قاتل حافظه زنان؛ کُشنده‌تر و سمی‌تر از آلزایمز!

یکی از ناگوارترین جنبه‌های مه‌آلودگی ذهن (که به آن مه ذهنی هم گفته می‌شود) این است که بسیاری از زنان دچارش می‌شوند ولی از علت آن آگاهی ندارند. در دوره پیش از یائسگی که می‌تواند تا هفت سال طول بکشد، بسیاری از زنان در به خاطر سپردن و یافتن کلمات یا تمرکز همزمان بر چند کار دچار مشکل می‌شوند.

مه‌آلودگی ذهنی اینگونه بر حافظه تاثیر می‌گذارد که مثلا به فروشگاه می‌رویم و به یاد نمی‌آوریم چه می‌خواستیم بخریم.

علاوه بر این، توانایی تعریف کردن یک موضوع یا شرکت در مکالمه با به یادآوردن آنچه پیشتر گفته‌ایم نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

این مشکل ظاهرا شایع‌تر از آن است که تصور می‌شد. در تحقیقات اختلالات بالینی مشاهده شد، ده درصد زنان بسیار کمتر از آنچه از سن‌شان انتظار می‌رفت در مهارت‌های شناختی نمره گرفتند. اما بسیاری دیگر مشکلات نامحسوس‌تری را تجربه می‌کنند، به این معنا که توانایی کلی آنها در انجام کارها کم نمی‌شود اما متوجه هستند که چیزی فرق کرده است."

حدود ۶۰ درصد زنان در دوران پیش‌یائسگی یا یائسگی تغییرهای شناختی را در ذهن احساس می‌کنند و تقریبا در همه موارد می‌توان این را با آزمایش‌های پزشکی تایید کرد."

حساسیت به استروژن

مغز گیرنده‌های استروژن دارد که بیشترشان در جایی هستند به نام هیپوکامپ، بخشی از مغز که برای بازسازی و بازیابی انواع خاصی از حافظه اهمیت دارد. دکتر دوی توضیح می‌دهد: "وقتی استروژن ناگهان افت می‌کند، بر بعضی از فعالیت‌های هیپوکامپ اثر می‌گذارد".

 تحقیقات درباره زنانی که تخمدان‌هایشان را برداشته‌اند، یعنی عضوی که بیشترِ استروژن را تولید می‌کند، نشان داده با تجویز استروژن توانایی‌های شناختی بهبود پیدا می‌کنند.

ولی همه زنان در دوران پیش‌یائسگی دچار مه‌آلودگی ذهنی نمی‌شوند. چرا؟ به این دلیل که حساسیت هر زن به تغییرات استروژن متفاوت است.

اصطلاح "مه‌آلودگی ذهنی" را در اواسط قرن نوزدهم ادوراد تیلت پزشک بریتانیایی ابداع کرد تا به ابرهایی اشاره کند که بیمارانش در عصر ویکتوریا توصیف می‌کردند، وقتی در دوران یائسگی می‌گفتند نمی‌توانند به خاطر بیاورند کیفشان را کجا گذاشته‌اند یا چگونه باید به خانه بازگردند.

گرگرفتگی و حافظه

"فقط استروژن نیست که مهم است. باید عوامل دیگر را هم در نظر گرفت، مانند اختلال خواب".

"در گذر به دوران یائسگی، ۶۰ درصد زنان مشکلات خواب را گزارش می‌کنند که به حافظه ربط دارد".

کمبود خواب و گرگرفتگی باعث اختلال در مدارهای حافظه می‌شوند. گرگرفتگی، احساس ناگهانی گرمای شدید است در تمام بدن که باعث قرمز شدن پوست و تعریق شدید می‌شود.

جز اینکه بعضی‌ها می‌گویند این گرگرفتگی شب از خواب بیدارشان می‌کند یا اینکه اینقدر عرق می‌کنند که نصفه شب باید لباس خواب یا ملافه‌ها را عوض کنند، گرگرفتگی به خودی خود هم مسئله‌ساز است.

