«اتفاقی» نادر در پدیده شاندیز!

 سهامداران حیران روزی نیست که جمعی از سهامداران پدیده شاندیز در اعتراض به مشخص نشدن وضعیت سرمایه و سهام خود، با در دست داشتن نوشته ها و بنرها، فروش پروژه پدیده و همچنین برکناری هیأت مدیره کنونی را خواستار شوند تا به این واسطه بدهی هایشان پرداخت شود.

 پدیده شاندیز، نامی که پس از تبلیغات ویژه در چند سال اخیر سر زبان‌ها افتاد، از تبلیغات در صداوسیما تا ...؛ البته تبلیغات شاندیز تنها در رسانه ملی گل نکرد، بلکه بیلبوردهای تبلیغاتی خیابان‌ها و حتی در همه ترمینال‌های هواپیمایی خودنمایی می‌کرد.

خالق شیک ترین رستوران های زنجیره ای

محسن پهلوان مقدم خالق اصلی بزرگ ترین رستوران های شیک و گران قیمت زنجیره ای در تهران و مشهد یا همان "پدیده"، شیوه ای را در تبلیغات پدیده شاندیز در پیش گرفت که در ایام افتتاح یک رستوران هرکسی از خواب بیدار می‌شد، نام "رستوران شاندیز" را می‌شنید.  روزنامه، رادیو و تلویزیون پر شده بود از تبلیغ رستوران... پهلوان یک جور بمباران تبلیغاتی برپا کرده بود. به طوری که موفق شد با این شیوه ارزش سهام خود را از 200 ریال در آبان ماه 1388 به 12 هزار و 702 ریال در آذرماه 93 افزایش دهد.  

شکل گیری پدیده ای نادر در بازار غیررسمی

اما این روزهای خوش با اعلام پلمب برخی از دفاتر فروش سهام "پدیده شاندیز" به پایان رسید و بناگاه 130 هزار نفر سهامدار پدیده سهامی را در دستان خود دیدند که از هیچ گونه وجاهت قانونی برای خرید و فروش برخوردار نبود. در واقع هنوز چندی پس از ارایه درخواست شرکت  توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز برای ورود به بازار سرمایه نگذشته بود که اعلام شد سود مورد ادعای این شرکت یک هزار و 500 میلیارد تومانی حبابی و غیر واقعی است و این گونه بر نامه های توسعه ای شرکت بر باد رفت و راه بر ورود این سهام به بازار سرمایه بسته شد.

شکل گیری  OTC خارج از چهارچوب

مشکلات موجود درباره فروش سهام این شرکت و سهامداران آن در نهایت پای مدیران بازار سرمایه را به این سهم باز کرد. در واقع به استناد قانون بازار سرمایه و برای صیانت از حقوق سهامداران شرکت مزبور و بیت المال بود که مقرر شد تا بازاری OTC برای آن در خارج از بازار ثانویه شکل گیرد. بطوری که این بازار در میان نظارت های سازمان بورس و ستاد تدبیر با نام "اتاق مبادلات سهام پدیده" و سامانه آن به نام "سناپ" در  23 اسفندماه سال گذشته راه اندازی شد.

در سامانه معاملاتی "سناپ" دامنه مجاز قیمت سفارشات در هر روز معاملاتی بین مثبت و منفی یک درصد قیمت روز قبل تعیین و حتی مقرر شد که در صورت تغییر دامنه نوسان قیمت روزانه، تغییرات حداقل یک هفته قبل از اعمال، از طریق سامانه اطلاع رسانی شود. نرخ مالیات هم به ازای هرسهم ۴٠ ریال به عهده فروشنده و کارمزد انجام معاملات ١٣٠ ریال برای خریدار و ١٣٠ ریال برای فروشنده در نظر گرفته شد. بر این اساس بود که فعالیت این اتاق به طوری رسمی پس از راه اندازی در اسفند ماه سال گذشته، بطور منظم در روزهای کاری هفته از ساعت 8.30 تا ساعت ١۵ البته بدون بازار گردانی آغاز شد، به گونه ای که تا 24 خردادماه امسال یعنی در 61 روز فعالیت کاری پس از راه اندازی، نام ۳۷۶ نفر به عنوان خریدار سهام و ۶۲ تن به عنوان فروشندگان سهام ثبت شد.

اما روند کاهش قیمت سهام پدیده در مدت مزبور، نگاه ها را به سمت نهادناظر بر بازار سرمایه یعنی بخش ناظر بر راه اندازی این سامانه معاملاتی تیز کرد؛ انتقاد از نبود بازار گردان برای حمایت از سهم  طی بازه زمانی مزبور، جلسات متعددی را در وزارت کشور و دبیرخانه شورای امنیت ملی تشکیل داد، به طوری که بازار سرمایه در مقام دفاع برآمد و با استناد به مشکلات موجود در سهام پدیده و عدم ارزش گذاری مناسب برای آن، از ورود به این سهم شانه خالی کرد و با بی اثر خواندن این بازار گردانی، الزام بازار گردانی را برای سهامدار عمده گذاشت و پس از آن وقتی کار به پرس و جو از سازمان رسید، مدیرانش نقش خود را در این بازار بطور کلی رد کردند.

