چرا دُز چهارم واکسن کرونا در جهان توصیه می‌شود؟

دوز چهارم واکسن کووید-۱۹ که در واقع دومین دوز تقویت‌کننده سیستم ایمنی محسوب می‌شود، محافظت ناشی از دوزهای قبلی واکسن را به‌ویژه در افراد بالای ۷۰ سال در برابر این بیماری افزایش می‌دهد.

البته دانشمندان می‌گویند هر گونه محافظت کوتاه‌مدت در برابر عفونت ممکن است به‌سرعت از بین برود اما با این حال در انگلیس چهارمین دوز واکسن برای افراد بالای ۷۵ سال و افراد آسیب‌پذیر در ماه آوریل ارائه شد. قرار است دوز چهارم در پاییز برای اولویت‌های دیگر تزریق شود اما به‌ گفته مقامات این کشور، این امر کاملا به میزان انتشار و بروز سویه‌های نگران‌کننده کووید-۱۹ و فشار بر سیستم درمانی بستگی دارد. برخی کشورها مانند آلمان از چندی پیش به همه افراد بزرگسال فارغ از رده سنی مشخص، ‌دوز چهارم را ارائه کرده‌اند.

در ایران نیز دوز دوم تقویت‌کننده به افراد بالای ۶۰سال و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای توصیه شده است.

افزایش سطح ایمنی

مطالعه‌ای که روی ۱۳۳ نفر، دو هفته پس از تزریق دوز چهارم انجام شد، مشخص کرد که این دوز به‌خوبی سیستم ایمنی را مجددا برای مقابله با کرونا و سویه‌های آن تقویت می‌کند. محققان می‌گویند پاسخ سیستم ایمنی پس از دوز چهارم بهتر از پاسخ ایمنی پس از دوز سوم بوده است. اما در این مطالعه که در مجله بیماری‌های عفونی لنست منتشر شده، به این نکته اشاره شده که افزایش ناگهانی و زیاد سطح آنتی‌بادی‌های بدن ممکن است زود و با سرعت هم کم شود. این مسئله در دوز سوم هم مشاهده شده است.

در این مطالعه بالینی به همه شرکت‌کنندگان که برخی از آنها بالای ۷۰ و برخی زیر ۷۰ سال بودند یک دوز واکسن فایزر یا نیم‌دوز از واکسن مدرنا در فاصله شش ماه پس از دریافت دوز سوم به‌ عنوان دوز چهارم تزریق شد. پروفسور پل سائول فاست، محقق ارشد از دانشگاه ساوتهمپتون، در این‌ باره می‌گوید: در همه گروه‌ها تقویت بسیار خوبی رخ داد؛ ‌به‌ویژه برای بالای ۷۰ ساله‌ها. بخش دیگری از سیستم ایمنی که به آن سلول T گفته می‌شود همچنین پس از دوز چهارم تقویت شد که این به معنی محافظت ماندگارتر در برابر بیماری شدید است.

فاست به این نکته اشاره کرد که موج اخیر امیکرون به این معنی است که اکثر افراد اخیرا به کرونا مبتلا شده‌اند و حالا سطح بالایی از آنتی‌بادی دارند. اما با گذشت حدود چهار تا شش ماه افراد نیاز به تقویت سیستم ایمنی پیدا می‌کنند. این مسئله به‌ویژه در فصل سرما جدی‌تر خواهد بود.

کشندگی کمتر، سرایت بیشتر

اینکه یک ویروس در دوران تکامل خود چرا مسری‌تر می‌شود، کاملا واضح است اما اینکه چرا درصد کشندگی آن کمتر می‌شود، هنوز مبهم است. روز گذشته، آشیش جا، مسئول جدید مقابله با کووید در کاخ‌ سفید خبرهای خوبی درباره ویروس کرونا اعلام کرد. به‌ گفته او موارد ابتلا در برخی از نقاط آمریکا بیشتر شده، اما میزان مرگ‌ومیرها کاهش پیدا کرده است.

اما سؤال این است که چرا کووید-۱۹ به‌ نسبت قبل کمتر کشنده شده است؟ دو دلیل روشن وجود دارد. تقریبا همه در این مرحله از همه‌گیری دارای نوعی مصونیت هستند، چه به‌ طور طبیعی چه از طریق واکسن، بنابراین بدن ما آمادگی بیشتری برای مواجهه با ویروس دارد. ما حتی می‌دانیم پیش از تشدید بیماری، چطور با آن مقابله کنیم؛ به‌خصوص افرادی که دوز تقویت‌کننده را نیز تزریق کرده‌اند. هم‌اکنون روش‌های درمانی نیز برای ایجاد اختلال در روند بیماری پس از عفونت در دسترس است.

سویه‌های جدید و ابتلای بیشتر

واکسن‌های مؤثر به علاوه داروهای خوب مساوی است با مرگ کمتر. اما این به معنی ابتلای کمتر هم هست؟ اگر هم‌اکنون همه آنتی‌بادی دارند، پس چرا همچنان شاهد ابتلای افراد هستیم؟ از آنجا که ویروس در میان جمعیت کاملا مصون در گردش است، سویه‌هایی ایجاد می‌کند که در فرار از پاسخ ایمنی بدن انسان، بهتر فرار می‌کنند و این اتفاق فقط از طریق جهش رخ می‌دهد. به این ترتیب، ویروس از طریق شانس ژنتیک افزایش می‌یابد تا حتی در کشوری که تقریبا همه جمعیت آن آنتی‌بادی دارند، قابل انتقال‌تر شود. اما در حالی‌ که این آنتی‌بادی‌ها ممکن است برای جلوگیری از عفونت توسط سویه‌های جدید کافی نباشند، سلول‌های T و سلول‌های B بدن انسان که از طریق قرارگرفتن در معرض سویه‌های قبلی، ویروس را شناخته‌اند، برای ایجاد یک پاسخ ایمنی مناسب و محدودکردن شدت بیماری، کافی هستند. نتیجه: انتقال زیاد، مرگ کمتر.

هم‌اکنون با ادامه انتشار امیکرون و زیرسویه‌های جدید آن، متخصصان نگران هستند که ترکیب هوای سرد و ادامه تکامل ویروسی ممکن است به یک موج عظیم در این زمستان منجر شود که می‌تواند ۱۰۰ میلیون از جمعیت جهان را مبتلا کند. اما از سوی دیگر انتشار زیرسویه‌های چهار و پنج از سویه اصلی امیکرون در آفریقای جنوبی که با ابتلای بالا و مرگ بسیار کم همراه است، امیدواری درباره کمتر کشنده‌شدن این ویروس را افزایش می‌دهد.