نتایج پژوهش جدید: افزایش سن لزوما به معنای چاق شدن نیست

یکی از ناامیدکننده‌ترین مسائل درمورد پیر شدن این است که همراه‌با افزایش سن، وزن نیز اضافه می‌شود. پیشگیری از افزایش وزن می‌تواند یک چالش باشد، اما ناامید نشوید؛ پیری ممکن است اجتناب‌ناپذیر باشد؛ اما چاق شدن لزوما گریزناپذیر نیست.

براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC)، چاقی حدود ۴۰ درصد از افراد بزرگ‌سال آمریکایی، ازجمله افراد جوان و میان‌سال را درگیر کرده و حدود ۹۳/۳ میلیون فرد بزرگ‌سال آمریکایی دچار این وضعیت هستند. چاقی مشکل سلامتی عمومی جدی است و موجب افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، سکته و سرطان‌های خاص می‌شود. دونالد هنسرود، استاد تغذیه و پزشکی پیشگیرانه در دانشکده‌ی پزشکی کلینیک مایو می‌گوید:

یکی از دلایل اصلی چاق شدن همراه‌با افزایش سن آن است که ما به‌تدریج و تقریبا به میزان یک درصد در سال، توده‌ی ماهیچه‌ای خود را از دست می‌دهیم.

کاهش توده‌ی ماهیچه موجب کاهش نرخ متابولیسم پایه یعنی روند سوزاندن کالری در زمان استراحت می‌شود. هرچه نرخ متابولیکی پایین‌تر باشد، کالری کمتری سوزانده خواهد شد. هنسرود در این باره می‌گوید:

این تغییر [کاهش توده‌ی ماهیچه] ممکن است به‌صورت سال به سال غیرمحسوس باشد؛ اما با مقایسه‌ی مقدار توده‌ی عضلانی در ۸۰ سالگی، با توده‌ی عضلانی ۲۰ سالگی، نمایان می‌شود. هرچه مقدار توده‌ی عضلانی بیشتر باشد، نرخ متابولیکی زمان استراحت نیز افزایش می‌یابد.

به‌گفته‌ی هنسرود، فعالیت بدنی خودبه‌خود (به غیر از ورزش) نیز اغلب با افزایش سن کم می‌شود. او می‌گوید:

به‌طور کلی، یک فرد ۸۰ ساله، در‌مقایسه‌با فردی ۲۰ ساله، از تحرک کمتری برخوردار است و ورزش نیز احتمالا کاهش پیدا می‌کند، اگرچه این عامل (ورزش) در گروه کوچکی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند، تأثیر زیادی دارد.

جسیکا مورگوییتیو، متخصص تغذیه بتسدا نیز با این موضوع موافق است. او می‌گوید:

بسیاری از بیماران من قبول دارند که با افزایش سن، کمتر حرکت می‌کنند و اولین چیزی که من برای کاهش وزن توصیه می‌کنم، تمرین با وزنه (حداقل دو تا سه روز در هفته) به‌منظور کاهش روند کم‌ماهیچگی (کاهش ماهیچه‌ها در اثر افزایش سن) و نیز یکی دو روز ورزش‌های قلبی‌عروقی است.

مورگوییتیو کار کردن با یک مربی شخصی را به‌ویژه درمورد وزنه‌ها توصیه می‌کند تا فرد یاد بگیرد به‌طور ایمن و مؤثر وزنه‌ها را بلند کند. او توضیح می‌دهد:

 من بیماران خود را تشویق می‌کنم تا روزانه ۱۰ هزار قدم راه بروند و در کل طول روز در حال پیاده‌روی یا انجام کارهای خانه و حیاط باشد نه اینکه از باشگاه به خانه آمده و کل روز را بنشینند. این عامل نیز روی نرخ متابولیکی تأثیر می‌گذارد.

هنسرود می‌گوید:

تغییر در هورمون‌ها (کاهش در تستوسترون در مردان و استروژن و پروژسترون در زنان) نیز روی وزن اثر می‌گذارد؛ اما این فرضی نادرست است که افزایش وزن در زنانی که یائسه می‌شوند، بیشتر از مردان به‌چشم می‌خورد.

