتمیا از قسمت شمال‌غربی دریاچه کرده بود دستگیر و آرتمیای جمع‌آوری شده به دریاچه بازگردانده شد و فرد متخلف برای اعمال قانون به مراجع قضایی استان ارجاع داده شد.

وی تاکید کرد: اگر سازمان و یا گروهی و حتی مردم عادی متوجه برداشت آرتمیا از طریق افراد از دریاچه شدند به طور حتم این تخلف را به نیروی انتظامی و یگان ویژه حفاظت محیط زیست گزارش دهند که در اسرع وقت یگان ویژه حفاظت محیط زیست اقدام به جلوگیری از برداشت و اعمال قانون این افراد متخلف خواهند کرد چرا که هیچ کس اجازه برداشت و بهره‌برداری بدون مجوز را ندارند و تا کنون هیچ گونه مجوزی برای برداشت و صید آرتمیای دریاچه ارومیه صادر نشده است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی با اشاره به دریافت مجوز ارزیابی و برداشت آرتمیاگفت: اداره کل محیط زیست استان موافقت خود  را برای مطالعات و ارزیابی ذخایر آرتمیای دریاچه ارومیه اعلام کرده و طی مکاتبه با سازمان حفاظت محیط زیست کشور در حال حاضر، در انتظار موافقت سازمان برای طی مسیر مطالعات و ارزیابی ذخایر و در نهایت مجوز بهره‌برداری و صید آرتمیا بوده و قابل ذکر است اگر برداشت و صیدی انجام شود در فصل پاییز خواهد بود که در حال حاضر فصل برداشت آرتمیا و سیست نمی‌باشد.

جباری در پایان خاطر نشان کرد: اکوسیستم دریاچه در اولویت امر قرار دارد و لازم است که مقداری از سیست وآرتمیا برای تامین غذای فلامینگو‌ها در دریاچه وجود داشته باشد و با توجه به نتایج بدست آمده از مطالعات انجام شده طی چند ماه آینده و در صورت آسیب نرساندن به اکوسیستم دریاچه و اضافه بودن آرتمیا می‌شود اقدام به برداشت آرتمیا از سطح  دریاچه ارومیه کرد.

خاطرنشان می‌شود با توجه به افزایش روز افزون جمعیت کره زمین و نیاز به مواد غذایی پروتئینی و محدودیت منابع موجود در دریاها، روز به روز بر میزان پرورش مصنوعی آبزیان دریایی افزوده می‌شود و آرتمیا در پرورش آبزیان نقش اساسی ایفا می‌کند.

آرتمیا ارومیا یکی از هشت گونه مهم آرتمیا در جهان است که از نظر عوامل مهم تعیین ارزش اقتصادی آن مثل قطر سیست، نوع و ترکیب اسیدهای چرب و درصد تخم گشایی در مقایسه با سایر گونه‌ها در حد متوسط قرار دارد و باید راه‌های توسعه بهره‌برداری اقتصادی از این موجود با ارزش در منطقه بررسی و تحولی در آن به وجود آید چرا که بهره برداری و صید از دریاچه ارومیه باید براساس ارزیابی دقیق ذخایر آرتمیای موجود در آن انجام شود تا نسل اینگونه جانور ارزشمند حفظ و تداوم یافته و به اکوسیستم دریاچه آسیبی وارد نشود و می توان به طور مثال با توسعه پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی فسندوز از صید بی رویه آن جلوگیری کرد.

بنابراین انتظار می‌رود مسوولین مربوطه توجه ویژه‌ای به دریاچه ارومیه داشته باشند چرا که از لحاظ اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و نمک و آرتمیا گنج‌های گران‌بهای نهفته در دل این دریاچه نیلگون است و مسوولیننباید تعللی در استفاده بهینه و سود آور بودن دریاچه داشته باشند چرا که منطقه آذربایجان‌غربی دارای پتانسیل وافی و کافی برای رشد و تکثیر این جانور ارزشمند است و با تولید و بهره‌برداری این گونه جانور ارزشمند نقش به سزایی در ارزآوری و ایجاد اشتغال در منطقه و توسعه اقتصادی هرچه بیشتر استان ایفا کرد.