مهم ترین علائم سکته مغزی

به نقل از درمانکده زمانی که خون به بخشی از مغز نرسد یا کم برسد و بافت مغز اکسیژن و مواد غذایی کافی دریافت نکند، سکته رخ می دهد. در این حالت، سلول های مغز ظرف چند دقیقه می میرند.

سکته وضعیتی اضطراری است که به درمان فوری نیاز دارد. اقدام زودهنگام آسیب مغزی و سایر مشکلات را کاهش می دهد.

خبر خوب این است که امروزه تعداد کم تری از آمریکایی ها در اثر سکته جان خود را از دست می دهند. درمان موثر نیز مانع از معلولیت ناشی از سکته می شود.

علائم و نشانه های سکته مغزی

اختلال در گفتار و درک حرف های دیگران: ممکن است دچار گیجی، لکنت یا اختلال در درک حرف دیگران شوید.

فلجی یا بی حسی صورت، دست یا پا: ممکن است در صورت، دست یا پا دچار بی حسی، ضعف یا فلجی ناگهانی شوید.

اختلال بینایی در یک یا هردو چشم: ممکن است ناگهان یک یا هردو چشم شما تیره یا تار شود یا دچار دوبینی شوید.

سردرد: سردرد شدید و ناگهانی همراه با استفراغ، گیجی یا تغییر هوشیاری می تواند از علائم سکته باشد.

مشکل راه رفتن: ممکن است تلوتلو بخورید و تعادلتان را از دست بدهید. همچنین ممکن است به طور ناگهانی دچار سرگیجه و از دست دادن هماهنگی شوید.

چه زمان باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

اگر متوجه هرگونه علائم سکته شده اید، حتی اگر عود و فروکش می کند یا کاملا از بین می رود، فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید. سریع فکر کنید و اقدامات زیر را انجام دهید:

صورت: از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف لب کج می شود؟

دست ها: از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا ببرد. آیا یک دست او پایین می افتد؟ یا نمی تواند یک دست خود را بالا ببرد؟

گفتار: از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا حرف زدن او همراه با لکنت یا غیرعادی است؟

زمان: اگر هریک از این علائم را مشاهده کردید، فورا با ۹۱۱ یا فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

هرچه سریع تر با شماره ی اورژانس تماس بگیرید. صبر نکنید تا علائم متوقف شود. هر دقیقه اهمیت دارد. هرچه بیشتر درمان سکته به تاخیر بیفتد، احتمال آسیب مغزی و معلولیت بیشتر می شود.

اگر همراه کسی هستید که به سکته مشکوک است، درحالی که منتظر کمک پزشکی هستید به دقت به علائم فرد توجه کنید.

علت های بروز سکته مغزی

دو علت اصلی باعث بروز سکته می شود: انسداد رگ (سکته ی مغزی ایسکمیک) یا نشت یا پارگی مویرگ (خونریزی مغزی). ممکن است عمل رسیدن خون در بعضی از افراد به صورت مقطعی متوقف شود. به این وضعیت حمله ی ایسکمی گذرا (TIA) می گویند که علائم آن همیشگی نیست.

سکته ی مغزی ایسکمیک

این شایع ترین نوع سکته است و زمانی اتفاق می افتد که رگ های خون باریک یا مسدود شود. درنتیجه جریان خون شدیدا کاهش می یابد (ایسکمی). انسداد یا باریک شدن رگ های خون در نتیجه ی رسوب چربی در رگ یا لخته های خون و سایر رسوباتی که در جریان خون حرکت و در رگ های مغز گیر می کند، رخ می دهد.

تعدادی تحقیقات اولیه نشان می دهد بیماری کووید ۱۹ می تواند باعث بروز سکته ی مغزی ایسکمیک شود اما به تحقیقات بیشتر نیاز است.

