پایان سیطره جهانی دلار با تحریم سوئیفت

تحریم ها علیه ایران یک بار دیگر موضوع بحث و اختلاف در واشنگتن شده و اختلاف نظر میان برخی قانونگذاران آمریکایی را با رئیس جمهوری این کشور به وجود آورده است. برخی از مقام ها در کابینه «دونالد ترامپ» اعلام کرده اند تصمیم دارند تحریم ها علیه ایران را بدون قطع دسترسی تهران به سیستم مالی بین المللی سوئیفت به اجرا در آورند. همین موضوع موجب انتقاد برخی اعضای کنگره شده است.

کاخ سفید می گوید سوئیفت را تحریم نمی کند و در این حالت ارتباط ایران با جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی همچنان حفظ خواهد شد. به نوشته نشریه «نیویورک پست» مخالفان سرسخت ایران در واشنگتن مدعی هستند قطع دسترسی به سوئیفت که مقر آن در بلژیک است و نزدیک به 11 هزار بانک و موسسه مالی در بیش از 200 کشور جهان را شامل می شود برای محدود کردن دسترسی های تهران به ارز حاصل از معاملات خارجی ضروری است. آن ها تاکید دارند ادامه فروش نفت از سوی ایران و باز بودن دریچه ها برای معاملات مخفی باعث می گردد تحریم های کاخ سفید علیه تهران بی اثر شود. همین موضوع باعث شده است «استفان منوچین» وزیر خزانه داری ایالات متحده هدف تندترین انتقادها قرار بگیرد.

** کنگره در مقابل ترامپ بر سر تحریم ایران

به اعتقاد سیاستمداران ضدایران در ایالات متحده، گنجانده نشدن سوئیفت در چارچوب تحریم ها موجب می شود تا واشنگتن قادر نباشد حداکثر فشار برای عقب نشینی ایران را به اجرا در آورد. نشریه «ویکلی استاندارد» در گزارشی نوشت: سناتورهای آمریکایی به دنبال آن هستند تا رئیس جمهوری ایالات متحده را مجبور کنند حداکثر فشار را بر ایران وارد کند. بر این اساس «تد کروز» سناتور ایالت تگزاس در حال تهیه و ارائه پیش نویس قانونی است که دولت را مجبور می کند اگر مسیرهای ارتباطی بانک های ایران را قطع نکند همکاری مالی با این کشور تحت مجازات قرار گیرد.

براساس این گزارش، قانونگذاران آمریکایی می خواهند مطمئن شوند که ترامپ را ارائه خدمات مالی به ایران را می بندد؛ مهمترین نگرانی آن ها نیز به سوئیفت مربوط می شود.

تد کروز حدود دو ماه قبل نیز در نامه ای به خزانه داری آمریکا عنوان کرده بود فشارهای حداکثری دولت ترامپ در صورت ادامه ارتباط ایران با سوئیفت محقق نمی شود. از این رو همه بانک های عضو این شبکه باید در زمینه تعامل با ایران و برخورد با تحریم های ایالات متحده پاسخگو باشند.

به نوشته تارنمای خبرگزاری روسی «اسپوتنیک»، این سناتور در طرح خود مدعی شده است که تحریم های دونالد ترامپ علیه ایران به اندازه کافی سختگیرانه نیستند. به همین دلیل بحث های داغی میان وزیر خزانه داری و اعضای کنگره رخ داده است و قانونگذاران این تحریم ها را ضعیف و ناکافی می دانند.

در همین راستا یک مقام ارشد وزارت خزانه داری به نشریه خبری Free Beacon اظهار داشت که این نهاد موضع بسیار تندی را علیه ایران اتخاذ کرده است اما بی علاقگی این نهاد برای تشدید فشارها از طریق سوئیفت نظر جمهوریخواهان تندرو را برآورده نکرده است.

با این حال کارشناسان حتی قطع دسترسی ایران به سوئیفت را راه حل مناسبی نمی دانند. به اعتقاد «کاترین بائر» کارشناس اندیشکده مطالعات خاورنزدیک در واشنگتن (WINEP) و از مقامات پیشین وزارت خزانه داری آمریکا، قطع ارتباط بانک های ایران تیرخلاص و راه حل نهایی برای کاهش دسترسی ایران به سیستم جهانی مالی نیست و اکنون دیگر این اقدام نمی تواند همچون سال 2012 کارآمد و موثر واقع شود.

