کیست تخمدان چه علائمی دارد؛ به چه روش هایی درمان می شود و راه های پیشگیری از آن چیست؟

تخمدان‌ها بخشی از دستگاه تناسلی زنان هستند. این اندام در قسمت پایین شکم در دو طرف رحم قرار دارد. زنان دارای دو تخمدان هستند که تخمک و همچنین هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند.

گاهی اوقات کیسه‌ای پر از مایع به نام کیست روی یکی از تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. بسیاری از زنان در طول زندگی خود حداقل یک کیست را تجربه می‌کنند. در بیشتر موارد، کیست‌ها بدون درد هستند و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند.​

انواع کیست تخمدان

انواع مختلفی از کیست تخمدان مانند کیست درموئید و کیست اندومتریوما وجود دارد. با این حال، کیست‌های فانکشنال، شایع‌ترین نوع هستند. دو نوع کیست فانکشنال عبارت است از کیست فولیکولی و کیست جسم زرد.

کیست فولیکولی

در طول چرخه‌ی قاعدگی یک زن، تخمک در کیسه‌ای به نام فولیکول رشد می‌کند. این کیسه در داخل تخمدان‌ها قرار دارد. در بیشتر موارد، این فولیکول یا کیسه باز می‌شود و تخمک آزاد می‌کند. اما اگر فولیکول باز نشود، مایع درون فولیکول می‌تواند کیست روی تخمدان ایجاد کند.

کیست جسم زرد

کیسه‌های فولیکولی معمولاً پس از آزادسازی تخمک حل می‌شوند. اما اگر کیسه حل نشود و ورودی فولیکول‌ها بسته شود، مایع اضافی در داخل کیسه ایجاد می‌شود و این تجمع مایع باعث ایجاد کیستی به نام کیست جسم زرد می‌شود.

انواع دیگر کیست تخمدان عبارتند از:

• کیست‌های درموئید: توده‌های کیسه مانند روی تخمدان‌ها که می‌توانند حاوی مو، چربی و سایر بافت‌ها باشند.

• سیستادنوما: رشد غیرسرطانی که می‌تواند در سطح خارجی تخمدان‌ها ایجاد شود.

• اندومتریوما: بافت‌هایی که به طور معمول در داخل رحم رشد می‌کنند ممکن است خارج از رحم رشد کنند و به تخمدان‌ها بچسبند و در نتیجه کیست ایجاد شود.

برخی از زنان دچار یک بیماری به نام سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شوند. این وضعیت به این معنی است که تخمدان‌ها حاوی تعداد زیادی کیست کوچک هستند. این مشکل می‌تواند باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها شود. در صورت عدم درمان، تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند باعث ناباروری شود.

علائم کیست تخمدان چیست؟

اغلب اوقات، کیست تخمدان هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. با این حال، بعضی علائم می‌تواند با رشد کیست ظاهر شود. علائم کیست تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• نفخ یا تورم شکم

• حرکات دردناک روده

• درد لگن قبل یا در طول سیکل قاعدگی

• مقاربت دردناک

• درد در ناحیه‌ی کمر یا ران‌ها

• حساسیت پستان

• تهوع و استفراغ

علائم شدید کیست تخمدان که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد عبارتند از:

• درد شدید یا تیرکشیدن لگن

• تب

• غش یا سرگیجه

• تنفس سریع

این علائم کیست تخمدان می‌تواند نشان‌دهنده‌ی پارگی کیست یا پیچ‌خوردگی تخمدان باشد. هر دو عارضه در صورت عدم درمان به موقع می‌توانند عواقب جدی داشته باشند.

علائم کیست تخمدان در دختر مجرد

علائم کیست تخمدان در دختر مجرد تفاوتی با زنان متاهل ندارد. علائم کیست تخمدان در تمام زنان، عمومی است و ارتباطی با وضعیت تاهل ندارد.