نشانه های سکته مغزی

خونریزی مغزی

زمانی که یکی از رگ های مغز نشت کند یا پاره شود، خونریزی مغزی اتفاق می افتد. خونریزی مغزی می تواند نتیجه ی بیماری های مختلفی باشد که روی رگ های خون تاثیر می گذارد. از جمله عوامل خونریزی مغزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

    فشار خون بالا که تحت کنترل نباشد

    مصرف بیش از اندازه ی داروهای رقیق کننده ی خون (داروهای ضد انعقاد خون)

    برآمدگی در قسمت های ضعیف دیواره های رگ (آنوریسم)

    آسیب (مثل تصادف)

رسوب پروتئین در دیواره ی عروق که منجر به تضعیف دیواره ی عروق می شود (سکته ی مغزی ناشی از آنژیوپاتی آمیلوئید)

سکته ی مغزی ایسکمیک که منجر به خونریزی می شود

پارگی پیوند غیرعادی عروق با دیواره های نازک (بدشکلی شریانی وریدی) از دیگر عوامل بروز خونریزی مغزی است که کم تر شایع است.

حمله ی ایسکمی گذرا

حمله ی ایسکمی گذرا (که گاهی به آن سکته ی کوچک می گویند) به دوره ی کوتاهی از علائم شبیه به سکته اطلاق می شود. این وضعیت باعث بروز آسیب دائمی نمی شود و درنتیجه ی کاهش موقتی جریان خون به بخشی از مغز اتفاق می افتد که ممکن است تا پنج دقیقه طول بکشد.

حمله ی ایسکمی گذرا، مانند سکته ی مغزی ایسکمی، زمانی اتفاق می افتد که لخته یا رسوبات مانع از رسیدن جریان خون به سیستم عصبی شود یا جریان خون را کاهش دهد.

حتی اگر فکر می کنید چون علائمتان بهتر شده دچار TIA شده اید، مراقبت پزشکی دریافت کنید. صرفا براساس علائم نمی توان سکته را از TIA تشخیص داد. اگر دچار TIA شده اید، احتمالا یکی از رگ های مغز تاحدی باریک یا مسدود شده است. حمله ی ایسکمی گذرا خطر ابتلا به سکته را افزایش می دهد.

عوامل خطرناک

عوامل زیادی می تواند خطر سکته را افزایش دهد. ازجمله عوامل قابل درمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عوامل خطرناک سبک زندگی:

    اضافه وزن یا چاقی

    عدم تحرک فیزیکی

    افراط در مصرف مشروبات الکلی

    مصرف مواد غیر قانونی مانند کوکائین و متامفتامین

عوامل خطرناک پزشکی:

    فشار خون بالا

    مصرف سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار

    کلسترول بالا

    دیابت

    آپنه خواب انسدادی

بیماری قلب و عروق، شامل نارسایی قلبی، عفونت قلبی یا غیرعادی بودن ضربان قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی.

    سابقه ی شخصی یا خانوادگی سکته، حمله ی قلبی یا حمله ی ایسکمی گذرا

    بیماری کووید ۱۹

از دیگر عواملی که خطر ابتلا به سکته را افزایش می دهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

    سن افراد بالای ۵۵ سال بیشتر از جوانان در معرض خطر سکته قرار دارند.

    نژاد خطر ابتلا به سکته در بین نژاد آفریقایی آمریکایی بیشتر است.

    جنسیت مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سکته ی مغزی قرار دارند. زنان معمولا در سنین بالاتر دچار سکته می شوند و احتمال فوت در اثر سکته در زنان بیشتر است.

    هورمون استفاده از قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی شامل استروژن خطر ابتلا به سکته را بالا می برد.

عوارض سکته مغزی

گاهی سکته، بسته به این که تا چه مدت خون به مغز نرسد و کدام قسمت از مغز تحت الشعاع قرار بگیرد، باعث بروز معلولیت موقتی یا دائمی می شود. عوارض می تواند شامل موارد زیر باشد:

    فلجی یا از دست دادن توانایی حرکت عضلات: ممکن است یک طرف بدن فلج شود یا قدرت کنترل بعضی از عضلات، مانند عضلات یک سمت صورت یا دست، را از دست بدهید.

    اختلال در صحبت یا بلع: سکته ی مغزی روی توانایی کنترل عضلات حلق و دهان تاثیر می گذارد و باعث می شود به سختی بتوانید واضح صحبت کنید، آب دهان قورت دهید یا غذا بخورید. همچنین ممکن است اختلالاتی در زبان ایجاد شود، مثلا تکلم یا درک گفتار، خواندن یا نوشتن.