** ترامپ نگران افول قدرت جهانی دلار

براساس تحریم های پیشین واشنگتن علیه ایران و در سال های قبل از امضای برجام، دولت «باراک اوباما» همه منافذ برای معاملات بانکی ایران را بسته بود که ساختار ارتباطات جهانی مالی بین بانکی یا سوئیفت نیز از جمله آن ها بود. به نوشته رسانه های غربی اکنون مهمترین دلیل نگرانی مقام های آمریکایی در اتخاذ رویکردی متفاوت با رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده این است که صداهای مخالف علیه واشنگتن از گذشته بیشتر شده است. به همین دلیل ترامپ و نزدیکان وی نگران هستند تکرار همان سناریو و قطع کامل دسترسی مالی ایران از طریق تحریم سوئیفت باعث شود تهران به دیگر قدرت های جهانی بیشتر متمایل شود.

در همین ارتباط نشریه «واشنگتن اگزماینر» هم در تحلیل خود آورده است اروپا به ایالات متحده هشدار داد تحریم ها علیه ایران سلطه دلار بر عرصه های مالی جهان را تهدید خواهد کرد.

بر اساس این تحلیل دیپلمات های اروپایی اعتقاد دارند تشدید محدودیت های مالی ایالات متحده علیه تهران این خطر را برجسته می سازد که جهان به ایجاد سیستم مالی جایگزین فکر کند؛ در این صورت سلطه بلندمدت دلار آمریکا تضعیف خواهد شد.

این نگاه هنگامی تقویت شد که ایالات متحده موضوع تشدید تحریم ایران از طریق سوئیفت را مطرح کرد. از آنجاکه آمریکا کنترل این گروه مالی جهانی را در اختیار ندارد ترامپ تنها قادر است مقام ها، هیات مدیره و موسسه های عضو سوئیفت را در صورت نقض تحریم علیه ایران، از تعامل با سیستم مالی آمریکا محروم کند.

در این حالت ممکن است ایران بتواند با همکاری دیگر بازیگران مهم از جمله اتحادیه اروپا، چین و روسیه به تعاملات بانکی خود در شکل هایی متفاوت و بدون دخالت دلار یا در ساختار مالی مشابه با سوئیفت ادامه دهد. در این صورت الگویی رقیب برای دلار ایجاد می شود که می تواند انحصار و سلطه ایالات متحده بر عرصه های مالی جهانی را با چالش جدی مواجه کند.

بر پایه این تحلیل درست است که آمریکا می تواند با اقدام از طریق سوئیفت فشار بر ایران را عمیق تر کند اما تردیدها در زمینه واکنش جهان به این اقدام نامشخص است. دیپلمات ها در غرب اعتقاد دارند این اقدام کافی است تا صحبت ها در زمینه نیاز به سیستم جایگزین دلار در عرصه های جهانی با سرعت بیشتری شکل حقیقت به خود بگیرد و پایان دوران دلار فرا برسد.

یک دیپلمات اروپایی اعتقاد دارد این امر انگیزه های چین و روسیه برای راه اندازی سوئیفت مورد حمایت آن ها را تحریک می کند. پس از آن هم مشخص نیست چه اتفاقی برای کل سیستم مالی جهان خواهد افتاد.

حتی چند ماه قبل هم وزارت خزانه داری آمریکا در زمینه پیامدهای نامطلوب چنین تحریمی علیه ایران هشدار داده بود. از این روز کارشناسان غربی اعتقاد دارند اکنون شرایط سختی برای مقام های آمریکا ایجاد شده است. اگر آمریکا بخواهد سوئیفت را تحریم کند آنگاه مجبور خواهد بود بانک های مرکزی اروپا، چین و روسیه را هم تحریم کند. از طرف دیگر اگر کاخ سفید از تحریم های شدید وعده داده شده علیه تهران عقب نشینی کند دیگر اهرم تهدیدی را علیه تهران در اختیار نخواهند داشت.