درواقع، هر دو جنس دچار افزایش وزن می‌شوند؛ اما توزیع مجدد وزن در زنان سریع‌تر از مردان رخ می‌دهد و اغلب به منطقه‌ی شکم ختم می‌شود و این امر یکی از دلایل چنین تصور غلطی است. او می‌گوید:

به‌نظر می‌رسد که افزایش وزن به‌طور مشابهی زنان و مردان را تحت‌تأثیر قرار دهد و میزان آن حدود یک پوند (۴۵۰ گرم) یا بیشتر در طول سال است. این حد افزایش وزن شاید زیاد به‌نظر نرسد؛ اما حالت تجمعی دارد و طی ۲۰ یا ۳۰ سال، جمع می‌شود. در دوران یائسگی، افزایش وزن (در هر دو جنس) تقریبا یکسان اتفاق می‌افتد؛ اما (در زنان) افزایش وزن بیشتر به سمت ناحیه شکم می‌رود، بنابراین به‌نظر می‌رسد که افزایش وزن در آن‌ها بیشتر رخ می‌دهد. همین وضعیت درمورد مردان نیز اتفاق می‌افتد؛ با افزایش سن، وزن در ناحیه شکمی زیاد می‌شود؛ اما روند آن تدریجی‌تر است.

ممکن است تأثیر فیزیولوژیکی نیز وجود داشته باشد. نتایج یک مطالعه‌ نشان داده است که تغییر و تبدیل چربی در بافت چربی با افزایش سن، کاهش پیدا می‌کند؛ یعنی حذف چربی از سلول‌های چربی کم شده و این امر موجب افزایش وزن می‌شود. پژوهشگران طی دوره‌‌ای ۱۳ ساله، سلول‌های چربی ۵۴ مرد و زن را مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند که سرعت تغییر و تبدیل چربی در آن‌ها کاهش پیدا کرد. پیتر آرنر از مؤسسه‌ی کارولینسکا در سوئد و یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید:

نتایج نشان می‌دهد که فرایندهای موجود در بافت چربی، به‌صورت مستقل از عوامل دیگر، تغییرات وزن بدن را در جریان افزایش سن تنظیم می‌کنند.

کارشناسان در این رابطه به افراد توصیه می‌کنند که: به‌طور منظم ورزش کنند، کالری مصرفی را کنترل کنند، تمرین‌های وزنه‌برداری انجام دهند، در طول روز حرکت کنند و تا جایی که ممکن است از نشستن پرهیز کنند. هنسرود می‌گوید:

تمام این فعالیت‌های بدنی موجب سوزاندن چربی شده و مهم هستند. تمرین‌های مقاومتی (وزنه‌برداری) به کاهش چربی‌های شکمی کمک می‌کنند. ورزش، موثرترین روش برای سوزاندن کالری است، مخصوصا تمرین‌های فاصله‌ای شدید یا HIIT (دوره‌های متناوب و کوتاه از ورزش شدید و استراحت). تمرین‌های فاصله‌ای شدید به کاهش چربی شکمی نیز کمک می‌کنند. داشتن تحرک در کل طول روز به‌جای نشستن، موجب سوزاندن مقدار زیادی کالری می‌شود.

مورگوییتیو می‌گوید که اگر فرد نتواند به‌اندازه‌ی کافی ورزش کند، باید برای جبران، میزان مصرف کالری خود را کاهش دهد. او می‌گوید:

من بیماران خود را تشویق می‌کنم تا حجم بیشتری از غذاهای کم‌کالری مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه را مصرف کنند، زیرا آن‌ها کالری کمتری به ما می‌رسانند و نیز برای پیری سالم، سرزندگی و پیشگیری از بیماری مهم هستند.

 به‌نظر می‌رسد روند افزایش وزن پس از اواسط دهه‌ی هفتم زندگی تثبیت شود. به‌گفته‌ی هنسرود، علت آن است که افراد در این سن معمولا کمتر غذا می‌خورند. براساس گزارش CDC، چاقی در میان افراد دارای سن بیش از ۶۰ سال، حدود ۴۱ درصد، در افراد دارای سن ۴۰ تا ۵۹ سال حدود ۴۳ درصد و در افراد دارای سن ۲۰ تا ۳۹ حدود ۳۶ درصد است. او می‌گوید:

اگرچه فعالیت فیزیکی احتمالا با افزایش سن کم می‌شود، مصرف کالری نیز اغلب در سالخوردگی کاهش پیدا می‌کند.