عوارض کیست تخمدان

اکثر کیست‌های تخمدان خوش‌خیم هستند و به طور طبیعی بدون درمان، خود به خود از بین می‌روند. این کیست‌ها در صورت وجود، معمولا علائم کمی دارند؛ اما در موارد نادر، پزشک ممکن است یک توده‌ی سرطانی تخمدان کیستیک را طی یک معاینه معمول تشخیص دهد.

پیچ‌خوردگی تخمدان یکی دیگر از عوارض نادر کیست تخمدان است. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که یک کیست بزرگ باعث چرخش یا حرکت تخمدان از موقعیت اصلی خود می‌شود. در این وضعیت، خون‌رسانی به تخمدان قطع می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث آسیب یا مرگ بافت تخمدان شود. اگرچه این مشکل غیرمعمول است، پیچ‌خوردگی تخمدان تقریباً سه درصد از جراحی‌های اورژانسی زنان را تشکیل می‌دهد.

پارگی کیست‌، که نادر است، می‌توانند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شود. این عارضه خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد و در صورت عدم درمان می‌تواند حتی موجب مرگ شود.

تشخیص و درمان کیست تخمدان

پزشک می‌تواند کیست تخمدان را در طول معاینه معمول لگن تشخیص دهد. پزشک ممکن است متوجه تورم در یکی از تخمدان‌های شما شود و برای تایید وجود کیست، آزمایش و سونوگرافی را درخواست کنند. آزمایش اولتراسوند (سونوگرافی) نوعی تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند. آزمایشات اولتراسوند به تعیین اندازه، محل، شکل و ترکیب (جامد یا پر از مایع) کیست کمک می‌کند.

ابزارهای تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص کیست تخمدان عبارتند از:

• سی تی اسکن: دستگاه تصویربرداری بدن که برای ایجاد تصاویر مقطعی از اندام‌های داخلی استفاده می‌شود.

• MRI: آزمایشی که از میدان‌های مغناطیسی برای تولید تصاویر عمیق از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند.

• دستگاه سونوگرافی: دستگاه تصویربرداری که برای تجسم تخمدان استفاده می‌شود.

ازآنجاکه اکثر کیست‌ها پس از چند هفته یا چند ماه ناپدید می‌شوند، ممکن است پزشک شما بلافاصله برنامه‌ی درمانی مناسب را توصیه نکند. در عوض، ممکن است آزمایش سونوگرافی را در چند هفته یا چند ماه برای بررسی وضعیت شما تکرار کنند.

اگر هیچ تغییری در وضعیت شما وجود نداشته باشد یا اندازه‌ی کیست افزایش یابد، پزشک آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین علل دیگر علائم کیست تخمدان درخواست می‌کند.

این تست‌ها عبارتند از:

• تست بارداری برای اطمینان از اینکه باردار نیستید.

• آزمایش سطح هورمون برای بررسی مسائل مرتبط با هورمون، مانند استروژن یا پروژسترون بیش‌از‌حد.

• آزمایش خون CA-125 برای غربالگری سرطان تخمدان.

درمان کیست تخمدان

اگر کیست به خودی خود از بین نرفت یا بزرگتر شد، پزشک ممکن است درمان را برای کوچک کردن یا برداشتن کیست توصیه کند. این درمان‌ها شامل موارد زیر است:

۱. قرص‌های ضد بارداری

اگر کیست‌های تخمدانی مکرر دارید، پزشک می‌تواند داروهای ضد بارداری خوراکی را برای توقف تخمک‌گذاری و جلوگیری از ایجاد کیست‌های جدید تجویز کند. داروهای ضد بارداری خوراکی نیز می‌توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند. خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زنان یائسه بیشتر است.

۲. لاپاراسکوپی

اگر کیست‌های شما کوچک است و نتیجه‌ی آزمایش تصویربرداری، ابتلا به سرطان را رد می‌کند، پزشک می‌تواند برای برداشتن کیست، جراحی لاپاراسکوپی انجام دهد. این روش توسط پزشک انجام می‌شود و شامل ایجاد یک برش کوچک در نزدیکی ناف است. سپس با ابزار کوچکی کیست از جای خود برداشته می‌شود.

