تخمدان های بد قلق را می شناسید؟!

به هم خوردن نظم پریودهای ماهانه، رشد موهای زائد بر روی صورت و بدن، چاقی و ناباروری هر کدام به تنهایی می‌تواند اعصاب و روان یک لشکر از بانوان را به هم بریزد، چه برسد به این‌که همه یا چند تایی از این موارد، همراه هم، در یک بیمار بروز کند.

شاید باورش سخت باشد اما هیچ بعید نیست که تمام این مشکلات یک علت مشترک داشته باشد؛ بیماری‌ای به نام «پی‌سی‌او» یا «بیماری تخمدان‌های پر از کیست‌». توجه به این بیماری از آن جهت بسیار اهمیت دارد که مبتلایان، به جهت تغییرات جسمانی و ظاهری ناشی از آن، به شدت افسرده و گوشه‌گیر می‌شوند. بعلاوه، این بیماری مزمن و هزار چهره می‌تواند سبب‌ساز بروز بیماری‌های خطرناک تری مانند دیابت، فشار خون و بیماری‌های قلبی شود.

نام: پی‌سی‌او(PCO)

این بیماری نوعی اختلال هورمونی است که در روند تخمک‌گذاری مشکل ایجاد می‌کند. عادت ماهانه زنان مبتلا دچار بی‌نظمی می‌شود. این اختلال هورمونی بر اعمال دیگر بدن نیز تاثیر می‌گذارد، ‌از جمله بر کار دستگاه متابولیک و دستگاه قلب و عروق.

هرازگاهی در تخمدان‌های اغلب زنان مبتلا سر و کله کیست‌های کوچک و متعددی پیدا می‌شود. اندازه این کیست‌ها معمولا از نخود کوچکتر است، اما برخی از بیماران اصلا کیست ندارند و در عوض دچار سایر علایم این بیماری هستند.

علت:‌ وراثت و برخی داروها

عامل آن هنوز به خوبی شناخته نشده است، اما به نظر می‌رسد زمینه ژنتیکی داشته باشد. به طوری که اقوام بیماران مبتلا بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. اگر شما هم از این بیماری رنج می‌برید، خواهران و دختران شما به احتمال 50 درصد به این بیماری دچار خواهند شد.

اشکال در تولید انسولین و دیگر مشکلات متابولیک نیز می‌توانند در شکل‌گیری این بیماری موثر باشند. اگر در خانواده‌تان کسی مبتلا به دیابت نوع 2 باشد، باز هم شانس ابتلایتان به «پی‌سی‌او» افزایش می‌یابد. استفاده بلندمدت از داروی ضدتشنج والپروآت نیز در بروز این بیماری موثر است.

علامت: از موی زائد تا ناباروری‌

طیف علایم این بیماری به شدت گسترده است. شایع‌ترین علایم این بیماری عبارتند از عادات ماهانه نامنظم، آکنه، مشکلات وزنی از قبیل افزایش وزن یا چاقی بالا تنه و رشد موهای زائد. بسیاری از زنان نیز دچار نازایی و انواع سقط می‌شوند.

تخمدان‌ها اکثرا بزرگ می‌شوند (حتی تا سه برابر اندازه عادی) و ممکن است دارای یک یا چند کیست شوند. هرچه بیمار به یائسگی نزدیک‌تر می‌شود، عاداتش منظم‌تر می‌شود که البته علت این امر معلوم نیست. بزرگ شدن تخمدان‌ها در معاینه لگنی یا با استفاده از سونوگرافی قابل تشخیص است.

علائم اولیه این بیماری شامل این 5 مورد است:

1- داشتن کمتر از 8 عادت ماهانه در سال، فاصله بیش از 35 روز بین عادات، یا فقدان کامل عادت ماهانه. عدم تخمک‌گذاری ماهانه در 50 درصد بیماران مشاهده می‌شود.

2-خونریزی غیرعادی در 30 درصد موارد.

3-‌رشد موهای زائد در صورت، سینه، پشت، شکم و انگشتان در بیش از 70 درصد بیماران.

4-مشکلات پوستی نظیر آکنه، پوست چرب، شوره، لکه‌های تیره روی گردن، کشاله ران، زیر بغل یا در بین چین و چروک‌های پوستی، زائده‌های پوستی در زیر بغل یا گردن.

5-افسردگی یا تغییرات خلقی که البته ممکن است خودش ناشی از مشکلاتی نظیر پرمویی، چاقی یا ناباروری باشد.

علائم تدریجی این بیماری هم مشتمل بر این 6 مورد است:

1 - درد زیر شکم و دردهای لگنی مزمن‌

2 - افزایش وزن یا چاقی بالاتنه ناشی از افزایش هورمون مردانه (تستوسترون)

3  -‌ ناباروری‌

4  -‌ علائم مقاومت به انسولین یا حتی ابتلا به دیابت در سنین پایین‌

5  -‌ افزایش فشار خون‌

6 -  طاسی به شکل طاسی مردان یا نازک شدن موها

خیلی از مبتلایان به دنبال درمان این بیماری‌ها می‌روند، بدون آن که بدانند به «پی‌سی‌او» مبتلا هستند. از جمله این علایم می‌توان به مشکلات قاعدگی، پرمویی، ناباروری و افزایش وزن اشاره کرد.