پروفسور تورستون می‌گوید: "ما قبلا فکر می‌کردیم گرگفتگی علامت خوش‌خیمی است که خانم‌ها باید آن را تحمل کنند، ولی اکنون می‌بینیم گرگرفتگی با خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی و بیماری مویرگ‌های مغز مرتبط است و بر ارتباط دو نیمه هیپوکامپ اثر می‌گذارد و باعث تغییرات حافظه می‌شود".

نوسانات خلق، اضطراب و افسردگی هم که در دوره پیش‌یائسگی شدت پیدا می‌کنند، تاثیر زیادی بر حافظه می‌گذارند.

علائم یائسگی

    تغییر مدت و دفعات قاعدگی

    تغییر در شدت پریود (سبک‌تر یا سنگین‌تر)

    خشکی واژن

    مشکل در به خواب رفتن

    تپش قلب

    درد و خشکی مفاصل

    نوسان خلق

    تحلیل رفتن عضلات

    عفونت‌های مکرر ادراری

زنان معمولا در دهه چهل زندگی با کوهی از تقاضاهای گاهی حتی متناقض روبرو هستند.

ناآگاهی و تابو

اگر اینها علائمی شایعی هستند، پس چرا اینقدر ناشناخته مانده‌اند؟ یائسگی هنوز در خیلی جاها تابو است و به نظر می‌رسد در این زمینه کمبود آگاهی وجود دارد.

"مسئله این است که روند یائسگی ممکن است سال‌ها طول بکشد و ممکن است زن‌ها حتی ندانند در دوران پیش‌یائسگی هستند، بنابراین علائم به عوامل دیگر نسبت داده می‌شوند".

"زنان معمولا در دهه ۴۰ زندگی بسیار پر مشغله هستند، ممکن است شاغل باشند، احتمالا به امور خانه رسیدگی می‌کنند، شاید فرزندانی در سنین مختلف داشته باشند، شاید از والدین سالمندشان مراقبت می‌کنند... از این رو، اغلب، این تغییرات شناحتی را به استرس ربط می‌دهند".

"بسیاری از زنان شاغل می‌ترسند درباره یائسگی حرف بزنند. زن‌ها برای رسیدن به مدارج شغلی باید سخت کار کنند و نمی‌خواهند پیر یا ضعیف به نظر برسند".

درمان

در قدم اول "مهم این است که خانم‌ها به وحشت نیفتند و گمان نکنند ممکن است آلزایمر گرفته باشند که احتمال آن بسیار کم است، آنچه اتفاق می‌افتد طبیعی است".

با اینکه نتایج مطالعات متفاوت بوده‌اند اما نشانه‌هایی وجود دارند که مه‌ ذهنی موقتی است و بعد از اینکه مغز عادت کرد بدون استروژن یا با اندکی استروژن کار کند، از بین می‌رود.

"اگر گرگرفتگی خواب شب را به هم می‌ریزد، با پزشک مشورت کنید که ممکن است در بعضی موارد به شما درمان با هورمون استروژن را توصیه کند، بخصوص برای زن‌های جوان‌تر، چون مزایای آن از خطرش بیشتر است".

"درمان‌های امروزی برای جایگزین کردن هورمون اختصاصی‌تر از گذشته هستند و انواع مختلف استروژن وجود دارند که در بسیاری موارد مفیدند".

زن‌هایی که علائم خفیف‌تری دارند یا نمی‌خواهند از درمان هورمونی استفاده کنند، می‌توانند از راه‌های دیگر به بهبود عملکرد شناختی خود کمک کنند؛ ورزش‌های هوازی، تحریک مغز با بازی یا تمرین‌های ذهنی، خواب بسیار منظم، محدود کردن مصرف الکل و رژیم مدیترانه‌ای همه در کاهش علائم ناخوشایند یائسگی موثرند.