    از دست دادن حافظه یا اختلال در تفکر: بسیاری از افرادی که سابقه ی سکته ی مغزی داشته اند، بخشی از حافظه ی خود را از دست می دهند. دسته ی دیگر برای فکر کردن، استدلال، قضاوت و درک مفاهیم به مشکل می خورند.

    مشکلات عاطفی: بعضی از افراد مبتلا به سکته ی مغزی در کنترل عواطف خود به مشکل برمی خورند یا دچار افسردگی می شوند.

    درد: ممکن است فرد در قسمت هایی از بدن که تحت تاثیر سکته قرار گرفته دچار درد، بی حسی یا دیگر احساسات غیرعادی شود. مثلا، اگر سکته ی مغزی باعث شود حس لامسه ی دست چپ را از دست دهید، در این دست احساس ناخوشایند مورمور شدن خواهید داشت.

    تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود: ممکن است افرادی که سابقه ی سکته ی مغزی داشته اند بیشتر منزوی شوند و برای نظافت شخصی و انجام کارهای روزمره به کمک نیاز داشته باشند.

درمان سکته مغزی

پیشگیری از سکته مغزی

شناخت عوامل خطرناک بروز سکته ی مغزی، رعایت توصیه های متخصص مغز و اعصاب و انتخاب سبک زندگی سالم ازجمله بهترین اقدامات برای پیشگیری از بروز سکته است. اگر دچار سکته یا حمله ی ایسکمی گذرا شده اید، این معیارها مانع از بروز سکته ی دوباره می شود. مراقبت های بیمارستان و بعد از آن هم موثر است.

بسیاری از روش های جلوگیری از بروز سکته ی مغزی شبیه به روش های جلوگیری از بروز بیماری قلبی است. در مجموع، توصیه های داشتن زندگی سالم عبارتند از:

    کنترل فشار خون بالا: این مورد جزو مهم ترین اقداماتی است که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به سکته ی مغزی انجام دهید. اگر سابقه ی سکته دارید، پایین آوردن فشار خون به پیشگیری از بروز سکته یا TIA بعدی کمک می کند. اغلب برای درمان فشار خون بالا از روش های سالم سبک زندگی و دارو استفاده می شود.

    کم تر کردن میزان کلسترول و چربی اشباع شده در رژیم غذایی: خوردن چربی و کلسترول کم تر، به خصوص چربی ترانس و اشباع شده، می تواند در کاهش انسداد رگ ها موثر واقع شود. اگر از طریق ایجاد تغییر در رژیم غذایی موفق به کنترل کلسترول نشوید، پزشک مغز و اعصاب داروی کاهش کلسترول هم تجویز می کند.

    ترک مصرف تنباکو: استعمال دخانیات خطر ابتلا به سکته ی مغزی را در فردی که سیگار می کشد و کسانی که در معرض دود قرار می گیرند افزایش می دهد. ترک مصرف تنباکو در پایین آوردن خطر ابتلا به سکته ی مغزی موثر است.

    کنترل دیابت: رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن به حفظ قند خون در وضعیت متعادل کمک می کند. اگر عوامل سبک زندگی برای کنترل دیابت کافی نباشد، دکتر مغز و اعصاب داروی دیابت تجویز می کند.

    حفظ وزن سالم: اضافه وزن منجر به بروز سایر عوامل ابتلا به سکته ی مغزی، نظیر فشار خون بالا، بیماری قلب و عروق و دیابت می شود.

    رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات: رژیم غذایی پنج وعده میوه و سبزیجات یا بیشتر خطر ابتلا به سکته ی مغزی را پایین می آورد. رژیم مدیترانه ای، که مصرف روغن زیتون، میوه، آجیل، سبزیجات و غلات کامل را بالا می برد، می تواند موثر واقع شود.