بسیاری از نشانه‌های این بیماری یا زود تظاهر پیدا می‌کنند و یا به تدریج ظاهر می‌شوند. بیماران ممکن است به انسولین مقاومت پیدا کنند و در معرض ابتلا به دیابت هم قرار بگیرند.

راه تشخیص: تفسیر آزمایشات در کنار شرح حال و معاینه بالینی‌

هیچ آزمایشی نمی‌تواند به تنهایی این بیماری را به تایید برساند. در بیمارانی که دچار بی‌نظمی قاعدگی شده‌اند و میزان هورمون‌های مردانه هم در آزمایشات خونی‌شان افزایش نشان می‌دهد، این بیماری به تشخیص می‌رسد. در خیلی از موارد، زنانی که با مشکل سقط و ناباروری مراجعه کردند، برایشان تشخیص این بیماری مطرح می‌شود.

هر دختر نوجوانی که تا 2 سال بعد از شروع قاعدگی کماکان دچار بی‌نظمی عادت ماهانه باشد، باید از نظر این بیماری بررسی شود.

انواع آزمایشات: آزمایش خون و سونوگرافی‌

تفسیر آزمایشات فقط در کنار شرح حال و معاینه لگنی بیمار ارزش دارد. تست‌های آزمایشگاهی رایج در این موارد عبارتند از: محاسبه شاخص توده بدنی، آزمایشات خونی شامل بررسی عملکرد کلیه و کبد و میزان قند خون، اندازه‌گیری HCG برای رد کردن حاملگی، اندازه‌گیری تستوسترون (هورمون مردانه) برای بررسی علل پرمویی، اندازه‌گیری هورمون‌های آدرنال، اندازه‌گیری کلسترول و تری‌گلیسرید خون، تست تحمل‌ گلوکز، اندازه‌گیری انسولین خون، اندازه‌گیری پرولاکتین‌ و آزمایشات تیرویید.

سونوگرافی ترانس واژینال برای بررسی علت علائمی مانند دردهای لگنی می‌تواند انجام بگیرد، اما برای تشخیص «پی‌سی‌او» ضرورتی ندارد. چرا که ممکن است برخی از مبتلایان در هنگام سونوگرافی اصلا در تخمدان‌های خود کیست نداشته باشند.

پایش‌های سالانه: قند خون و چربی خون‌

اگر برای خانمی، تشخیص «پی‌سی‌او» مطرح و تایید شود، باید وزن و فشار خون و دوره‌های قاعدگی او را به دقت زیر نظر گرفت. آزمایش سالانه قند خون، کلسترول و تری‌گلیسرید نیز لازم است.

به این ترتیب پزشک این امکان را خواهد داشت تا از عوارض بلندمدت این بیماری جلوگیری کند. البته مبتلایانی که اضافه وزن دارند باید در فواصل کوتاه‌تری قند خون خود را اندازه‌گیری کنند، چرا که چاقی  ‌خودش به تنهایی مستعدکننده بروز بیماری دیابت است.

نوع درمان: درمان علامتی‌

درمان این بیماری بر پایه تسکین علایم و جلوگیری از عوارض درازمدت آن است. هیچ درمان صد درصدی برای «پی‌سی‌او» شناخته نشده است. «پی‌سی‌او» همچنین شانس بروز دیابت، افزایش چربی، بیماری‌های قلبی، تصلب شرایین، سرطان اندومتر و هیپرپلازی اندومتر را افزایش می‌دهد.

مشکلات متابولیک و وزنی با داروهایی مانند متفورمین و اصلاحاتی که در نحوه تغذیه و زندگی فرد ایجاد می‌شود، کنترل می‌گردد. از آنجایی که طیف علائم گسترده است، درمان هر بیمار با بیمار دیگر ممکن است متفاوت باشد.

محورهای اصلی درمان «پی‌سی‌او» عبارتند از:

1-منظم ساختن قاعدگی، رفع موهای زاید و ناباروری. برای تنظیم قاعدگی و کنترل خونریزی از درمان هورمونی (ترکیب استروژن و پروژستین) در شکل قرص، رینگ و غیره استفاده می‌شود. برای رفع موهای زائد نیز می‌شود زیر نظر پزشک از داروهای خاصی (مانند اسپیرونولاکتون) استفاده کرد یا از متدهای پوستی رفع موهای زائد (لیزر، الکترولیز، مواد شیمیایی، واکسینگ و...) کمک گرفت.

2- پیشگیری از عوارض بلندمدت بیماری، یعنی چاقی، دیابت و فشار خون بالا

3-کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، افزایش چربی خون و بیماری‌های رحمی‌

البته بیمار در سنین مختلف، درمان‌های مختلفی را دریافت خواهد کرد. در پاره‌ای از موارد، درمان جراحی (برداشتن بخشی یا تمام بافت تخمدان) نیز در نظر گرفته می‌شود و همچنین باید به خاطر داشت که متاسفانه از این بیماری، پیشگیری هم نمی‌شود کرد.