آینده کرونا چه خواهد بود؟

آمار ابتلا در جامعه ما با آمار واکسیناسیون رابطه عکس داشته و این آن چیزی است که توقع آن را داشتیم و علم نوید آن را می‌داد.

اما موضوع این است که این یک معادله ساده نیست که با یک نسبت ساده بتوان پاسخ آن را داد، یعنی مقوله سلامت و بیماری، در حوزه بیماری‌های عفونی بطور شاخص، صرفا الگوی ریاضی پذیر نیست و معادله‌ای چند مجهولی است.

برای توضیح این موضوع قضیه را ساده کنیم و در مورد این مدل ساده صحبت کنیم: اگر ویروس عامل کووید ۱۹ فقط یک ویروس با یک کد ژنتیکی مشخص است و می‌شد برای آن نسخه دقیقا موثر برای واکسن شکل داد می‌شد واکسنی با تاثیر صددرصدی ساخت می‌‌شد و آن وقت خیلی ساده رابطه مستقیمی میان افزایش نسبت واکسیناسیون و کاهش میزان شیوع بیماری را شاهد بود و به محض رسیدن آمار واکسن به صد درصد جامعه شاهد از میان رفتن چرخه ویروس در جامعه و ریشه کن شدن آن بودیم.

اما واکسن‌های فعلی ارائه شده در جهان هیچ کدام ادعای موثر بودن صد در صدی در ایجاد ایمنی بر علیه کووید ۱۹ را ندارند و نمی‌تواند ایمنی کامل را ایجاد کنند و حتی با فرض اینکه کلیت جامعه واکسینه شوند هم به هرحال احتمال بیمار شدن درصد(کمی) از جامعه وجود خواهد داشت. از طرف دیگر به هرحال میان کارآیی و تاثیرگذاری واکسن‌های مختلف هم تفاوت وجود دارد و میزان کارآیی برخی واکسن‌ها از برخی دیگر کمتر است و درنتیجه میزان پوشش آن‌ها هم پایین‌تر خواهد بود.

از سوی دیگر ویروس کووید ۱۹ یک ویروس با شکل ثابت نیست و جهش‌های آن به صورت مداوم ادامه دارد و برای همین هم تاثیر واکسن‌هایی که براساس نوع غیرجهش یافته ویروس عمدتا طراحی شده‌اند برای مقابله با جهش‌های جدید کاهش می‌یابد و نمی‌تواند پوشش کامل را به وجود بیاورد.

یک متغیر دیگر هم در این میان افراد واکسن گریز و ضد واکسن هستند که تحت هیچ شرایطی حاضر به تزریق واکسن نیستند و طبیعی است که این افراد هم می‌توانند انتقال دهنده ویروس در جامعه باقی بمانند.

همین سه مورد می‌تواند نشانگر این باشد که چرا رابطه واکسیناسیون و ابتلا در یک جامعه نسبت خطی نیست و نمی‌توان صرفا با واکسیناسیون به کنترل کامل ویروس رسید.

اما نکته مهم اینجا است که همه این موارد به معنای بی تاثیر بودن واکسن‌ها نیست، واکسن‌ها – برخلاف ادعای واکسن گریزها- در کاهش ابتلا موثر بوده‌اند و در کاهش ابتلای به موارد شدید و کاهش مرگ‌ومیر هم بسیار موثر بوده‌اند- برای مثال فرض کنید هنوز واکسنی ساخته نشده بود و این حد از بازگشایی‌ها و مراوادات اجتماعی در سطح جهان اتفاق می‌افتاد. آن وقت میزان ابتلا و مرگ‌ومیر چقدر بود؟

حالا سناریوهای پیش روی ما چیست؟ یک حالت محتمل این است که با توجه به واکسینه نشدن گروهی از جامعه و بالا نبودن ایمنی زایی واکسن‌های در دسترس بر جهش‌های اخیر و افزایش سطح تماس اجتماعی شاهد یک پیک جدید در آینده نزدیک باشیم اما شدت این پیک کمتر از پیک قبلی باشد

سناریوی خوشبینانه‌تر سناریوی بالا این است که با توجه به افزایش واکسیناسیون و نیز بروز پدیده‌های مشابه آنچه در ژاپن گزارش شده، دیگر شاهد بروز پیک در جامعه نباشیم و بیماری به سطح انتقال پایین‌تر و ابتلای پایینتر برود و در نهایت از همه‌گیری به موارد بیماری تک گیری در سطح جامعه برسیم.

سناریوی بدبینانه‌تر هم این است که شاهد جهشی با قدرت سرایت و بیماریزایی بالاتر باشیم که پوشش واکسن‌های موجود در ایجاد ایمنی برعلیه آن کمتر باشد و مجددا شاهد یک پیک شدید بیماری باشیم.

درحال حاضر، میزان امید از میزان ناامیدی بیشتر است و آرام آرام برای نوید دادن پایان کرونا آماده می‌شویم اما واقعیت این است که هنوز برای پاسخ به سئوال اولیه و آفاز کننده بحث باید بگوییم: نمی‌دانیم.