۳. لاپاراتومی

اگر کیست بزرگی دارید، پزشک می‌تواند کیست را از طریق یک برش بزرگ در شکم با جراحی خارج کند. پزشک در این شرایط معمولا بیوپسی فوری انجام می‌دهد و اگر تشخیص دهد که کیست سرطانی است، ممکن است عمل هیسترکتومی را برای برداشتن تخمدان‌ها و رحم انجام دهد.

پیشگیری از کیست تخمدان

کیست تخمدان قابل پیشگیری نیست. با این حال، معاینات معمول زنان می‌تواند باعث شود که پزشکتان، کیست‌های تخمدان را زودتر تشخیص دهد. کیست‌های خوش‌خیم تخمدان سرطانی نمی‌شوند. با این حال، علائم سرطان تخمدان می‌تواند با علائم کیست تخمدان شبیه باشد. بنابراین، مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید و تشخیص صحیح را دریافت کنید. پزشک خود را در مورد علائمی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل باشد، آگاه کنید، مانند:

• تغییرات در چرخه‌ی قاعدگی

• درد لگنی مداوم

• از دست دادن اشتها

• کاهش وزن بی‌دلیل

• احساس پری در شکم

ابتلا به کیست تخمدان در بلندمدت چه نتایجی به دنبال دارد؟

زنان در دوران پیش از یائسگی در صورت ابتلا به کیست تخمدان نباید نگران باشند. اکثر کیست‌ها در عرض چند ماه ناپدید می‌شوند. با این حال، کیست تخمدان عودکننده می‌تواند در زنان یائسه و زنانی که مبتلا به عدم تعادل هورمونی هستند رخ دهد.

در صورت عدم درمان، برخی از کیست‌ها می‌توانند باروری را کاهش دهند. این مورد در کیست‌های آندومتریوما و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک رایج است. برای بهبود وضعیت باروری، پزشک می‌تواند کیست را حذف یا کوچک کند. کیست‌های فانکشنال، سیستادنوما و کیست‌های درموئید بر باروری تاثیری ندارند.

اگرچه برخی از پزشکان رویکرد «انتظار برای گذشت زمان و دیدن نتیجه» را در مورد کیست تخمدان اتخاذ می‌کنند، پزشک شما ممکن است جراحی را برای برداشتن و بررسی هر کیست یا رشد غیرطبیعی که در تخمدان‌ها پس از یائسگی ایجاد می‌شود توصیه کند. این حساسیت به این دلیل است که خطر ایجاد کیست سرطانی یا سرطان تخمدان پس از یائسگی افزایش می‌یابد. با این حال، کیست تخمدان خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش نمی‌دهد. برخی از پزشکان کیست را در صورتی که قطر آن بزرگتر از ۵ سانتی‌متر باشد، برمی‌دارند.

کیست تخمدان و بارداری

یکی از سوالات رایج زنان در مورد درمان کیست تخمدان، میزان تاثیرگذاری آن در باروری است. آیا کیست تخمدان می‌تواند برای کسانی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند، مشکلی ایجاد کند؟

برخی از انواع کیست‌های تخمدان با کاهش باروری همراه هستند در حالی که برخی دیگر اینطور نیستند. اندومتریوما و کیست‌های ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ممکن است توانایی زن برای باردار شدن را کاهش دهد. با این حال، کیست‌های فانکشنال، کیست‌های درموئید و سیستادنوما مشکلی برای باردار شدن ایجاد نمی‌کنند مگر اینکه بزرگ باشند. اگر پزشک شما در دوران بارداری کیست تخمدان را کشف کند، درمانی که برای شما در نظر می‌گیرد ممکن است به نوع یا اندازه‌ی کیست بستگی داشته باشد. اکثر کیست‌ها خوش‌خیم هستند و نیازی به مداخله به شکل جراحی ندارند. با این حال، اگر کیست مشکوک به سرطان باشد یا اگر کیست پاره شود یا بپیچد (پیچ‌خوردگی)، یا خیلی بزرگ باشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.​

دلایل ایجاد کیست تخمدان

احتمالا برای شما سوال شده که کیست تخمدان چرا ایجاد می‌شود تا بتوانید از آن پیشگیری کنید اما این بیماری معمولا قابل پیشگیری نیست. از جمله دلایل ایجاد کیست تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. علت ایجاد کیست به نوع آن بستگی دارد.

