برجام در انتظار تصمیم هوشمندانه و قاطع اروپا

 پس از گذشت سه سال از عمر برجام و چند ماه از برجام گریزی آشکار آمریکا، وزیر امور خارجه فرانسه با اظهارات خود مقامات کشورمان را به واکنش واداشت؛ اظهاراتی که خاطرات مذاکرات هسته ای و نقش غیرسازنده پاریس را در رسیدن به توافق ژنو زنده کرد.

«ژان ایو لو دریان» وزیر امور خارجه فرانسه چند روز پیش در خصوص سه موضوع «آینده تعهدات هسته ‌ای ایران پس از سال 2025»، «برنامه ساخت و گسترش موشک‌ های دوربرد» و همچنین «نقش تهران در ایجاد ثبات در منطقه خاورمیانه» به اظهار نظر پرداخت؛ موضوعی که می تواند تنها به مذاق دشمنان توافق هسته ای خوش آید چرا که ارتباط دادن برجام با مسائل حاشیه ای، بی تردید اجرای توافق را با مشکل مواجه خواهد کرد.

پس از این اظهارنظرها، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در تماسی تلفنی با همتای فرانسوی، ابعاد آن را مورد تجریه و تحلیل قرار داد. ضمن این که صریح ترین مواضع از سوی «بهرام قاسمی» سخنگوی وزارت امور خارجه انعکاس یافت.

سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه گفت: جمهوری اسلامی ایران بارها مواضع روشن و شفاف خود را در خصوص نگرانی های بی مورد و ناشی از برداشت های نادرست و از سر ناآگاهی برخی کشورها اعلام داشته است ... وزیر امور خارجه فرانسه می داند که در این شرایط و بر اساس تفاهمات انجام شده قبلی، آنان را گزیر و گریزی از انجام تعهدات شان نیست و ایران و ایرانی را نیز تا عدم انجام تمامی تعهدات آنان هیچ گزیری و گریزی از بی اعتمادی به آنان نیست.

جهان بر این اصل که ایران به تعهدات خود عمل کرده یقین دارد و این مهم را می توان از دوازدهمین و به عبارتی آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی دریافت. «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس روز پنجشنبه (هشتم شهریور ماه) در گزارشی که به شورای حکام و شورای امنیت ارائه داد بار دیگر از همکاری های سازنده تهران در برابر تعهدات برجامی خود خبر داد.

مدیر کل این سازمان راستی آزما تصریح کرد که آژانس به تمام مراکز هسته‌ ای ایران که بازرسان تمایل به بازدید از آن را داشته ‌اند، دسترسی داشته است. وی ضمن تاکید بر اهمیت همکاری داوطلبانه ایران برای فراهم آوردن دسترسی به مراکز اتمی، اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌ شده و آب سنگین ایران به صورت جزئی در مقایسه با اردیبهشت ماه افزایش یافته اما این افزایش هنوز در چارچوب برجام است.

در بین کشورهای اروپایی عضو برجام اما نباید از نقش سازنده انگلیس غافل ماند؛ کشوری که پس از اجرای برگزیت و جدایی از بدنه اتحادیه که در آینده نزدیک اجرایی خواهد شد به شدت دنبال شرکای جدید در مناطق مختلف جهان است. از این رو در چهارمین دور مذاکراتی که طی روزهای گذشته بین مقامات ایران و انگلیس در تهران برگزار شد به وضوح می توان میزان اراده لندن را در حفظ برجام سنجید.

در دیداری که بین «الیستر برت» معاون وزیر خارجه انگلیس در امور غرب آسیا و شمال آفریقا با «سید کمال خرازی» رئیس شورای راهبردی روابط خارجی انجام گرفت، خرازی تاکید کرد که سه کشور اروپایی تاکنون نتوانسته ‌اند اقدام لازم را برای تأمین منافع ایران از برجام انجام دهند. اعمال تحریم ‌ها و فشارها و عدم اقدام سریع اروپا در اجرای تعهدات خود در قالب برجام تبعات جدی در پیش خواهد داشت. در مقابل، برت نیز از تلاش رهبران اروپا برای یافتن مکانیسم های کارامد برای تقابل با سیاست های آمریکا خبر داد.

ایران به دنبال تضمین های عملی و مکانیسم های ملموس از سوی اروپا است که به طور دقیق و حساب شده شده، راه های تداوم اجرای برجام را مشخص سازند و گرنه حمایت های اعلانی همواره در این سال ها از زبان سران بروکسل ساری و جاری بوده است.

همین چند روز پیش در جریان نشست غیررسمی اتحادیه اروپا درباره برجام و سوریه که در وین برگزار شد، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه قاطعانه از برجام حمایت کرد و گفت که توافق همچنان در حال اجرا شدن است، حفظ توافق با توجه به اعمال مجدد تحریم‌ های آمریکا کاری چالش برانگیز است اما ما با همه کشورهای عضو و همه شرکایمان در سراسر جهان در حال همکاری هستیم تا اطمینان حاصل کنیم، برجام ادامه یابد.

بیشتر تحلیلگران در این نکته که اروپا از اراده کافی برای نجات برجام برخوردار است، اتفاق نظر دارند اما آیا اتحادیه اروپا از توان کافی نیز برای انجام تعهدات خود برخوردار است یا خیر؟

«حشمت الله فلاحت پیشه» استاد دانشگاه و رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس معتقد است که اروپایی‌ها برای حفظ برجام جدی هستند البته اقدامات آن‌ها کافی نیست. وی تاکید می کند که «عرصه مشخص است؛ یک طرف سیاست‌های تحریمی آمریکا و طرف مقابل قانون انسداد اروپاست. به میزانی که اروپایی‌ها پول می ‌گذارند و سیاست ‌های تشویقی را تعیین می‌ کنند می‌ توانند وضعیت را پیش ببرند و به منافع مالی برسند. هنوز اروپایی ‌ها در این مورد خوب عمل نکرده‌ اند.»