رژیم غذایی مخصوص مبتلایان به «سنگ کلیه»

جاوید صمدی، فوق تخصص جراحی لاپاراسکوپی کلیه گفت: سنگ کلیه جزءبیماری‌هایی است که به صورت شایع در کل دنیا، مردم تجربیات مختلفی از آن دارند.

وی ادامه داد:کشور ماهم از نظر شیوع سنگ کلیه در کل دنیا جزء کشورهایی است که آمار بالایی دارد و شاید آماری که در کل دنیا مطرح می‌شود امار ۲ یا ۳ درصد از مردمی است که مبتلا به سنگ کلیه هستند،ولی مطالعاتی که در داخل کشور انجام می‌شود آمار ۵ الی ۸ درصد سنگ کلیه را شامل می‌شود که اطلاعات دقیق داخل کشور در اسناد انجمن ارولوژی  ثبت شده است.

این فوق تخصص کلیه افزود: اهمیتی که مردم به سنگ کلیه می‌دهند از روی درد بسیار شدیدی است که تجربه می‌کنند ،ولی از نظر پزشکی این اهمیت غیر از بحث  شیوع بالای سنگ کلیه، درمان‌هایی که برای سنگ کلیه انجام می‌گیرد را شامل می‌شود که هزینه‌های زیادی را به مردم تحمیل می‌کند.

صمدی اظهار کرد: ما علل مختلفی در نارسایی کلیه داریم که به عنوان سرلیست این علل همیشه از دیابت و فشارخون صحبت می‌شود ولی یکی از علل اصلی کم کاری و از بین رفتن عملکرد کلیه و در صورتی که هر کلیه درگیر بشود با پیوند و دیالیز،سنگ کلیه هست‌ و این نشان می‌دهد که این بیماری بسیار مهم است.

وی ادامه داد: غیر از آمار بالای این بیماری‌ یکی از درگیری هایی که مشکل ایجاد می‌کند بحث عود سنگ کلیه است؛ کسانی که سنگ کلیه را تجربه می‌کنند هر سال ۵ درصد این افراد دوباره مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند و اگر بخواهیم در طول ۱۰ سال را بررسی کنیم می‌بینیم ۵۰ درصد از کسانی که یک بار تجربه این بیماری را داشتند مجددا به آن مبتلا می‌شوند که این نشان می‌دهد که این بیماری هم در سطح پیشگیری و هم در سطح درمان نیاز به کار دارد.

این فوق تخصص کلیه گفت: کلیه مثل یک پالایشگاه عمل می‌کند که کارش تصفیه کردن آب و املاح است؛ یعنی در واقع چیزهایی که بدن نیاز دارد را داخل بدن نگه می‌دارد و املاح اضافی را دفع می‌کند و کل کلید این ماجرا این است و اگر به هر دلیلی تعادل بین این املاح و آبی که دفع می‌شود بهم بخورد کلیه مستعد سنگ می‌شود.

صمدی بیان کرد: جالب است که داخل خود ادراری که دفع می‌شود عواملی داریم که مهارکننده تشکیل سنگ‌اند. همیشه مردم عواملی که سنگ ساز هستند مثل کلسیم، اسید سیتریک و اگزالات را شنیده‌اند ولی ما المان‌هایی داخل ادرار داریم که اینها از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری می‌کنند مانند منیزیم وسیترات .

وی تصریح کرد: پس اگر به هر دلیل غلظت املاح داخل ادرار بالاتر رود و حجم مایع ادرار کمتر شود منجر به تشکیل سنگ کلیه می‌شود‌. خیلی وقت‌ها این تعادل بر قرار است ولی در مسیر خروجی ادرار از لگنچه، حالب و مثانه مشکل داریم؛ به طوری که کسانی که به طور مادر زادی دچار تنگی محل لگنچه و حالب هستند مستعد سنگ کلیه‌اند.

این فوق تخصص کلیه ادامه داد: همچنین کسانی که در سنین بالا بیماری پروستات دارند مستعد سنگ مثانه هستند.علاوه بر این ۲۵درصد کسانی که سنگ کلیه دارند به دلیل سابقه  خانوادگیشان است که در بیشتر در آقایان شایع است، به دلیل شغل‌های سختی که دارند یا نقش هورمون.

صمدی گفت: از علل دیگر سنگ کلیه کم تحرکی است؛ همچنین مصرف بیش حد پروتئین های حیوانی و نمک از عوامل دیگر است.پس نوع غذا در این امر بسیار مهم است.علاوه بر این همچنین یک سری از بیماری‌های زمینه ای باعث سنگ کلیه می‌شنود؛ مثلا کسانی که اسیدسیدریک بالایی داشته یا  نقرس دارند؛ همچنین یک درصد از افرادی که دچار پرکاری پاراتیروئید هستند اینها همه مستعد سنگ کلیه‌اند.

