اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): علائم، علل و روش‌های درمان

تعریف PTSD

PTSD نوعی اختلال اضطرابی است که ممکن است پس از تجربه رویدادهای آسیب‌زا نظیر تصادفات شدید، جنگ، خشونت فیزیکی، بلایای طبیعی یا سایر شرایط تهدیدکننده بروز کند. افراد مبتلا به PTSD ممکن است به طور ناخواسته خاطرات و احساسات مرتبط با آن رویداد دردناک را مجدداً تجربه کنند که می‌تواند عملکرد روزمره آنها را مختل کند.

علائم PTSD

علائم PTSD ممکن است بلافاصله یا با تأخیر از چند ماه تا چند سال پس از حادثه بروز کند. این علائم معمولاً در چهار دسته کلی قرار می‌گیرند:

علائم بازپخش رویداد  (Intrusive Memories)

فلاش‌بک‌ها: تجربه مجدد حادثه به صورت تصاویری که باعث از دست دادن احساس زمان و مکان می‌شوند.

کابوس‌ها: خواب‌های تکراری و آزاردهنده که خاطرات حادثه را بازسازی می‌کنند.

افکار آزاردهنده: ذهنیات ناخواسته و تکرارشونده از رویداد که به سختی کنترل می‌شوند.

علائم اجتناب  (Avoidance Symptoms)

اجتناب از یادآوری حادثه: تلاش برای دوری از مکان‌ها، افراد یا فعالیت‌هایی که یادآور رویداد هستند.

خودداری از صحبت درباره رویداد: تلاش برای جلوگیری از تجربه مجدد احساسات ناراحت‌کننده.

تغییرات منفی در افکار و احساسات  (Negative Changes in Thinking and Mood) 

احساس بی‌ارزشی یا گناه: فرد ممکن است فکر کند که شایسته زندگی بهتری نیست یا خود را مسئول حادثه بداند.

بی‌تفاوتی عاطفی: از دست دادن توانایی تجربه احساسات مثبت و عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران.

بدبینی نسبت به آینده: احساس ناامیدی و عدم اعتماد به دیگران.

برانگیختگی و واکنش‌های افراطی  (Arousal and Reactivity Symptoms)

عصبانیت و بی‌قراری: واکنش‌های افراطی و خشونت‌آمیز به تحریکات کوچک.

مشکل در خواب و تمرکز: بی‌خوابی و عدم تمرکز کافی در فعالیت‌های روزمره.

ترس از محرک‌های ناگهانی: واکنش شدید به صداها یا اتفاقات غیرمنتظره.

علل و عوامل خطر PTSD

PTSD  پس از رویدادهای تروماتیک ایجاد می‌شود، اما برخی عوامل خطر احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند:

سابقه روانی: افرادی با سابقه اختلالات اضطرابی، افسردگی یا مشکلات روانی دیگر بیشتر در معرض خطر PTSD هستند.

ساختار مغزی: ساختار و عملکرد بخش‌هایی از مغز مانند آمیگدالا و هیپوکامپوس می‌تواند بر واکنش‌های استرس تأثیر بگذارد.

ژنتیک و محیط: حساسیت به استرس ممکن است به دلایل ژنتیکی یا شرایط محیطی تشدید شود.

حمایت اجتماعی: افرادی که پس از حادثه از حمایت اجتماعی کمتری برخوردارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به PTSD دارند.

روش‌های درمان PTSD

درمان PTSD بسته به شدت علائم و نیازهای فرد متفاوت است و می‌تواند شامل روش‌های روان‌درمانی، دارودرمانی و حمایت‌های اجتماعی باشد.

روان‌درمانی  (Psychotherapy)

درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به فرد در شناسایی و تغییر افکار منفی.

درمان مواجهه (Exposure Therapy): رویارویی تدریجی با محرک‌های یادآور حادثه.

EMDR: روش بازپخش خاطرات با حرکت چشم برای کاهش اثرات حادثه.

دارودرمانی  (Medication)

داروهایی مانند ضدافسردگی‌ها و ضداضطراب‌ها ممکن است به کاهش علائم کمک کنند.

حمایت اجتماعی و سبک زندگی

حمایت عاطفی: همراهی خانواده و دوستان.

مراقبت‌های شخصی: ورزش منظم، خواب کافی و تغذیه سالم.

گروه‌های حمایتی: تعامل با افراد با تجربه‌های مشابه.

پیشگیری از PTSD

پیشگیری کامل از PTSD ممکن نیست، اما دریافت حمایت روانی-اجتماعی پس از حادثه می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. توصیه می‌شود که افراد پس از مواجهه با رویدادهای تروماتیک با مشاور یا روان‌شناس صحبت کنند و از حمایت‌های عاطفی و اجتماعی بهره‌مند شوند.