راهکاری برای کاهش ابتلا به سرطان پروستات

از آن جا که سرطان یک بیماری مزمن و طاقت‌فرسا و در برخی موارد پیش‌رونده است، بیمار علاوه بر چالش با بیماری سرطان، باید با عوارض و پیامدهای آن از جمله نشانگان بالینی روانپزشکی و عوامل محیطی ناشی از بیماری هم مبارزه کند. محققان در پژوهشی با عنوان اثربخشی مدیریت استرس شناختی- رفتاری بر کاهش نشانه‌های بالینی بیماران مبتلا به سرطان پستان این موضوع را بررسی کرده‌اند.

در این پژوهش آمده است: «سرطان پستان، بدخیمی بافت اصلی پستان است. در این بیماری، سلول‌های نسج پستان که سازنده‌ی شیر برای تغذیه نوزادان است، دچار بدخیمی می‌شوند. بیمار به دلیل ماهیت بیماری دچار محرومیت‌های ویژه‌ی روانشناختی شده و کارکردهای فردی، بین فردی، شغلی و اجتماعی‌اش تحلیل رفته و دچار انواع نشانه‌های بالینی روانپزشکی شده که کیفیت زندگی او را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. کاهش روابط بین‌فردی، اختلال خواب، افسردگی، عدم امید به زندگی، خودکشی، پرخاشگری و احساس گناه از جمله نشانه‌های بالینی روانشناختی هستند که فرد مبتلا را درگیر می‌کنند.»

بنا بر گفته‌های نویسندگان این مقاله، برای کاهش نشانه‌های بالینی و بالابردن کیفیت زندگی در بیماران دچار سرطان پستان، مداخلات و روش‌های درمانی گوناگونی پیشنهاد شده است. یکی از این موارد، درمان شناختی- رفتاری است که از دهه‌ی ۱۹۷۰ برای درمان انواع بیماران مطرح و سودمندی آن در برخی از پژوهش‌ها تایید شده است.

در مطالعه ای از نوع نیمه آزمایشی، دو گروهی در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری مورد بررسی قرار گرفتند. جامعه‌ی پژوهش شامل کلیه‌ی بیماران مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به بیمارستان آیت‌الله خوانساری اراک بود که طبق نظر پزشک معالج، در مرحله‌ی اول یا دوم بیماری سرطان بودند. با توجه به روش آزمایشی در این پژوهش و نیز محدودیت‌های موجود برای دسترسی به آزمودنی، ۲۰ نفر از بیماران دچار سرطان پستان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و در دو گروه ۱۰ نفری آزمایش و کنترل گنجانده شدند. شرکت‌کنندگان گروه کنترل از لحاظ سطح تحصیلات، سن، وضعیت تاهل و وضعیت اقتصادی با گروه آزمایش همگن بودند.

گروه آزمایش، درمان شناختی-رفتاری را در هشت جلسه‌ی گروهی و هفته‌ای دو ساعت دریافت کرد اما گروه کنترل هیچ مداخله یا درمان روان‌شناختی را دریافت نکرد. درمان شناختی- رفتاری طی هشت جلسه گروهی و به مدت دو ماه توسط کارشناس ارشد روان‌شناس بالینی در بیمارستان آیت‌الله خوانساری اراک بر روی گروه آزمایش انجام شد.

جلسه‌ی اول شامل معارفه، گفت‌وگو در مورد نقش استرس بر شروع و تشدید بیماری‌های مزمن و پیش‌رونده و اثر بیماری بر تغییر روابط اعضای خانواده بود. در جلسه‌ی دوم و سوم به بازسازی شناختی و ارتباط بین افکار و احساسات، راه‌های شناخت افکار غیرمنطقی، بحث در مورد خطاهای پردازش، آموزش ارزیابی‌ مجدد افکار و چالش با افکار غیرمنطقی به عنوان راهکارهایی جهت مقابله با افکار غیرمنطقی پرداخته شد. جلسه‌ی چهارم مدیریت خشم، جلسه‌ی پنجم آموزش حل مسئله و ابراز وجود، جلسه‌ی ششم آموزش مهارت‌های ارتباطی و استفاده از حمایت‌های اجتماعی، جلسه‌ی هفتم روش‌های مقابله با استرس و آموزش سه سبک رفتاری منفعلانه، جرات‌ورزانه و پرخاشگرانه در موقعیت‌های ارتباطی و در جلسه‌ی هشتم به مرور کلی و تمرین مهارت‌های آموخته شده اختصاص داده شد.

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «یافته‌های این پژوهش نشان داد که درمان شناختی-رفتاری بر کاهش برخی نشانگان بالینی بیماران مبتلا به سرطان پستان نسبت به گروه کنترل، پس از اجرای درمان اثربخش است و بهبودی نشانگان حتی پس از دو ماه نسبت به گروه کنترل که هیچ درمان روانشناختی را دریافت نکرده‌اند، همچنان باقی بود.»

محققان در تبیین یافته‌های خود بیان می‌کنند: «درمان شناختی-رفتاری با آماج قرار دادن باورها و تفکرات غیرمنطقی و به چالش کشیدن آن‌ها و بازسازی شناختی توانسته است اثرات مطلوبی بر نشانگان بالینی بیماران مبتلا به سرطان پستان بگذارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، درمان شناختی-رفتاری منجر به کاهش علائم روان‌پریشی در  گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می‌شود و اثر این کاهش حتی پس از اتمام درمان نیز باقی بود.»

این پژوهش توسط حمیدرضا جمیلیان، از دانشگاه علوم پزشکی اراک، صفورا غفوری آثار، از دانشگاه آزاد اسلامی همدان و احمد بیات از دانشگاه بوعلی سینای همدان انجام شده و مقاله‌ی حاصل از آن  در دومین شماره‌ی بیستمین سال نشریه پایش به چاپ رسیده است.