روی آوردن ریاض به «دیپلماسی چِکی»

روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی درباره تحرکات حکومت عربستان سعودی بعد از قتل جمال خاشقچی در کنسولگری این کشور در استانبول نوشت که پادشاهی سعودی به استفاده از تاکتیک قدیمی خود یعنی استفاده از دلارهای نفتی برای خرید وفاداری به حکومت آل سعود روی آورده است.

این روزنامه آمریکایی افزود: در ماه سپتامبر، وقتی عمران خان نخست وزیر جدید پاکستان به عربستان سعودی سفر کرد تا برای اقتصاد درمانده‌اش طلب کمک کند، دست خالی برگشت. اما هفته گذشته، درحالیکه خشم جهانی از کشتن جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد سعودی بالا گرفته بود، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی از عمران خان خواست تا در نشست اقتصادی ریاض موسوم به «داووس صحرا» شرکت کند. عمران خان دعوت را پذیرفت و با 6 میلیارد دلار حمایت مالی طرف عربستان سعودی به خانه برگشت.

در ادامه این یادداشت به قلم «محمد بزی» استاد دانشگاه نیویورک آمده است؛ از زمان به قدرت رسیدن بن سلمان، عربستان سعودی در عرصه سیاست خارجی رویکرد تهاجمی تر و نظامی گرایانه تری در پیش گرفته است اما آنها همچنین به یک تاکتیک قدیمی خود نیز بازگشته‌اند؛ این تاکتیک استفاده از سرمایه های نفتی برای خرید و جذب وفاداری جهان عرب و کشورهای دیگر جهان است.

براساس این گزارش، در بحبوحه طوفانی که قتل خاشقچی به پا کرد، رهبران سعودی به دوستان و دیگر حکومتهای مسلمان وابسته به این کشور فشار وارد کردند تا صراحتا از ریاض حمایت کنند. متحدان قدیمی سعودی مانند بحرین و امارات متحده عربی حمایت خود را اعلام کردند همانطور که چند کشور عربی دیگر که به کمکهای مالی این کشور وابسته هستند حمایت کردند؛ مانند مصر، اردن، تشکیلات خودگردان فلسطین و دولت مستعفی یمن.

وقتی که دوستان عربستان سعودی پذیرفتند که عوامل اطلاعاتی جمال خاشقچی را کشتند، وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای مواضع هوشمندانه آنها، که ترجیح دادند منتظر نتیجه تحقیقات بمانند و از اتهام و گمانه زنی عجولانه خودداری کرده‌اند، قدردانی کرد. ملک سلمان و بن سلمان به صورت شفاف موضع خود را اعلام کردند، «زمانی گرد و خاکها بخوابد ریاض دوستانش را به یاد خواهد داشت و دشمنانش را تنبیه خواهد کرد.»

نیویورک تایمز در ادامه اضافه کرد، علاوه بر دیپلماسی چکی (پولی)، عربستان سعودی یک امپراطوری رسانه‌ای را مدیریت می‌کند که سیاست خارجی این کشور را تبلیغ و به منتقدانش حمله می‌کند. این کشور با صرف دهها میلیون دلار هزینه، در دانشگاههای غربی لابی می‌کند، از اندیشکده‌های برجسته، دانشگاهها و نهادهای فرهنگی حمایت مالی می‌کند تا چهره خود را در غرب تغییر دهد.

این گزارش افزود، استفاده از دیپلماسی پولی و تهدید به قطع تجارت و سرمایه گذاری فقط مربوط به جهان عرب و کشورهای مسلمان نمی‌شود. محمد بن سلمان طی یک سال گذشته تعاملات تجاری با آلمان و کانادا را در تلافی انتقادات این کشورها از مسائلی نظیر جنگ یمن و یا مسائل حقوق بشری به حالت تعلیق درآورده است.

نیویورک تایمز می‌گوید، برخی کشورهای عربی هم که در ارتباط با پرونده کشته شدن خاشقچی مستقیما وفاداری خود را به پادشاهی سعودی ابراز نکردند، از ترس خشم مقامات سعودی سکوت پیشه کردند. برخی کشورها نظیر اندونزی که روابط محکمی با عربستان دارد و بزرگترین کشورمسلمان است نیز به طور امن(بی خطر) بازی کردند. مثلا رئیس جمهور این کشور همان موضع عربستان مبنی بر بررسی دقیق و شفاف را در زمینه قتل خاشقچی خواستار شد.

اما همسایه اندونزی، آقای ماهاتیر محمد نخست وزیر مالزی که به رک گویی شهرت دارد، گفت ما هم افرادی داریم که ما را دوست ندارند، اما آنها را نمی‌کشیم. انتقاد ماهاتیر محمد در مالزی کمی غیرمعمول است، چرا که نجیب رزاق نخست وزیر سابق این کشور از متحدان و وفاداران به سعودی بود.

این گزارش افزود، بسیاری از رهبرانی که از عربستان سعودی حمایت کردند، از نظر مالی به این کشور وابسته هستند، مثل عبدالفتاح السیسی که از زمان ساقط کردن محمد مرسی رئیس جمهور منتخب و به قدرت رسیدن در مصر، 25 میلیارد دلار به صورت کمک مالی و تعهدات سرمایه گذاری از ریاض دریافت کرده است.