وی ادامه داد:اگر امروزه در کشور این آمار بالاتر رفته است به نوعی مربوط به تغییر سبک زندگی ما می‌شود؛ مثلا تمایل به خوردن فست فود و غذاهای پرنمک. بیشترین سوالاتی که مردم از ما می‌پرسند این است که ما چه غذاهایی بخوریم؟ در واقع مهم ترین چیز در رژیم غذایی سنگ این است که تعادل بین مصرف مایعات و املاح را برقرار کند که مهم ترین آن این است که مصرف نمک را کم کنیم.

این فوق تخصص کلیه افزود: خیلی دوست دارم که این جمله همیشه در ذهن مردم بماند؛ مصرف لبنیات در بیمارانی که سنگ کلیه دارند به هیچ عنوان محدودیت ندارد؛ به شرطی که لبنیاتی استفاده کنیم که کم چرب باشند و ترجیحا نمک کمتری داشته باشند.

صمدی متذکر شد:در واقع نقش نمک بسیار پر اهمیت تر از خود کلسیم است.مصرف گوشت قرمز و پروتئین‌های حیوانی باید محدود باشند و از همه چیز مهم تر اینکه مصرف مایعات باید به حدی باشد که شخص بتواند روزی دو الی سه لیتر ادرار داشته باشد.

وی اضافه کرد:‌حال اگر بپرسند ما روزی چقدر مایعات بخوریم تا این مقدار ادرار را داشته باشیم باید به رنگ ادراری که دفع می‌شود توجه کنیم؛اگر اکثر اوقات رنگ ادرار روشن باشد؛ یعنی مصرف مایعات کافی است.

این فوق تخصص کلیه ادامه داد: ما باید بالانس بین فعالیت و مایعات را حفظ کنیم؛ مثلا ممکن است فردی روزی ۱۰ لیوان آب بخورد ولی فعالیت روزانه اش خیلی سنگین باشد یا میزان تعریق او زیاد باشد؛ پس در این صورت حجم ادرار کمتر می‌شود. فعالیت ورزشی خوب است؛ به شرط اینکه همزمان با مصرف مایعات کافی باشد.

صمدی تصریح کرد:زمانی که سنگ تشکیل می‌شود معمولا 6 الی ۷ ساعتی که شخص می‌خوابد بیشترین زمانی است که رسوبات و کریستال‌ها می‌توانند هسته اولیه سنگ را تشکیل دهند؛ به همین دلیل حتما فرد باید نصف شب بیدار شود و یک لیوان آب استفاده کند.

وی گفت:در مورد مصرف کلسیم که بسیار مسئله رایجی هست، ممکن است شخصی به دلیل پوکی استخوان و یا به دلایل دیگر پزشکی مجبور باشد که کلسیم استفاده کند. اگر مکمل کلسیمی استفاده می‌شود حتما باید با پزشک اورولوژیست مشورت کند؛ چون ممکن است که نیاز به دادن داروهای تکمیلی باشد که این جذب کلسیم داخل بدن را کمتر کند.

این فوق تخصص کلیه یادآور شد: توصیه می‌شود اگر کلسیم به هر دلیلی تجویز شد زمانی استفاده شود که بعد از وعده اصلی غذایی شما باشد؛ یعنی اگر وعده  غذایی اصلی شما ناهار است این مکمل کلسیمی را بعد از ناهار استفاده کنید.

صمدی خاطرنشان کرد:‌ اگر شما جزء کسانی هستید که به صورت رایج و مکرر دچار سنگ کلیه می‌شوید توصیه می‌شود بررسی‌های تکمیلی را انجام دهید؛ چون ممکن است کسانی باشند که درمان های مراقبتی دارویی در این نوع افراد پررنگ تر باشد.

وی بیان کرد: خوشبختانه اکثر سنگ‌ها سایز کوچکی دارند و زیر ۶.۷ میلی متر هستند که در این صورت توصیه به هیچ درمانی به جز درمان‌های مراقبتی نمی‌کنیم.

این فوق تخصص کلیه متذکر شد:‌شکل ،سایز ،تعداد و محل سنگ مهم است. معمولا بزرگترین سایز سنگ مثلا ۲ سانت را برای سنگ شکنی ارجاع می‌دهیم که استانداردش هم همین است، ولی اگر به هر دلیلی بیمار سنگ شکنی کرد و سنگش نشکست قدم بعدی این است که جراحی انجام شود.

صمدی افزد:‌ولی خوشبختانه با توجه به پیشرفت‌های بسیار خوبی که در دهه اخیر در کشور،در رشته اورولوژی بوده است و کشور به عنوان پایونیر منطقه مطرح است،جراحی بسته که الان رایج ترین نوع جراحی است انجام می‌شود و فقط یک در صد از افراد جراحی باز می‌شوند.

وی  اظهار داشت: مهم ترین چیزی که الان بیماران ما درگیر هستند سنگ‌های حالب هست نه سنگ کلیه؛ یعنی به هر دلیلی سنگ آمده و داخل حالب گیر کرده و پس از گذشت دو هفته هنوز دفع نشده که در این صورت اقدام به روش TUL به صورت بسته شده و از طریق لیزر سنگ شکسته و خارج می‌شود.