بازار بلوکه شد...

پنجشنبه اولین روز تیرماه 96، سامانه نقل و انتقال سناپ به معاملات توافقی اختصاص یافت، دامنه نوسان آزاد شد و دیگر خریدار و فروشنده محدودیتی در قیمت ندارند. این روند در دستور کار روزهای پنج شنبه قرار گرفت تا به موجب آن قیمت عرضه و تقاضا به صورت کاملا باز تعیین شود. اما قرار شد که قیمت معاملات در بازار توافقی تأثیری بر قیمت بازار معاملات عادی روزهای شنبه تا چهارشنبه نداشته باشد.

پنج شنبه هشتم تیرماه در دومین روز معاملات توافقی؛ دامنه نرخ 170 تا 33.750 ریال؛ اولین قیمت در ساعت 9:58 دقیقه 100 هزار سهم خرید در قیمت 200 ریال و در ساعت 14:29 دقیقه 100 هزار تقاضا در نرخ 4هزار و 800 ریال.  

و در نهایت یک قانون و بس

اما هنوز پس از گذشت سه سال از پلمپ دفاتر و به کارگیری روش های متعدد در فروش سهام پدیده، هنوز برخی از سهامداران آن نتوانسته اند زیان خود را جبران کنند، به طوری که در آخرین تجمع خود در روز شنبه هفدهم تیرماه امسال با در دست داشتن تعهدنامه های خود خواستار پرداخت و تسویه تعهدات قانونی خود شدند.

در این میان لازم است که توجه به ضرورت ایجاد بازارهای خارج از بورس را یاد آور شویم که به موجب تاکیدات برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به ایجاد این بازارها، در قانون جدید بازار سرمایه، تعلیق و لغو مجوز فعالیت بازارهای خارج از بورس هم‌ردیف با بورس‌ها برعهده شورای بورس قرار داده شد. همچنین قانونگذار تأسیس بازارهای خارج از بورس را منوط به ثبت نزد سازمان بورس و تحت نظارت آنها قرار داد تا راه را بر ورود مشکلات ناشی از عدم شفافیت معاملات سهام در بازارهای غیربورسی ببندد. در این میان بند "ب" ماده 99 قانون برنامۀ پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، مصوب دی‌ ماه 1389 مجلس، ملزم کرده است که "معاملات اوراق بهادار ثبت‌شده در سازمان فقط در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آنها حسب‌مورد امکان‌پذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است"؛ براین اساس با عنایت به این امر انجام هرگونه معامله اوراق بهادار به ویژه سهام یا حق‌تقدم خرید سهام شرکت‌های سهامی عام ثبت شده نزد این سازمان، بدون رعایت مفاد مادۀ فوق فاقد اعتبار است.

با توجه به این ماده قانونی است که باید نقل و انتقال هرگونه سهام و حق‌تقدم خرید سهام در امور سهام شرکت متوقف شده و تا زمانی که گواهی انجام معامله آنها در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران صادر نشده باشد نباید در خصوص نقل و انتقال آنها هیچ‌گونه ثبتی در دفاتر سهام شرکت صورت پذیرد. بر این اساس است که قانون گذار تاکید کرده که عدم رعایت موارد قانونی و ثبت نقل و انتقال سهام و حق‌تقدم خرید سهام در دفاتر سهام شرکت به موجب این قانون، علاوه بر فقدان اعتبار قانونی، تخلف محسوب شده و مسئولیت آن به عهده مدیران شرکت خواهد بود.

حال پرسش اساسی اینجا مطرح است، آیا بهتر نبود که به جای شکل گیری بازار otc برای سهام پدیده، این سهم به بازار پایه توافقی فرابورس راه می یافت؟ چرا  مدیران بازار سرمایه که تمام تلاش خود را در جهت شفافیت بنگاه ها در عرصه اقتصادی و صیانت از حقوق سهامداران به کار بسته اند، اجازه ندادند تا سهام پدیده وارد بازارهای پایه توافقی فرابورس شود، چرا که با ورود این سهم به بازار پایه توافقی قیمت آن را به صورت شفاف تعیین و راه برای بازار گردانی سهام باز می کرد. کم نیستند شرکت هایی ها که به بازار پایه توافقی راه یافته اند و در میان ارزش های پایین دارایی ها و اموال، با معامله سهام  آنها در قیمت های بالا، این بازار به بهشتی برای آنها تبدیل کرده است