فوت کودکان در حین بیهوشی ممکن است

زمینه ای گوناگونی مبتلا باشند که بیهوش شدن آنها، منجر به فوت یا ایجاد عارضه در آنها شود.بیهوشی کودکان فرآیندی بسیار پیچیده تر از بیهوش کردن بزرگسالان است. بیهوشی کودکان ریسک و خطرات بسیار بیشتری از بیهوش کردن بزرگسالان به همراه دارد. بروز اشتباه در حین بیهوشی کودکان می تواند عواقب جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. قصور پزشکی در بیهوشی کودکان حتی می تواند به فوت آنها منجر شود، اما تمام کودکانی که در حین بیهوشی کودکان جان خود را از دست می دهند، لزوما بر اثر قصور پزشکی فوت  نمی کنند، بلکه ممکن است این کودکان به بیماری های زمینه ای گوناگونی مبتلا باشند.

فوت یک بیمار در هر 185 هزار بیهوشی دنیا

بیهوشی یکی از مهمترین و حساس ترین فرآیندهای پزشکی است که اغلب در هنگام نیاز به انجام اعمال جراحی توسط پزشکان انجام می شود. بیهوشی فرآیند پیچیده ای است که انجام آن نیاز به مهارت و تخصص بالایی دارد و اگر پزشکی که فاقد این مهارت است، دست به بیهوش کردن بیمار خود بزند، یا حتی پزشک متخصص بیهوشی بدون دقت عمل لازم اقدام به بیهوش کردن بیمار خود کند، حتی احتمال مرگ بیمار نیز وجود دارد.

با وجود این که آمار دقیقی درباره مرگ بر اثر قصور پزشکی در هنگام فرآیند بیهوشی در ایران وجود ندارد، اما براساس پژوهشی که در نشریه علمی چرچیل لیوینگستون بریتانیا به چاپ رسیده، می توان گفت از هر 185 هزار مرتبه ای که فردی در یک مرکز درمانی جهان بیهوش شده است، یک نفر به طور مستقیم بر اثر بیهوشی فوت کرده است. بنابراین فوت بر اثر بیهوشی در سراسر دنیا و در ایران پدیده ای نسبتا نادر است، اما احتمال وقوع آن صفر نیست.

در این میان بیهوش کردن کودکان فرآیندی به شدت پیچیده تر و پرریسک تر از بیهوش کردن بزرگسالان است و احتمال فوت کودکان بر اثر قصور پزشکی در حین فرآیند بیهوشی بسیار بیشتر است. این موضوع بیهوش کردن کودکان را در سطح جهان بسیار دشوار کرده و باعث شده است که «بیهوشی کودکان» به یک رشته دانشگاهی در سطح فوق تخصص تبدیل شود که متخصصان رشته بیهوشی می توانند در آن تحصیل کنند.

البته تعداد افراد دارای مدرک فوق تخصص بیهوشی کودکان در ایران چندان زیاد نیست و حتی بیشتر کلانشهرهای کشور دچار کمبود افراد فارغ التحصیل این رشته هستند. به همین دلیل، بسیاری از مراکز درمانی ایران از متخصصان بیهوشی عادی برای بیهوش کردن کودکان استفاده می کنند و همین مساله ریسک بیهوشی کودکان در ایران را به شدت افزایش داده است.

اخیرا هم یک کودک 3.5 ساله اصفهانی که البته دچار نارسایی های قلبی بوده، در حین انجام فرآیند بیهوشی در یک کلینیک خصوصی در این شهر جان خود را از دست داده است. ماجرا از این قرار است که این کودک برای انجام عمل جراحی روی 14 دندان معیوب خود نیاز به بیهوش شدن داشته و این بیهوشی به دستور یک دندانپزشک در اصفهان انجام می شود؛ پزشکی که ترجیح می دهد به جای این که اعمال جراحی روی 14 دندان کودک را در چند مرتبه انجام دهد، در یک مرتبه و با بیهوش کردن کودک، دندان های او را جراحی کند.

اما با وجود این که کودک قبلا در حین انجام اعمال جراحی قلب خود، تجربه بیهوشی را داشته و مشکلی برای او پیش نیامده بود، این بار بیهوشی او در یک کلینیک خصوصی منجر به فوت او می شود؛ آن هم در شرایطی که پزشک متخصص قلب این کودک در نامه ای به کلینیک خصوصی مربوطه اعلام کرده بود که بیهوشی او باید با احتیاط لازم و عدم استفاده از برخی داروهای خاص بیهوشی انجام شود. البته هنوز تحقیقات پزشکی قانونی اصفهان درباره علت فوت این کودک به نتیجه نهایی نرسیده است.

