با این شگفتی ایران زمین آشنا شوید|چغازنبیل؛ عظیم‌ترین زیگورات دنیا

چُغازَنبیل نیایشگاهی باستانی است متعلق به تمدن ایلام که ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد حکومت میکردند. چغازنبیل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد.

این بنا در استان خوزستان ایران، جنوب شرقی شهر باستانی شوش جای گرفته‌است. ساخت آن در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد و توسط اونتاش گال پادشاه بزرگ ایلام باستان، برای ستایش ایزد اینشوشیناک نگهبان شوش انجام شده‌است.

این بنا در حمله آشور بانیپال به همراه تمدن عیلامی نابود شد و پس از آن زیر خاک از دیده‌ها ناپدید گردیده بود تا دوران کنونی که توسط رومن گریشمن ایلام‌شناس فرانسوی خاکبرداری گردید. بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده‌ است.

امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده ‌است. زیر بنای چغازنبیل یک مربع ۱۰۵ متر در ۱۰۵ متر است، یعنی دو برابر یک زمین فوتبال. این سازه در ۱۹۷۹ اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است.

خاورشناسان چغازنبیل را نخستین ساختمان مذهبی ایران می‌دانند. زیگورات چغازنبیل بزرگترین زیگورات جهان است.

درباره زیگورات چغازنبیل

برای دیدن چغازنبیل که اولین مکان مذهبی ایران بوده باید به ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه بروید. به محض اینکه چشمتان به شکوه این بنا بیفتد کنجکاوی تان گل می کند که چه کسانی و کی همچین بنایی را برای آیندگان به یادگار گذاشتند؟ چغازنبیل نیایشگاهی است که حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد مسیح توسط ایلامی ها ساخته شد.

در آن زمان پادشاه ایلام باستان چغازنبیل را در وسط شهر و در مرتفع ترین نقطه ساخت تا مکانی باشد برای ستایش خدا.

چند سالی از ساخت چغازنبیل گذشته بود که حمله آخرین پادشاه آشوریان به این ناحیه تمدن ایلامی و زیگورات را از بین برد. چندصد سال بعد در سال ۱۸۹۰ زمین شناسی در همین ناحیه نفت پیدا کرد و اینگونه شد که اینجا به مکانی برای فعالیت های نفتی تبدیل شد.

اما حدود ۶۰ سال بعد اتفاق مهمی افتاد؛ در سال ۱۹۳۳ در این محل آجری پیدا شد که به کشف کامل چغازنبیل از دل زمین انجامید. چغا به معنی تپه و زنبیل به معنی سبد است که به مکان بنا بر روی تپه اشاره می کند و آن را مثل زنبیل برعکس می داند.

بنای چغازنبیل ظاهری مربعی شکل دارد و حصارهای دایره‌ای دور آن را احاطه کرده اند. چغازنبیل در ابتدا ۵ طبقه و بلندی ارتفاعش ۵۲ متر بود امروز اما فقط ۲ طبقه و نیم آن به جای مانده و ارتفاع آن ۲۵ متر و زیربنای مربعی شکل آن ۱۰۵ متر در ۱۰۵ متر است.

شاید بپرسید تعداد طبقات این زیگورات چگونه تخمین زده شده است؟ اگر شیب طبقات هرم را بررسی کنید و اینطور فرض کنید که پله ها با همین شیب به طرف بالا رفته اند در این صورت در طبقه ی پنجم پله ها به نزدیکی مرکز می رسند و این یعنی به راس هرم رسیده ایم و طبقات تمام شده است.

۴ گوشه این مکان مذهبی به سمت چهار جهت اصلی قرار دارد و به خوبی نشان می دهد که در آن زمان جهت های اصلی کاملا شناخته شده بوده اند.

بازدید از زیگورات عظیم چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل دارای چهار دستگاه پلکان است که همگی به ورودی طبقه اول وصل بودند و با استفاده از پلکان جنوب غربی می‌توانستند به طبقات بالاتر راه پیدا کنند. تعداد پلکان‌های آجری و سنگ‌چین زیگورات تقریبا یکسان به‌نظر می‌رسد و فقط در جاهایی که زمین شیب داشته، تعداد آن‌ها متفاوت بوده است. این پله‌ها آجری هستند و با لایه‌ای از سنگ‌چین حفاظت می‌شدند.

روی بخش‌هایی از پلکان‌ها که در نهایت به معبد اعلی می‌رسید، طاق‌های هلالی ساخته‌اند و برخی از قسمت‌ها نیز به‌منظور داشتن نور، فاقد طاق است.

در اطراف ورودی‌ها مجسمه حیوانات به‌عنوان نگهبانان زیگورات قرار داده می‌شد که دو نمونه از این مجسمه‌ها در کاوش‌ها پیدا شدند. یکی مجسمه شیردال یا شیر عقاب است که در موزه هفت تپه نگهداری می‌شود و دیگری مجسمه گاو نر که در موزه ایران باستان می‌توانید از آن دیدن کنید.

جالب بدانید که زیگورات دارای ناودان نیز بوده تا آب باران به آن آسیب وارد نکند. در هریک از دیوارهای طبقه اول چهار ناودان وجود دارد که آب‌های سطح را جمع می‌کنند و یک ناودان نیز آب‌های پلکان و درها را دفع می‌کند. این ناودان‌ها وقتی به سطح مصطبه می‌رسند، به‌صورت آبراهی سرپوشیده با طاق هلالی امتداد می‌یابند و در صحن نیز احتمالا از طریق آبراهی به چاه‌های موجود سرازیر می‌شدند.

در هر سمت طبقه دوم زیگورات نیز دو ناودان وجود داشته است که به طبقه اول وصل می‌شدند. این ناودان‌ها و آبراه‌ها با قیر و گچ پوشیده شده‌اند و در بعضی قسمت‌ها برای جلوگیری از سقوط عمودی و تند آب، آن‌ها را به‌صورت پلکانی می‌ساختند.

چغازنبیل میراث جهانی است که متعلق به همه است؛ خواهشمند است که در بازدید از این محوطه نکات زیر را رعایت کنید تا این اثر ارزشمند برای نسل‌های آینده نیز باقی بماند.

• در این محوطه سرویس بهداشتی، نمازخانه و آبسردکن وجود دارد.
• محوطه میراث جهانی چغازنبیل بوفه مواد خوراکی و مغازه ندارد بنابراین آب به‌همراه داشته باشید.
• تهیه بلیط به‌صورت اینترنتی و از طریق درگاه‌های ذکر شده در سایت پایگاه جهانی چغازنبیل امکان‌پذیر است.
• کشیدن سیگار و ریختن زباله در سراسر عرصه ممنوع است.
• ورود با کفش پاشنه میخی و آسیب زننده به محوطه زیگورات ممنوع است.
• در زمان بارندگی و تا حداقل۱۲ و حداکثر ۲۴ ساعت پس از آن، بازدید از محوطه، به دلیل جلوگیری از آسیب رسیدن به کف فرش آجری و ساختارها ممنوع است.
• هرگونه عکاسی و فیلم‌برداری حرفه‌ای از مجموعه به‌صورت زمینی یا هوایی، تنها با اخذ مجوز کتبی ار حراست اداره کل میراث‌فرهنگی استان خوزستان و مدیریت پایگاه جهانی چغازنبیل امکان‌پذیر است.
•