جلیقه های زرد و سرخ؛ آغاز خیزش عربی آفریقا

ناظران بین المللی با تحلیل حوادث شمال آفریقا در پایان سال میلادی معتقدند که فشارهای سیاسی و اقتصادی ریشه اصلی تظاهرات در ماه های اخیر در کشورهای عربی حوزه شمال این قاره بوده است.

این تظاهرات و اعتراضات مردمی از نظر وسعت از کشوری به کشور دیگر متفاوت است اما می توان وجه مشترک همه آنها را در اعتراض به شرایط بد اقتصادی و معیشتی دانست که در ادامه کار، تبدیل به صحنه ای برای بیان مطالبات سیاسی شد.

**اعتراضات در سودان

در میان کشورهایی که شاهد اعتراضات مردمی بودند، شاید اتفاقات اخیر در سودان را بتوان پردامنه ترین آنها دانست.

تظاهرات در سودان از 19 دسامبر (28 آذر) در اعتراض به وخامت اوضاع اقتصادی و افزایش قیمت ها و بحران نان و سوخت، آغاز شد و با درنوردیدن خارطوم و 14 استان از مجموع 18 استان این کشور، تا امروز ادامه داشته است.

پس از مدت کوتاهی از آغاز اعتراضات، خواسته های مردمی تغییر یافت و اکنون آنان خواستار سرنگونی نظام حاکم شده اند.

معترضان، یک روز پس از آغاز تظاهرات با حضور در فاصله یک کیلومتری از کاخ ریاست جمهوری با سر دادن شعار، خواهان سرنگونی دولت «عمر البشیر» شدند.

دوشنبه گذشته نیز نیروهای دولتی اعلام کردند که در طی پنج روز اول تظاهرات 36 نفر از معترضان به ضرب گلوله به قتل رسیده اند.

**اعتراضات در تونس

تونس دیگر کشور حوزه شمال آفریقا، در روزهای پایانی سال 2018 صحنه اعتراضات گسترده مردمی است؛ کشوری که 8 سال قبل جرقه خیزش انقلاب را زد تا شعله های آن در کمتر از چند روز به برخی کشورهای عربی دیگر برسد.

در تازه ترین تحولات تونس، 24دسامبر (3 دی) «عبدالرزاق زرقی» فیلمبردار یک شبکه تلویزیونی خصوصی ، پس از آنکه در اعتراض به شرایط اجتماعی، خود را در میدان شهدای شهر القصرین واقع در غرب تونس به آتش کشید، در بیمارستان این شهر درگذشت.

زرقی پیش از اقدام به خودسوزی، ویدیویی در فیس بوک منتشر کرد و در آن از وضعیت بد اقتصادی و اجتماعی خود شکایت و انتقاد کرده بود.

رادیو ملی تونس اعلام کرد پس از انتشار خبر درگذشت این خبرنگار تونسی ، ده ها نفر از مردم شهر القصرین خیابان های اصلی این شهر را بستند و پلیس نیز برای متفرق کردن معترضان وارد عمل شد.

این خودسوزی جوان تونسی، حوادث 8 سال قبل را بار دیگر در اذهان تداعی کرد زمانی که «محمد بوعزیزی» دستفروش تونسی روز 17 دسامبر 2010 (26 آذر 1389) در اعتراض به توقیف کالاهایش و تحقیری که یک مأمور شهرداری به او روا داشته بود، خود را در مقابل ساختمان شهرداری به آتش کشید، اقدامی که آتش زیر خاکستر جامعه تونس را به سطح آورد و به حکومت 23 ساله «زین‌العابدین بن علی» بر این کشور پایان داد.

در سال گذشته میلادی همچنین برخی احزاب و گروه های سیاسی در تونس، دولت و نخست وزیر این کشور را به ناکارآمدی در حل مشکلات اقتصادی مردم متهم کرده و خواستار برکناری آن ها شدند.

اوایل آذرماه امسال هم بیش از 650 هزار کارمند دولتی تونسی در اعتراض به مخالفت دولت با افزایش حقوق کارمندان، دست به اعتصاب فراگیر زدند.

فعالان تونسی همچنین در پی اعتراضات جلیقه زرد ها در فرانسه، 9 دسامبر (18 آذر) در اعتراض به فساد، کمپینی به نام 'جلیقه قرمز ها' تشکیل دادند.

فعالان تونسی با انتشار بیانیه ای در اینترنت و شبکه های اجتماعی، به طور رسمی از آغاز به کار کمپین 'جلیقه قرمزها' خبر داده و هدف از تشکیل آن را اعتراض مسالمت آمیز به ناکامی های دولت، فساد، هزینه های بالای زندگی، بیکاری و سوء مدیریت اعلام کردند.

**اعتراضات در مغرب

مغرب دیگر کشور عربی شمال آفریقا در ماه آخر سال 2018 از موج اعتراضات مردمی در امان نبود، در این کشور شماری از کارمندان بخش های دولتی و خصوصی مغرب با پوشیدن جلیقه های زرد به خیابان ها آمده و خواستار بهبود وضعیت معیشتی و افزایش حقوق خود شدند.

معاون رئیس اتحادیه سندیکای تکنسین های مغرب اعلام کرد که شماری از کارمندان وزارتخانه ها و نهادهای دولتی و خصوصی با پوشیدن جلیقه های زرد به خیابان ها آمدند و خواستار بهبود وضعیت معیشتی و افزایش حقوق شان شدند.

وی یادآور شد که این اعتراض ها در پی ناکامی تلاش سندیکای کارمندان برای گفت و گو با دولت به منظور بهبود اوضاع کاری صورت گرفته است.

روز قبل از آغاز جنبش جلیقه زردها در مغرب، «رباط» پایتخت این کشور نیز شاهد تظاهرات مردمی در اعتراض به وضع بی کاری و اوضاع نابسامان بیمارستان ها و دانشگاه ها بود.

معترضان همچنین خواستار آزادی بازداشت شدگانی شدند که در جریان اعتراضات دو شهر «الحسیمه» و «جراده» در منطقه «الریف» در شمال مغرب توسط نیروهای پلیس بازداشت شدند.

**اعتراضات در لیبی

در کشور لیبی نیز اعتراضات در شهرهای جنوبی این کشور متمرکز بود، اعتراضات با خواسته های صنفی آغاز شد و گروهی از معترضان، در نزدیک شهر اوباری، چاه نفتی «الشراره» را در 8 دسامبر جاری (17 آذر) بستند و بعد از آن، اعتراضات به 12 منطقه در جنوب لیبی با مطالبه های ایجاد فرصت های شغلی، توسعه منطقه و تامین سوخت برای اهالی، گسترش یافت.

شمال آفریقا پس از بازه ای 8 ساله، باز هم فضایی انقلابی را در آستانه سال 2019 تجربه می کند. وضعیت معیشتی، فصل مشترک همه اعتراضات است اما تضمینی نیست که این مطالبه همچنان سرشت اقتصادی خود را حفظ کند و سر از دالان های سیاست درنیاورد.