بزرگترین قدرت جهان چگونه منزوی می شود؟

تازه ترین نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد که هفته گذشته برگزار شد، انزوای یک قدرت جهانی را نشان داد. انزوایی که ناشی از سیاست های یکجانبه و برخوردهای قلدرمابانه آن بویژه در دو سه سال اخیر بوده است. آمریکای تحت زعامت دونالد ترامپ هرچه توانسته، جامعه بین المللی را به هیچ انگاشته است. تصویری که امروز از آمریکای ترامپ در افکار عمومی نشان داده می شود کشوری است که ابایی از هنجارشکنی، خلف وعده، زورگویی و قلدرمابی در مناسبات بین المللی ندارد. آن هم در دورانی که مکانیسم اداره جهان همچون حلقه ای به هم پیوسته عمل می کند و همکاری با سازمان های بین المللی و همراهی با سیاست های جهانی تنها راه موفقیت در تصمیمات کشورها به شمار می رود. نکته ای که دونالد ترامپ سیاستمدار تازه کار آمریکایی از درک آن عاجز است. واقعیت این است که سیاست هایی که ترامپ طی سه سال و نیم گذشته اجرا کرده است، انزوای حقوقی و اخلاقی بزرگترین قدرت جهان را در پی داشته است.

ترامپ پس از تکیه بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا در انتخابات ۲۰۱۶ از بسیاری از توافقات، پیمان‌ها و سازمان‌های اثرگذار بین‌المللی خارج شد که پیمان آسمان‌های باز و سازمان جهانی بهداشت جدیدترین آنها است. در میان روسای جمهور آمریکا ترامپ را می توان تعهدگریزترین و پیمان شکن ترین رئیس جمهور دانست به طوری که او با وجود مخالفت های بین المللی و بی اعتنا به هنجار های بین المللی موثرترین سازمان‌ها و توافقات را ترک کرده است.

برجام؛ نقطه سقوط ترامپ

اعلام خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای از سوی ترامپ اگرچه پیامدهای گوناگونی برای ایران داشت، اما کاخ سفید نسبت به نتایج اقدام خود بی‌توجه بود به طوری که نه به درخواستهای مکرر متحدان اروپایی خود گوش کرد و نه به نصیحت های عقلای حاضر در اطراف خود ارزشی قائل شد. مشاوران ضد ایرانی که او را احاطه کرده بودند، نهایت تلاش خود را کردند تا به زعم خود برجام را نابود کنند و گوشه هایی از این تلاشها در کتابی که جان بولتون مشاور وقت امنیت ملی آمریکا نوشته آمده است. اکنون و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا این ترامپ هست که باید درباره ناکامی خود در اعمال سیاست فشار حداکثری پاسخگو باشد. لابیهای ضد ایرانی مسیرهای تعامل ترامپ با ایران را آنچنان تخریب کرده اند که شاید خود ترامپ هم اگر اراده بازگشت داشته باشد، نتواند در این زمینه گامی بردارد.

آمریکا با تحریم ایران و اعمال سیاست فشار حداکثری علیه آن خود را در مرکز مهمترین بحران غیرضروری جهان قرار داد. در هر صورت یکجانبه گرایی آمریکا در مورد ایران غلط بودن سیاست های آمریکا را آشکار کرد. باتوجه به سابقه آمریکا در جعل و بزرگنمایی شواهد برای توجیه حمله نظامی به یک کشور، متحدانی که روزی حرف رئیس‌جمهور آمریکا را سند می‌دانستند اکنون بیش از هر زمان دیگری در صحت ادعای واشنگتن در مورد ایران تردید دارند و از اقدامات آمریکا علیه ایران حمایت نمی کنند. این موضوع می‌تواند توانایی آمریکا برای حضور پررنگ‌تر در عرصه بین الملل را بسیار محدود کند.

مدت هاست که آمریکا و متحدان اروپایی عضو برجام یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان دو مسیر متفاوت را در قبال برنامه هسته‌ای ایران دنبال کرده‌اند. زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، اروپایی‌ها تصمیم گرفتند تا برای حفظ این توافق تلاش کنند. در مقطعی که واشنگتن تحریم‌ها را علیه ایران بازگرداند نیز اروپا تلاش کرد تا با راه‌اندازی یک سازوکار مالی جدید بستری را فراهم کند تا شرکت‌های اروپایی بتوانند با دور زدن تحریم‌های واشنگتن به تجارت با ایران ادامه دهند. اگرچه ساز و کار مالی اروپا به نتیجه ای نرسید اما تلاش برای جدا کردن سیاست های اروپا از آمریکا شکستی برای ترامپ بود.

در نشست غیر رسمی هفته گذشته امریکا با اعضای شورای امنیت بر سر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران اروپایی‌ها ضمن ابراز نگرانی از پایان این تحریم‌ها تأکید کردند نگرانی بزرگ‌ترشان واکنش تهران به تمدید این تحریم‌هاست. در این نشست که به نوعی رایزنی آمریکا برای تمدید بند مربوط به تحریم خرید و فروش تجهیزات متعارف نظامی بود، چین و روسیه به شدت از آمریکا بابت خروج از برجام و پیشنهاد تمدید این بند انتقاد کردند و اروپا نیز همراهی مورد انتظار کاخ سفید را نشان نداد. به این ترتیب با اینکه هفته گذشته گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دبیرکل سازمان ملل برای نخستین بار در چند سال گذشته تحت فشار آمریکا وارد فاز جدیدی شد و حتی گوترش انگشت اتهام را به سمت موشک‌های ایرانی در حمله به آرامکو نشانه رفته بود، فضای جلسه از عدم همراهی جامعه جهانی با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران حکایت می‌کرد.

رفتار یکجانبه دولت ترامپ در مورد توافق هسته‌ای اکنون مقام‌های کاخ سفید را به ‌این فکر انداخته است تا از ظرفیت و قدرت خود استفاده کنند و همان رفتار را در قبال قطعنامه شورای امنیت هم تکرار کنند. بنابر ارزیابی کاخ سفید اگر دولت ترامپ نتواند در مقابل این بخش از رفع تحریم‌ها اقدامی را انجام دهد تا چند سال بعد شاهد رفع محدودیت‌های هشت ساله مربوط به فعالیت موشکی ایران نیز خواهد بود و در واقع همه رشته‌های کاخ سفید پنبه می‌شود.

سی ان ان در گزارشی در این مورد نوشته است: سه سال و نیم دولت دونالد ترامپ وجهه و جایگاه این کشور را به پایین‌ترین حد از آنچه قابل باور باشد، تنزل داد. زمانی که رئیس‌جمهوری این کشور شعار اول آمریکا را سر داد دونالد تاسک، رئیس شورای اروپا به رهبران این بلوک گفت: «تغییر در واشنگتن، اتحادیه اروپا را در وضعیت دشواری قرار می‌دهد به طوری که به نظر می‌رسد دولت جدید نسبت به ۷۰ سال اخیر سیاست خارجه آمریکا تردید دارد.»