    ورزش منظم: ورزش ایروبیک به طرق مختلف خطر ابتلا به سکته ی مغزی را پایین می آورد. ورزش می تواند فشار خون را پایین بیاورد، میزان کلسترول خون را بالا ببرد و سلامت قلب و رگ های خون را بهبود ببخشد. همچنین در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس به شما کمک می کند. به تدریج به مدت حداقل سی دقیقه در اکثر روزهای هفته فعالیت جسمی متعادل مثل پیاده روی، آهسته دویدن، شنا یا دوچرخه سواری را انجام دهید.

    اعتدال در نوشیدن الکل: مصرف زیاد الکل خطر فشار خون بالا، سکته ی مغزی ایسکمی و خونریزی مغز را افزایش می دهد. همچنین ممکن است الکل در سایر داروهایی که مصرف می کنید اختلال ایجاد کند. با این حال، نوشیدن مقدار کم تا متوسط الکل، مثلا یک لیوان در روز، می تواند به پیشگیری از سکته ی مغزی ایسکمی و کاهش تشکیل لخته خون کمک کند. در این باره با پزشک صحبت کنید.

    درمان آپنه خواب انسدادی: اگر علائم آپنه خواب انسدادی را داشته باشید، پزشک توصیه می کند که خوابتان تحت نظارت قرار گیرد. آپنه خواب انسدادی نوعی اختلال خواب است که باعث می شود تنفستان طی چند دوره ی کوتاه در خواب متوقف شود. برای درمان این وضعیت از دستگاهی استفاده می شود که از طریق ماسک فشار هوای مناسب به شما می رساند تا هنگام خواب عمل هوارسانی انجام شود.

    پرهیز از مصرف مواد غیرقانونی: بعضی داروهای خیابانی، مانند کوکائئین و متامفتامین، به عنوان عامل موثر در سکته ی مغزی یا TIA شناخته شده اند.

داروهای پیشگیری از سکته مغزی

اگر دچار سکته ی مغزی ایسکمی یا TIA شده اید، متخصص مغز و اعصاب داروهایی تجویز می کند تا دوباره دچار سکته نشوید. این داروها شامل موارد زیر است:

    داروهای ضد پلاکت: به سلول های خون که باعث تشکیل لخته می شود، پلاکت می گویند. داروهای ضد پلاکت باعث کم تر شدن چسبندگی این سلول ها و کاهش احتمال تشکیل لخته می شوند. آسپرین شایع ترین داروی ضد پلاکت است. پزشک می تواند در تعیین مناسب ترین دوز این دارو به شما کمک کند. ممکن است پزشک برای کاهش احتمال تشکیل لخته خون آگرناکس تجویز کند که ترکیبی از آسپرین با دوز پایین و داروی ضد پلاکت دی پیریدامول است. پزشک بعد از بروز TIA یا سکته ی خفیف مدتی آسپرین و یک داروی ضد پلاکت نظیر کلوپیدوگرل (پلاویکس) تجویز می کند تا خطر بروز سکته ی مجدد کاهش یابد. اگر نتوانید آسپرین مصرف کنید، پزشک فقط کلوپیدوگرل تجویز می کند.

    داروهای ضد انعقاد خون: این داروها احتمال تشکیل لخته خون را کاهش می دهند. هپارین سریع عمل می کند و برای کوتاه مدت در بیمارستان استفاده می شود.

از داروی وارفارین (کومادین، جانتوون) که تاثیر آن کندتر است در بلندمدت استفاده می شود. وارفارین داروی قوی رقیق کننده ی خون است بنابراین لازم است دقیقا طبق دستور پزشک آن را مصرف کنید و مواظب عوارض آن باشید. همچنین باید مرتبا آزمایش خون بدهید تا تاثیر وارفارین تحت نظارت باشد.

امروزه از چند داروی جدید رقیق کننده ی خون (ضد انعقاد خون) برای پیشگیری از بروز سکته در افرادی که در معرض خطر قرار دارند استفاده می شود. این داروها شامل دابیگاتران (پاراداکسا)، ریراروکسابان (زارلتو)، آپیکسابان (الیکوییس) و ادوکسابان (ساوایسا) می شود. سرعت عمل این داروها از وارفارین کم تر است و معمولا به آزمایش خون منظم یا نظارت پزشک متخصص مغز و اعصاب نیاز ندارند و خطر عوارض خونریزی را پایین می آورند.