کسری بودجه چطور رفع می‌شود؟

اوراق بدهی یکی از مهم‌ترین ابزارها در پوشش کسری بودجه دولت است. از همین‌رو تعیین شاخص‌هایی معین جهت بررسی عملکرد دولت‌ها در این زمینه دارای اهمیت زیادی است.

سال‌های زیادی است که دولت در ایران با کسری بودجه مواجه است. استفاده از راه‌های نامناسب جهت تامین این کسری منجر به تحمیل تورم‌های پایدار به زندگی مردم شده است. اوراق بدهی ابزاری است که در صورت به کارگیری درست می‌تواند برای تامین منابع دولت استفاده شود و همچنین درمانی موقت برای کسری بودجه تلقی شود. با این‌حال رفع دائمی کسری بودجه دولت در ایران تنها با حل مشکلات ساختاری اقتصاد کشور امکان پذیر است.

 براین اساس مرکز پژوهش‌های مجلس به معرفی شاخص‌های بانک جهانی برای پایش و ارزیابی عملکرد دولت‌ها در به کارگیری اوراق بدهی پرداخته که در گزارش‌های آتی مورد بررسی دقیق‌تر قرار خواهد گرفت.

 براین اساس مرکز پژوهش‌های مجلس به معرفی شاخص‌های بانک جهانی برای پایش و ارزیابی عملکرد دولت‌ها در به کارگیری اوراق بدهی پرداخته که در گزارش‌های آتی مورد بررسی دقیق‌تر قرار خواهد گرفت.

 ساختار بودجه عمومی دولت در ایران

دولت در ایران انتهای هر سال سندی به نام بودجه را که شامل ردیف‌های درآمدی و هزینه‌ای این نهاد در سال آینده است به مجلس جهت تصویب ارائه می‌دهد. طبق ساختار فعلی، سند بودجه به دو قسمت بودجه عمومی و بودجه شرکت‌ها و بانک‌های دولتی تقسیم شده است. آنچه بیشتر در محافل رسانه‌ای و میان مردم مطرح است بودجه عمومی نام دارد. این جزء به تنهایی از دو قسمت با نام‌های منابع و مصارف عمومی دولت و منابع و مصارف اختصاصی دولت تشکیل شده است. آن بخش از بودجه که بیش از سایر بخش‌ها به آن توجه می‌شود و درآمدهای اصلی دولت در آن جای گرفته، همان منابع عمومی دولت است.

راهکارهای دولت برای تامین منابع بودجه

جهت تامین منابع عمومی بودجه از سه نوع درآمد استفاده می‌شود. درآمدهای جاری که عمدتا شامل مالیات و عوارض می‌شود. درآمدهای حاصل از فروش دارایی‌های سرمایه‌ای که منظور از آن فروش نفت و منابع زیرزمینی و اموال منقول و غیر منقول است و در نهایت درآمدهای ناشی از فروش دارایی‌های مالی که عمدتا شامل فروش اوراق بدهی است. سال‌های زیادی است که هزینه‌های جاری دولت از درآمدهای آن بالاتر بوده و در نتیجه اقتصاد ایران با پدیده‌ای به نام کسری بودجه مواجه شده است. حال برای تامین این کسری دولت‌ می بایست درآمد خود را افزایش داده تا بتواند کسری به وجود آمده را رفع کند. معمولا سه راه جهت افزایش درآمدهای دولت وجود دارد. راه اول که ساده‌ترین محسوب می‌شود استقراض از بانک‌ها است. راه دوم انتشار اوراق بدهی است که پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد. و در نهایت سومین مسیر جهت رشد درآمدهای دولتی، مالیات است. این مورد در اقتصاد ایران معمولا به علت نارضایتی‌های اجتماعی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

شاخص‌های بانک جهانی برای مدیریت بهینه بدهی‌های دولتی

همانطور که گفته شد دو راه استقراض از بانک‌ها و مالیات جهت تامین منابع درآمدی دولت مشکلات خاص خودش را دارد. دولت‌های توسعه یافته در سال‌های اخیر بیشتر از گذشته از ابراز اوراق بدهی برای پوشش کسری بودجه خود استفاده کرده‌اند. بانک جهانی با معرفی شاخص‌هایی جهت پایش عملکرد دولت‌ها در استفاده از اوراق بدهی، ابزاری را فراهم کرده تا مدیریت کارآمد بدهی‌های دولتی امکان پذیر شود. در واقع بانک جهانی با معرفی چند شاخص تلاش کرده تا عملکرد دولت‌ها در زمینه انتشار اوراق بدهی مشخص و شفاف و بهینه باشد. این شاخص‌ها عبارتند از 1. چارچوب قانونی 2. ساختار مدیریتی 3. راهبرد مدیریت بدهی 4. گزارش بدهی و ارزیابی 5 . حسابرسی 6.  هماهنگی با سیاست‌های پولی و مالی 7. استقراض داخلی و خارجی 8. تضامین، وام دهی وجوه استقراضی و مشتقات 9. پیش‌بینی و مدیریت جریان نقدی دولت 10. ثبت، رصد و پرداخت بدهی‌ها 11. امنیت داده و تداوم کسب و کار  12. استفاده از سیستم‌های اطلاعات مدیریت بدهی و سوابق مرتبط با آن.