• عوامل هورمونی و داروهایی که به افراد در تخمک‌گذاری کمک می‌کنند می‌توانند منجر به ایجاد کیست‌های فولیکول و جسم زرد شوند که به عنوان کیست‌های فاکشنال نیز شناخته می‌شوند.

• ابتلا به اندومتریوز خطر ابتلا به آندومتریوما را افزایش می‌دهد.

• در بارداری، کیست جسم زرد برای حفظ شرایط بارداری، پروژسترون ترشح می‌کند. جفت این عملکرد را بر عهده می‌گیرد و معمولاً کیست جسم زرد پسرفت می‌کند. اگر این کیست همانطور که هست باقی بماند یا بزرگتر شود، ممکن است نیاز به برداشتن آن با جراحی باشد.

• عفونت‌هایی که بر تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ تأثیر می‌گذارند می‌توانند منجر به تشکیل کیست شوند.

آیا کیست تخمدان خطرناک است؟

کیست تخمدان در زنانی که در سنین باروری هستند شایع است. کیست تخمدان ممکن است به دلیل عملکرد نادرست تخمدان‌ها یا تومورهای تخمدان ایجاد شود. اگر کیست تخمدان به دلیل عملکرد نادرست تخمدان‌ها ایجاد شود، بدون درمان ناپدید می‌شود؛ اگرچه درد ناشی از آن ممکن است دو تا سه ماه طول بکشد. برای کمک به کاهش درد و ناراحتی، پزشک ممکن است داروهای ضد درد یا هورمونی تجویز کند.

امروزه جراحی و درمان کیست تخمدان دیگر یک عمل وحشتناک نیست. جراحی لاپاراسکوپی یک تکنیک ساده و کارآمد برای درمان کیست تخمدان است. در طول این عمل، جراح یک برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند و یک لوله ۳ تا ۵ میلی‌متری را با دوربین و لنز کوچک وارد بدن می‌کند. دوربین تصویری را روی مانیتور ارسال می‌کند. این دوربین به جراح دید واضحی از ناهنجاری‌های داخلی می‌دهد. سپس جراح از یک ابزار کوچک برای برداشتن کیست استفاده می‌کند.

جراحی لاپاراسکوپی یک پیشرفت در پزشکی مدرن است که امکان انجام عمل‌ها را در مناطق بسیار کوچک و محدود به روشی که قبلاً انجام آن دشوار بود، فراهم می‌کند. از مزایای مهم این روش می‌توان به درد کمتر، از دست دادن خون کمتر، بهبودی سریع‌تر و بازگشت سریع‌تر به کار و فعالیت‌های عادی اشاره کرد.

علائم کیست تخمدان بدخیم

بدخیم یا خوش‌خیم بودن کیست‌ها با علائم آن مشخص نمی‌شود. تنها آزمایش‌های مخصوص که پزشک برای شما تجویز می‌کند می‌توانید بدخیم بودن کیست را مشخص کند.

خطرات ابتلا به کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان ممکن است بی‌خطر به نظر برسد. با‌این‌حال، در واقعیت، موارد شدید آن می‌تواند منجر به پاره شدن کیست‌ها و آسیب رساندن به رگ‌های خونی، خونریزی و در نهایت منجر به مرگ در صورت عدم درمان شود. با این حال، قبل از رسیدن کیست به این مرحله، مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید و اقدامات توصیه‌شده را انجام دهید تا دچار مشکلات حاد مرتبط با این بیماری نشوید.