بیهوشی کودکان؛ بسیار پرریسک‌تر از بیهوشی بزرگسالان

دکتر سید علیرضا مهدوی، فوق تخصص بیهوشی کودکان نیز در گفت و گو با رکنا با تاکید بر تفاوت های بسیار بیهوشی اطفال با بیهوشی بزرگسالان اظهار داشت: فیزیولوژی بدن یک کودک با یک بزرگسال بسیار متفاوت است و به همین دلیل، اساسا بیهوشی کودکان ریسک بالاتری نسبت به بیهوشی بزرگسالان دارد و حتما باید فرآیند بیهوشی یک کودک با انجام تمهیدات پیچیده تری نسبت به بیهوشی بزرگسالان انجام شود.

وی افزود: بیهوشی کودکان یک رشته دانشگاهی است که در مقطع فوق تخصص در سطح جهان تدریس می شود و در ایران نیز از سال 91 دانشگاه علوم پزشکی مشهد تدریس این رشته دانشگاهی را آغاز کرد. از سال 92 نیز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رشته بیهوشی کودکان را دایر کرد و در سال های اخیر نیز دانشگاه های علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی اصفهان و علوم پزشکی شیراز تدریس این رشته را آغاز کرده اند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: هر چقدر سن یک کودک پایین تر باشد، تفاوت های فیزیولوژیک او در تمام ارگان های بدن نسبت به بزرگسالان بیشتر می شود و بنابراین بیهوش کردن او نیز دشوارتر می شود. به همین دلیل است که تعرفه بیهوشی کودکان زیر سه سال، 25 تا 50 درصد بالاتر از تعرفه بیهوشی بزرگسالان در نظر گرفته شده است.

فوت کودکان در حین بیهوشی ممکن است

مهدوی با تاکید بر این که ریسک بیهوشی در کودکان بسیار بیشتر از بزرگسالان است، عنوان کرد: گران تر بودن تعرفه بیهوشی کودکان زیر سه سال نسبت به بزرگسالان به این دلیل است که چون بیهوش کردن یک کودک خطرات بیشتری را به همراه دارد، این کار استرس بیشتری را به متخصص بیهوشی نسبت به بیهوش کردن یک بزرگسال وارد می کند.

این فوق تخصص بیهوشی کودکان ادامه داد: با وجود این که تعرفه بیهوش کردن کودکان بالای سه سال با بزرگسالان برابر است، اما اساسا بیهوش کردن تمام کودکان زیر 6 سال با ریسک بسیار بالاتری نسبت به بیهوش کردن بزگسالان همراه است و بروز اشتباه در انجام فرآیند بیهوشی یک کودک می تواند خطرات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

وی در ادامه تاکید کرد: در سراسر جهان، فرآیند بیهوشی یکی از پرریسک‌ترین فرآیندهای پزشکی محسوب می شود و قطعا ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین با توجه به این که ریسک بیهوشی کودکان از بیهوش کردن بزرگسالان بیشتر است، پس احتمال فوت کودکان بر اثر بروز اشتباه در فرآیند بیهوشی در ایران ممکن است. البته این مساله فقط در ایران رخ نمی دهد و در تمام جهان احتمال اندکی برای فوت کودکان در حین بیهوشی وجود دارد.

احتمال فوت کودکان در حین بیهوشی بر اثر قصور پزشکی

مهدوی درباره توزیع افراد دارای مدرک فوق تخصص بیهوشی کودکان در سطح کشور توضیح داد: در یک دهه اخیر که تدریس رشته فوق تخصص بیهوشی کودکان در برخی دانشگاه های علوم پزشکی کشور آغاز شده است، فارغ التحصیلان این رشته در شهرهایی از جمله تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، قزوین، شهرکرد و ... مشغول به کار شده اند و امیدواریم که در دو تا سه سال آینده، تمامی شهرهای بزرگ و مراکز استان های کشور حداقل دارای یک فوق تخصص بیهوشی کودکان شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: در اصفهان نیز که اخیرا فوت یک کودک در حین فرآیند بیهوشی گزارش شده است، دو نیروی فوق تخصص بیهوشی کودکان مشغول فعالیت هستند که این نیروها به صورت تمام وقت در بیمارستان های دولتی این شهر کار می کنند و به کلینیک های خصوصی نمی روند.

وی در پایان تصریح کرد: احتمال فوت کودکان بر اثر قصور پزشکی در حین فرآیند بیهوشی وجود دارد، اما لزوما تمام افرادی که در حین این فرآیند فوت می کنند، به دلیل قصور پزشکی جان خود را از دست نمی دهند، زیرا ممکن است که افراد مختلف از جمله کودکان به بیماری های زمینه ای گوناگونی مبتلا باشند که بیهوش شدن آنها، منجر به فوت یا ایجاد عارضه در آنها شود.