مهمتر از همه این است که هر زن مبتلا به کیست تخمدان که می‌خواهد بچه دار شود، باید در اسرع وقت این کیست را درمان کند. کیست تخمدان را بدون درمان رها نکنید زیرا بسته به نوع کیست، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر باروری داشته باشد.

اگرچه کیست‌های تخمدان سرطانی نیستند؛ اما همچنان می‌توانند بر سلامتی شما تأثیر منفی بگذارند و آن را به خطر بیندازند. اگر کیست تخمدان در شما تشخیص داده شد، وحشت نکنید زیرا این بیماری کاملاً قابل درمان است و معمولا عوارض نادر دارد یا بدون عوارض است.

اگر متوجه ناهنجاری در چرخه‌ی قاعدگی خود شدید، حتما با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید تا علت آن مشخص شود و در صورت لزوم درمان زودهنگام را شروع کنید.

اندومتریوز و کیست تخمدان

اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که رحم را می‌پوشاند در خارج از آن رشد می‌کند. هنگامی که بافت آندومتر روی تخمدان‌ها تشکیل می شود، می تواند نوعی کیست به نام اندومتریوما تولید کند. این کیست می‌تواند پر از خون و بزرگ شود. اندومتریوز می تواند بر باروری تأثیر بگذارد، خطر سرطان تخمدان را افزایش دهد و در صورت پارگی کیست، باعث خونریزی داخلی شود. کیست‌های ناشی از آندومتریوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

چگونه می‌توان تشخیص داد که کیست تخمدان ترکیده است؟

بیشتر زنان احساس پارگی کیست تخمدان را تجربه نمی‌کنند؛ اکثراً در زمان پارگی کیست احساس درد می‌کنند و چند روز بعد کمی ناراحتی دارند. معمولاً علائم را می‌توان با داروهای بدون نسخه تسکین داد.

علائم پارگی کیست تخمدان

علائمی که ممکن است در صورت پاره شدن کیست تخمدان تجربه کنید عبارتند از:

• درد ناگهانی و شدید در قسمت تحتانی شکم یا کمر

• لکه‌بینی یا خونریزی واژن

• نفخ شکم

علائم پارگی کیست تخمدان در موارد شدیدتر

اگر درد شکمی همراه با نشانه‌های زیر دارید، به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی نیاز دارید:

• تهوع و استفراغ شدید (ممکن است نشان‌دهنده‌ی پیچ‌خوردگی تخمدان باشد)

• تب (ممکن است نشان‌دهنده‌ی عفونت باشد)

• خونریزی شدید واژن

• غش یا سرگیجه

درمان پارگی کیست تخمدان شامل بررسی مداوم، مصرف دارو و جراحی است. وقتی کسی با علائم پارگی کیست تخمدان مواجه می‌شود، ابتدا بررسی می‌کنند که آیا این کیست مربوط به بارداری است یا عفونی. سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا کیفیت کیست و نحوه یا میزان پاره شدن آن را ارزیابی کنند. درمان کیست تخمدان بستگی به تشخیص پزشک دارد.

درمان کیست تخمدان با موادی که در خانه دارید!

احتمالا در تالارهای گفت‌وگو از زبان افراد غیرمتخصص مطالب زیادی در مورد درمان کیست تخمدان با سیر، درمان کیست تخمدان با پیاز، درمان کیست تخمدان با رازیانه و حتی درمان کیست تخمدان با سیاه دانه و عسل دیده‌اید. هیچ‌کدام از این موارد، درمان‌های تاییدشده‌ی کیست تخمدان نیستند. در صورت مشاهده‌ی هر کدام از علائمی که بالاتر عنوان کردیم، باید به پزشک مراجعه کنید. تعلل کردن در درمان می‌تواند منجر به حادتر شدن وضعیت کیست شود و مشکلات متعددی برای سلامت شما ایجاد کند.

هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید و تشخیص و درمان کیست تخمدان را به متخصص زنان بسپارید. در بیشتر موارد، کیست‌ها خودبه‌خود از بین می‌روند و فقط باید زیر نظر پزشک باشید تا شرایط آن را بررسی کنید.